Pojazdy elektryczne w centrum dystrybucyjnym Chang’an Automobile w Chongqing, październik 2023 r. W pierwszych trzech miesiącach 2023 r. chiński eksport pojazdów elektrycznych wzrósł o 122% rok do roku. (Zdjęcie: Alamy)
Wsparcie rządowe, korzyści skali i ciągłe innowacje pomogły Chinom w kluczowych branżach przejściowych
„Nowa trójka” stała się ostatnio modnym hasłem wśród chińskich urzędników i mediów państwowych, ponieważ podkreślają one dobre wyniki ogniw słonecznych, akumulatorów litowo-jonowych i pojazdów elektrycznych (EV) w napędzaniu tegorocznego eksportu Chin.
Chiny odpowiadają za ponad 80% światowego eksportu ogniw słonecznych, ponad 50% baterii litowo-jonowych i ponad 20% pojazdów elektrycznych.
Jak twierdzą eksperci China Dialogue, głównymi czynnikami napędzającymi tę rosnącą trójkę są konsekwentne wsparcie rządowe, wczesny start, silne i tanie krajowe łańcuchy dostaw oraz ogromny rynek krajowy zapewniający korzyści skali.
Wskazali także na zdolność chińskich przedsiębiorstw do ciągłego wprowadzania innowacji.
Niektórzy eksperci twierdzą jednak, że napięcia geopolityczne powodują niepewność co do przyszłości globalnej produkcji „nowej trójki”. Ograniczenia handlowe nałożone na Chiny przez ich głównych partnerów handlowych, w szczególności USA i Europę, mogą prawdopodobnie wpłynąć na ich wiodącą pozycję, a niektóre inne kraje wykazały chęć wkroczenia.
„W krótkiej perspektywie Chiny prawdopodobnie utrzymają przewagę w tych sektorach. Nie sądzę, że inne kraje nagle wyprzedzą Chiny” – mówi Li Dan, sekretarz wykonawczy Komitetu Profesjonalistów ds. Energii Odnawialnej Chińskiego Stowarzyszenia Gospodarki o Obiegu Zamkniętym.
Zauważa, że sytuacja ta może potencjalnie ulec zmianie tylko wtedy, gdy inne kraje dokonają znaczących przełomów technologicznych.
„Bardzo przyciągający wzrok” występ
Koncepcja „nowej trójki” – czyli xin san yang – nawiązuje bezpośrednio do „starej trójki” Chin, która niegdyś stanowiła filary chińskiego eksportu: odzieży, sprzętu AGD i mebli.
Nie jest jasne, kto ukuł ten termin, ale jednym z pierwszych chińskich urzędników, który go użył, był Lv Daliang, rzecznik Chińskiej Generalnej Administracji Celnej. Na kwietniowej konferencji prasowej Lw podkreślił „bardzo rzucające się w oczy” wyniki „nowej trójki” w eksporcie w pierwszym kwartale.
66,9%
Wzrost w pierwszym kwartale rok do roku łącznej wartości chińskiego eksportu pojazdów elektrycznych, baterii litowych i ogniw słonecznych
Łączny eksport pojazdów elektrycznych, akumulatorów litowo-jonowych i ogniw słonecznych (elementów składowych paneli słonecznych) osiągnął 264 miliardy juanów (36 miliardów dolarów) w okresie od stycznia do marca, co oznacza wzrost o 66,9% rok do roku, podał Lv. W sumie zwiększyły one ogólną stopę wzrostu eksportu Chin o dwa punkty procentowe – dodał.
Przyczyną tego wzrostu były pojazdy elektryczne, które odnotowały w tym okresie wzrost eksportu o 122,3% rok do roku. Następnie uplasowały się akumulatory litowo-jonowe z udziałem 94,3% i ogniwa słoneczne z udziałem 23,6%, wyjaśnił Lv.
Tendencja ta utrzymała się w dalszej części roku. Na lipcowej konferencji prasowej Lv poinformował o wzroście o 61,6% rok do roku dla trzech sektorów w pierwszej połowie 2023 roku.
China Dialogue rozmawia z Wu Wei, adiunktem w Chińskim Instytucie Studiów nad Polityką Energetyczną na Uniwersytecie Xiamen: „Ponieważ Chiny z powodzeniem wykorzystały szansę na rozwój swojego przemysłu energii odnawialnej, mają teraz znaczną przewagę we wszystkich trzech sektorach na całym świecie”.
Według danych zebranych przez Natixis, francuski bank korporacyjny i inwestycyjny, w ubiegłym roku Chiny osiągnęły niemal monopol na światowy eksport ogniw słonecznych, stanowiąc 83,8% całości.
Produkcja ogniw słonecznych w fabryce w Hefei w prowincji Anhui, październik 2023 r. Chińskie firmy produkują większość paneli słonecznych na świecie, a także części potrzebne do ich wykonania. (Zdjęcie: Alamy)
Dane pokazują, że udziały chińskich firm w eksporcie akumulatorów litowo-jonowych i pojazdów elektrycznych były mniejsze, ale nadal znaczące i wyniosły odpowiednio 52,3% i 23,4%.
Według Rystad Energy udział Chin w światowej produkcji paneli słonecznych na każdym etapie produkcji paneli słonecznych przekroczył 80% całkowitej światowej produkcji w 2022 roku. Wyniki przedstawiono w raporcie Solar Market Report 2023 norweskiej firmy badawczej i wywiadowczej .
Według raportu udział Chin w produkcji polikrzemu, płytek, ogniw słonecznych i paneli słonecznych wynosił kolejno 94%, 96%, 90% i 81%. Polikrzem jest kluczowym materiałem bazowym w łańcuchu dostaw fotowoltaiki, natomiast płytki (cienkie plasterki półprzewodników) są wykorzystywane do wytwarzania obwodów scalonych w ogniwach słonecznych.
Według Adityi Lolla moce produkcyjne akumulatorów w Chinach w 2022 r. wyniosły 0,9 terawatogodzin, co stanowi około 77% światowego udziału. Lolla jest kierownikiem programu azjatyckiego w Ember, brytyjskim zespole doradców ds. energii.
Nadchodzi długi czas
Chociaż termin „nowa trójka” jest stosunkowo świeży, wzrost popularności tej trójki – a wszystkie one są kluczem do dekarbonizacji – pojawiał się już od dawna.
Wsparcie polityczne Pekinu sięga połowy pierwszej dekady XXI w. i pozostaje spójne, kładąc podwaliny pod dzisiejszy sukces; podkreśla to prawie każdy ekspert, z którym rozmawiał China Dialogue.
Chiny wprowadziły ustawę o energii odnawialnej w 2005 roku, aby pobudzić poszukiwanie i wykorzystanie energii odnawialnej. Dwa lata później rząd centralny włączył przemysł energetyczny do krajowej strategii w ramach dwóch kluczowych polityk mających pobudzić badania i produkcję energii odnawialnej. Polityki – Narodowy Program Zmian Klimatu oraz Średnio- i Długoterminowy Plan Rozwoju Energii Odnawialnej – podniosły cele branży poza samo zwalczanie zanieczyszczeń.
W 2008 r. branża odniosła ogromny impuls (aczkolwiek pośredni) dzięki rządowemu planowi stymulacyjnemu o wartości czterech bilionów juanów (583 miliardów dolarów) mającym na celu przeciwdziałanie światowemu kryzysowi finansowemu. W pakiecie 210 miliardów juanów (czyli około 5%) przeznaczono na projekty z zakresu oszczędzania energii, redukcji emisji i inżynierii ekologicznej. Jak wynika z raportu z 2010 roku opublikowanego przez WWF i Chiński Instytut Badawczy ds. Zasobów i Polityki Środowiskowej , pomogło to skierować firmy i inwestorów w stronę odnawialnych źródeł energii .
W raporcie napisano: „Rozpoczęto jeden po drugim wielkoskalowe projekty wytwarzania nowej energii. Inwestycje w produkcję urządzeń do energetyki wiatrowej i słonecznej są bardziej aktywne niż kiedykolwiek wcześniej. Ponadto w Shenzhen niedawno wykorzystano zastosowania w branży pojazdów wykorzystujących nowe źródła energii, takie jak budowa komercyjnych stacji ładowania”.
Do 2012 r. Chiny „utworzyły już solidny łańcuch produkcyjny” dla branży fotowoltaiki (PV). Według dokumentu rządowego z tego roku, kraj ten wyprodukował ponad 40% ogniw słonecznych na świecie.
Ta polityka była kontynuowana w 2015 r. wraz z wprowadzeniem strategii „ Wyprodukowano w Chinach 2025 ”. Inicjatywa miała na celu przekształcenie chińskiego przemysłu produkcyjnego z pracochłonnego na technologicznie w ciągu 10 lat. Miała konkretne cele w zakresie rozwoju krajowych marek pojazdów elektrycznych i skłoniła do opracowania osobnego planu działania mającego na celu zwiększenie produkcji sprzętu do wytwarzania energii na potrzeby energii słonecznej, wiatrowej i innych odnawialnych źródeł energii.
Park przemysłowy akumulatorów litowych Chuneng New Energy w budowie w Yichang w środkowych Chinach, kwiecień 2023 r. Po ukończeniu kompleks ten będzie w stanie wyprodukować 150 gigawatogodzin baterii rocznie, czyli około trzech milionów akumulatorów pojazdów elektrycznych. (Zdjęcie: Alamy)
W ślad za strategią opracowano dwa sektorowe plany pięcioletnie obejmujące lata 2016–2025: w 13. i 14. planie pięcioletnim dotyczącym inteligentnej produkcji wskazano pojazdy zasilane nowymi energią i urządzenia wytwarzające energię jako dwa kluczowe sektory modernizacji przemysłowej.
Alex Wang, ekspert w dziedzinie prawa ochrony środowiska, mówi China Dialogue, że kiedy około 15 lat temu rozmawiał z mieszkańcami Chin o tych impulsach przemysłowych, przyznawali, że nie było jasnego, czy odniosą one sukces.
„Była w tym logika, a oni po prostu tego próbowali” – mówi Wang, który jest obecnie profesorem Szkoły Prawa na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles i współdyrektorem wydziału amerykańskiego Instytutu Emmetta ds. Zmian Klimatu i Środowiska. „Niezwykłe jest to, jak niewiarygodnie skuteczna okazała się ta polityka już teraz, dziesięć lub więcej lat później” – dodaje.
Łańcuchy dostaw i rynek krajowy
Wielu ekspertów podkreśla wczesny start Chin i konsekwentne kształtowanie polityki na rzecz stworzenia solidnych, krajowych łańcuchów dostaw dla tych sektorów – stanowią one obecnie główną przewagę Chin nad konkurentami.
„Od surowców po ostatnie komponenty [chiński sektor energii słonecznej] ma zintegrowany łańcuch przemysłowy” – mówi Li Dan z Chińskiego Stowarzyszenia Gospodarki o Obiegu Zamkniętym. Uważa również, że niskie koszty pracy w Chinach są zaletą we wczesnych fazach rozwoju produkcji.
Wielkość krajowego rynku Chin, który nie ma sobie równych na całym świecie, również zapewniła przedsiębiorstwom znaczący rozwój.
„Rynek chiński jest bardzo duży, a zachęty polityczne są bardzo hojne. Oznacza to, że Chiny mogą nie tylko produkować wiele [urządzeń wykorzystujących energię odnawialną], ale także wiele z nich zużywać wewnętrznie” – mówi Li Shuo, doradca ds. polityki globalnej w Greenpeace East Asia.
„Produkcja i konsumpcja motywują się wzajemnie w takim cyklu: jeśli wytwarzane przez Ciebie produkty będą mogły zostać sprzedane, zwiększy to konkurencyjność Twojej produkcji” – Shuo mówi China Dialogue. Dodaje, że podobnie jak koszty pracy, koszty chińskich przedsiębiorstw związane z użytkowaniem gruntów i finansowaniem są korzystnie niskie.
Europejskie firmy zdecydowały się na produkcję samochodów hybrydowych, podczas gdy Chiny skupiły się na produkcji pojazdów elektrycznych
Alicia García Herrero, belgijski think tank Bruege
Korzyści skali powstałe na ogromnym rynku wewnętrznym Chin zostały spotęgowane przez politykę zachęcającą lub w niektórych przypadkach wymagającą nabywania produktów rodzimych. Na przykład 12. plan pięcioletni (2011–2015) dla branży fotowoltaicznej wymagał „lokalizacji” 80% sprzętu i akcesoriów wykorzystywanych do produkcji ogniw słonecznych.
„Made in China 2025” przewiduje, że do 2020 r. ponad milion pojazdów elektrycznych i hybryd typu plug-in sprzedawanych rocznie w Chinach powinno pochodzić od marek krajowych. Cele na rok 2025 to ponad 80% udziału w rynku, lub trzy miliony.
Shuo uważa, że rodzime innowacje chińskich firm są często pomijane przez osoby spoza Chin: „Obejmuje to unowocześnienie i rozwój technologii, w których chiński przemysł jest już liderem na świecie, a także ciągłe doskonalenie technik produkcyjnych.
„Chiny są prekursorem na świecie w tych obszarach, co również powoduje, że Chiny są tak konkurencyjne w tych sektorach na arenie światowej”.
Farma fotowoltaiczna budowana w Saksonii w Niemczech, wykorzystująca 1,1 miliona modułów fotowoltaicznych importowanych z Chin (Zdjęcie: Jan Woitas / Alamy)
Dotacje i innowacje
Zdaniem niektórych ekspertów powstanie „nowej trójki” w dużej mierze zawdzięcza dotacjom rządowym dla producentów, wytwórców energii i konsumentów.
China Dialogue rozmawia z Alicią Garcíą Herrero, starszą pracownicą w brukselskim zespole doradców Bruege: „Chiny miały kiedyś konkurentów [w tych sektorach], ale mocno subsydiowały te branże, a ich konkurenci tego nie robili… lub przestali je dotować w co najmniej 10 lat temu w przypadku paneli fotowoltaicznych w Unii Europejskiej.”
García Herrero twierdzi, że pod koniec 2010 roku w UE wytwarzano około 60% światowej produkcji paneli słonecznych. Aby pobudzić produkcję, kraje europejskie – zwłaszcza Niemcy i Hiszpania – w dużym stopniu dotowały wykorzystanie energii słonecznej przez osoby fizyczne.
Jednak z powodu kryzysu finansowego kraje europejskie zniosły dotacje na energię słoneczną. „Nikt nie chciał instalować paneli słonecznych bez dotacji [w Europie], więc rynek się załamał” – zauważa Herrero. „W Chinach działało kilka europejskich firm, jak na przykład hiszpańska [firma] GAMESA. [Europa] straciła duży udział w rynku w Chinach”.
Mniej więcej w tym samym czasie Chiny zaczęły wzmagać nacisk na energię słoneczną. Inicjatywa „ złote słońce ” z 2009 r. była jednym z pierwszych wysiłków Chin mających na celu ożywienie branży. Zapewniał dotacje na: instalowanie fotowoltaiki na budynkach, opracowywanie standardów technicznych i promocję niektórych kluczowych technologii.
Po zachodzie złotego słońca Chiny w latach 2013–2019 dotowały generatory energii słonecznej, płacąc im dodatkowo za sprzedaż energii elektrycznej do sieci. Władze regionalne na różnych poziomach przyznają również dotacje, aby zachęcić do rozwoju dużych elektrowni fotowoltaicznych lub instalacji dachowych paneli słonecznych, aby pomóc w osiągnięciu celów w zakresie instalacji odnawialnych źródeł energii.
W przypadku przemysłu pojazdów wykorzystujących nowe źródła energii, którego rozwój jest powiązany z rozwojem przemysłu akumulatorów, w grę wchodzą także dotacje.
W jednej z najwcześniejszych polityk dla branży, opublikowanej w 2009 roku, rząd centralny zobowiązał się do zainwestowania 10 miliardów juanów w ciągu następnych trzech lat. Wspierało to firmy samochodowe w dokonywaniu różnych ulepszeń technicznych i produktowych, takich jak opracowywanie pojazdów na nową energię i ich akcesoriów.
W innym zawiadomieniu z tego roku ministerstwa finansów i technologii zaoferowały jednorazowe dopłaty do zakupu pojazdów zasilanych energią elektryczną przedsiębiorstwom sektora publicznego w 13 miastach. W 2013 roku rozszerzono ofertę na klientów indywidualnych o premie zakupowe , które obejmowały nagrody pieniężne, ulgi podatkowe oraz bezpłatne tablice rejestracyjne. Obecnie na szczeblu krajowym nadal obowiązują jedynie ulgi podatkowe, które mają obowiązywać do końca 2027 r .
Jednak zdaniem Garcíi Herrero sukces chińskich firm zajmujących się pojazdami elektrycznymi w porównaniu z ich europejskimi rywalami wynika z czegoś innego: „europejskie firmy zdecydowały się na produkcję samochodów hybrydowych, podczas gdy Chiny skupiły się na produkcji pojazdów elektrycznych”.
Herrero zauważa również: „Europa zezwoliła na dotacje dla konsumentów pojazdów hybrydowych (nie czysto elektrycznych), co było błędem, ponieważ utrudniało przejście do rozwoju branży pojazdów elektrycznych”.
Od tego czasu Stany Zjednoczone zaczęły dotować swój rodzimy przemysł czystej energii, w szczególności pojazdy elektryczne, na mocy ustawy o redukcji inflacji przyjętej przez administrację Bidena .
Herrero twierdzi jednak, że dotacje pozostają „bardzo trudną kwestią” w UE, ponieważ blok nie może ich scentralizować: „Można zobaczyć kraje [UE] próbujące udzielać dotacji… Ale są to dotacje krajowe, nigdy tak duże jak te z USA .”
William Li, dyrektor generalny chińskiego producenta samochodów NIO, na kwietniowej wystawie przemysłu samochodowego w Szanghaju 2023. Komisja Europejska wszczęła w październiku dochodzenie w celu ustalenia, czy dotacje Chin dla sektora pojazdów elektrycznych były „nielegalne” lub spowodowały „szkodę gospodarczą” dla producentów z UE. (Zdjęcie: Ng Han Guan / Alamy)
Czy Chinom uda się utrzymać prowadzenie?
Większość ekspertów uważa, że w dającej się przewidzieć przyszłości Chiny utrzymają przewagę w „nowych trzech” sektorach. Wielu podkreśla jednak także niepewność wynikającą ze stosunków geopolitycznych.
Shuo twierdzi, że zachodnim firmom będzie „bardzo trudno” wyprzedzić swoich chińskich konkurentów w krótkim okresie, ponieważ jest mało prawdopodobne, aby mieli oni takie same korzystne warunki – od spójnego wsparcia politycznego po niskie koszty produkcji.
„Myślę, że jest to fakt bezsporny, którego [Stany Zjednoczone i kraje europejskie] niechętnie akceptują” – mówi.
Shuo ostrzega jednak, że perspektywy Chin w tych sektorach stały się „bardziej kwestią polityczną niż gospodarczą”, szczególnie w USA i Europie. Przytacza istniejące lub potencjalne ograniczenia handlowe, takie jak amerykański zakaz dotyczący chińskich paneli fotowoltaicznych oraz toczące się unijne dochodzenie antydumpingowe przeciwko chińskim pojazdom elektrycznym.
Obszarem, w którym Stany Zjednoczone i Europa mogą nadrobić zaległości, są badania i rozwój nowych technologii
Alex Wang ze Szkoły Prawa Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles
Pojawiły się sugestie, że kraje w innych częściach Azji mogłyby skorzystać z okazji, aby zwiększyć swoją produkcję.
Arsjad Rasjid, przewodniczący Rady Doradczej Biznesu Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN), powiedział w marcu Al Jazeerze , że ASEAN powinien być „światowym łańcuchem dostaw”. Indonezyjski biznesmen, właściciel firmy energetycznej Indika Energy, dodał, że „nowe Chiny to ASEAN”.
Lolla z Ember wierzy, że w tej historii jest coś więcej. Mówi China Dialogue, że inne kraje prawdopodobnie nie będą w stanie dogonić chińskich możliwości produkcyjnych w „nowych trzech” sektorach. Zamiast tego widzi szansę w rozwoju krajowych ekosystemów produkcyjnych czystej energii w obliczu ciągłego wzrostu globalnego popytu.
„Ujmę to w ten sposób: tort sam w sobie rośnie, zatem pomimo niemal monopolu Chin inne kraje mają możliwość budowania mocy produkcyjnych przy dobrym otoczeniu politycznym i interwencjach w odpowiednim czasie” – mówi Lolla.
