Filozofia i etyka hipokratesa w społeczeństwie starożytnej Grecji: ewolucja szpitala – sanktuaria / Lucrezia Bottalico , Ioannis Alexandros Charitos ,  Nikolaos Kolveris , Donato D’Agostino , Skender Topi , Andrea Ballini , i Luigi Santacroce 

Wstęp

Badane są systemy reguł społecznych i wszystkie poziomy interakcji międzyludzkich, aby można je było przedstawić jako model do porównania medycznych konstrukcji etycznych. Zatem rozwój etyki lekarskiej nastąpił także poprzez myśl filozoficzną. Ten związek filozofii z medycyną jest bardzo stary i sięga czasów starożytnych filozofów medycyny, których doskonałość według lekarza Galena zależała od filozofii ( „doskonały lekarz musi być filozofem” ) [ 1 ], [ 2 ], [ 3 ].

Przez myśl filozoficzną

Większość prac napisanych na rzecz zasad etyki lekarskiej przez ekspertów w dziedzinie etyki, a zwłaszcza bioetyki, odwołuje się do „Przysięgi” Hipokratesa oraz niektórych wybranych tekstów z „Korpusu Hipokratesa”, zbioru dużej liczby starożytnych greckich traktatów dotyczących etyki i praktyki lekarskiej, które koncentruje się na treści moralnej. Tym samym „ Przysięga ” świadczy o najwyższym moralnym poczuciu staranności zawodowej lekarzy i stanowi kamień milowy w etyce zawodu lekarza. Prowadzi to do ogólnego wniosku, że wczesna grecka etyka lekarska rozpoczęła się, gdy Hipokrates lub grupa lekarzy podzielających jego zasady opracowali kodeksy postępowania zawodowego, nawet jeśli początkowo nie były one akceptowane przez wszystkich. W tamtym czasie grecki punkt widzenia na temat zdrowia jest naturalistycznym związkiem myślowym. Zdrowy organizm zależy od równowagi pomiędzy elementami wskaźników naturalnych i społecznych [ 4 ], [ 5 ]. Kiedy jednak czynimy aluzję do medycyny starożytnej, koniecznie musimy wziąć pod uwagę Hipokratesa. Spróbuj odrzucić medycynę od jej poprzednich nadprzyrodzonych i boskich elementów, uprzedzeń i przesądów. Został uznany nie tylko za pionierskiego lekarza, ale przede wszystkim za wybitnego filozofa. Hipokrates uważa, że ​​medycynę należy stosować mądrze. Nie wynalazł medycyny, ale zebrał, uzupełnił i usystematyzował całą wiedzę, która istniała przed nim. Pomimo niedostatecznej znajomości anatomii Hipokrates, opierając się na wrodzonej sile natury, która jest obecna w człowieku, położył podwaliny pod budowę jej metod terapeutycznych. Finalizując w ten sposób wartość medycyny jako nauki, ustalił całą jej strukturę. Zdrowie i choroba to równowaga całego człowieka (ujęcie holistyczne) [ 6 ], [ 7 ], [ 8] W VI w. p.n.e. w dwunastu koloniach Azji Mniejszej (w starożytnym regionie Ionii w środkowo-przybrzeżnej Anatolii na terenie dzisiejszej Turcji) wraz z tzw. przedsokratejskimi filozofami Miletu nastąpiło przejście myśli do prozy naukowej oraz narodziny i rozwój greckiego cudu filozoficznego. Ich wkład wywarł wpływ nie tylko na sposób rozumowania człowieka, ale także na medycynę starożytną, której doktryna przetrwała do naszych czasów jako dziedzina nauk medycznych oparta na obserwacji i terapii pacjenta, która była ostatecznym celem. Jednak dzięki nim po raz pierwszy następuje stopniowe uwalnianie medycyny z jej religijnego otoczenia. Przed Sokratesem to pitagorejczycy kładli nacisk na higienę, czyli dobrze znany „pitagorejski sposób życia”, a także definicję zdrowia i choroby. Jednym z najbardziej znanych przedstawicieli epoki pitagorejczyków zajmującym się medycyną, chorobami i leczeniem był Anaksymander. Pitagorejczycy twierdzili, że harmonia doskonałej równowagi organizmu ludzkiego jest kluczowym elementem jego zdrowia. Zdrowie to stan wyjątkowej równowagi czterech płynów ustrojowych (krew, flegma, żółta i czarna żółć), jak opisał i wspierał Hipokrates.

Kolejnym istotnym pytaniem był związek medycyny ze zdrowiem. Stanowisko Arystotelesa wyjaśnia, że ​​nie jest to przypadkowe, ale istotne, a cele leku i jego praktykujących określa się tylko na podstawie tej zależności. Platon zgadza się z nim, że choć osoby uprawiające medycynę czerpią korzyści ze swojej sztuki, to korzyści te nie są istotne dla jej celów. Platon uważa, że ​​medycyna nie przynosi korzyści samej sobie, lecz dąży do odpowiedniego leczenia pacjenta, co stanowi ograniczenie zabraniające lekarzowi podejmowania decyzji służących rozwojowi nauk medycznych. Ponadto Platon w pierwszej księdze swojej „Republiki” (ΠολιτεÍα) wyjaśnia nagrodę medyczną. Próbuje oddzielić cel praktyki lekarskiej dla dobra pacjenta od chęci zarobienia pieniędzy, w istocie Sokrates nie twierdzi, że lekarz musi być altruistą. Z drugiej strony lekarz nie może oczekiwać dobrobytu ekonomicznego jako ostatecznego celu. W istocie zwraca uwagę, że każdy lekarz ma dwie sztuki (téchnes), czyli medycynę i zarobkowanie. Podkreśla, że ​​prawdziwy lekarz nie powinien ignorować faktu, że jest przede wszystkim lekarzem i relacja z pacjentem musi być zorganizowana w taki sposób, aby zapewnić mu jak najlepszą opiekę medyczną [ 9 ], [ 10 ], [ 11 ], [ 12 ]. Jak już podkreślaliśmy, starożytni Grecy postrzegali medycynę przede wszystkim jako sztukę ściśle związaną z naukami przyrodniczymi i mądrością praktyczną, która jest pojęciem medycznym, które wydaje się być nadal aktualne także w naszych czasach. Terminu sztuka używa się bardzo często, zwłaszcza u Platona, jednak starożytni oddzielali sztukę od innych dyscyplin intelektualnych. Nawet jeśli postrzegają sztukę w ten bardziej ograniczony sposób, zawsze do sztuk zaliczają medycynę, taką jak szewstwo, obróbka drewna, rolnictwo, retoryka i poezja, ponieważ medycyna generuje zdrowie. Tworząc zdrowie, medycyna wydaje się sztuką zarówno poetycką, jak i utylitarną, ponieważ lekarze posługują się różnorodnymi narzędziami i metodami, aby zapewnić zdrowie swojemu społeczeństwu. Ponieważ medycyna jest najważniejszą ze sztuk, ci, którzy mają ją studiować, muszą posiadać wiele kwalifikacji duchowych i moralnych, jeśli chcą jej właściwie służyć.

Jak powiedzieliśmy, medycyna jest sztuką. Sztuka ta składa się z trzech części. Rzeczywiście, teoria „trójkąta Hipokratesa” wyjaśnia, że ​​choroba, chory i lekarz są tymi zasadniczymi częściami. Lekarz musiał więc zdobyć zaufanie pacjenta, aby ten wyjawił osobiste tajemnice dotyczące jego problemów zdrowotnych i niedoskonałości fizycznych. Aby medycyna mogła być sztuką wykonalną, konieczne było ustanowienie podstawowego poziomu zaufania. Dążąc do zdrowia i równowagi, aby człowiek powrócił do swojego trybu życia, lekarz nieuchronnie zajmuje się życiem człowieka w ogóle, a nie tylko stanem organizmu [ 13 ], [ 14 ], [ 15 ].

Obserwacja pacjenta: ciało i dusza

Promocja zdrowia i zakończenie leczenia musiały być połączone z promocją cnotliwego i dostatniego życia. Tym, co odróżniało lekarza Hipokratesa od poprzednich terapeutów sanktuarium uzdrawiania, nie była głównie zmiana podejścia terapeutycznego z „magiczno-religijnego” na „empiryczno-racjonalne”, ale skupienie się na czytaniu znaków ciała pacjenta. Lekarz Hipokratesa, poprzez metodyczną obserwację, nie jest w stanie dokonać rozsądnej oceny stanu zdrowia pacjenta. Wiek lekarza i późniejszy ocenia się na podstawie jego zdolności i celów, które określają charakter jego zawodu, przy czym moralność odgrywa mniejszą rolę [ 16 ], [ 17 ], [ 18 ]. Zatem postawą lekarza Hipokratesa wobec osoby słabej była czujność wymagająca intensywnej opieki oraz umiejętności odczytywania i interpretowania długiej listy znaków. Uznawano, że ciała znajdują się w stałym przepływie lub warunkach przepływu, w zależności od klimatu, wieku, specyfiki, diety i aktywności. Zatem lekarz Hipokratesa musiał rozważyć dowody potwierdzające stan pacjenta, z których część wynikała z obserwacji pacjenta, i podjąć decyzję o właściwym leczeniu. Dlatego też w ocenie można uwzględnić także osobowość i specyfikę pacjenta, a orientacja moralna lekarza Hipokratesa stopniowo kształtowała się w stosunku do pacjenta i jego rodziny. Teraz zdrowie człowieka osiąga równowagę pomiędzy duszą i ciałem, które są dwoma elementami naszej natury, które odgrywają ważną rolę we wszystkich naszych działaniach i wyborach. Dusza się nie zmienia, ale ciało jest inne dla wszystkich. Lekarz Hipokratesa musi unikać robienia za mało lub za dużo, musi pomóc tym dwóm elementom ludzkiej natury zachować ich równowagę. Platon w swoim „Fedrosie” uznał znaczenie metody Hipokratesa: „ Jeśli można ufać Hipokratesowi Asklepiadzie, to również natury ciała nie można poznać inaczej, jak tylko w ten sposób ”. Wierzył, że dzięki hipokratesowskiemu sposobowi obserwacji ludzkiego ciała tę samą metodę można zastosować w przypadku duszy. Jeśli organizm był w stanie odeprzeć chorobę, lekarz musiał ją rozpoznać, poświęcić trochę czasu i nie interweniować. Jeśli pacjent potrzebował pomocy, lekarz musiał działać bezpośrednio, aby zmienić przebieg choroby. Ponadto konkluzja Prognostic wyjaśnia wysiłki lekarza, aby sporządzić właściwą przepowiednię: „ Musisz brać pod uwagę zarówno dobre, jak i złe znaki, które się pojawiają, i na ich podstawie formułować swoje przewidywania; bo w ten sposób będziesz prorokował prawidłowo… ” (LCL II, 33) [ 19 ], [ 20 ], [ 21] Myśl Hipokratesa jako pierwsza nie była podyktowana żadną władzą centralną ani kapłaństwem, co nie miało miejsca w innej kulturze, takiej jak Egipcjanie. Należy zaznaczyć, że uniezależnienie się medycyny od konstytucji magiczno-religijnej nie oznaczało całkowitego wyzwolenia się od pewnych zasad etycznych. Tam, gdzie zawiódł ludzki lekarz, odniósł sukces Asklepios. Mamy świadectwa, gdzie pacjenci rozczarowani „ludzkim” lekarzem szukali alternatywy dla boga. Jeśli chodzi o różnorodność innych terapeutów, których akceptowano w czasach Hipokratesa w starożytności, musimy wspomnieć, że istniało duże zróżnicowanie pod względem sposobu, w jaki byli oni identyfikowani przez społeczeństwo. Niektórzy zasymilowani z bogiem, inni oddali praktykę medyczną pod patronat bogów, a jeszcze inni, niczym terapeuci-rzemieślnicy, posiadali techniki lecznicze, które nabyli po długotrwałym treningu i praktyce [ 22 ], [ 23 ], [ 24] ”.

Dyskusja

Historycznie choroby przypisywano gniewnym bogom, których moc została ukazana rodzajowi ludzkiemu za pośrednictwem niewytłumaczalnych sił zwanych „ ohydnymi demonami ” (Daímones). Przeciwnie, medycynę kojarzono z bogami (zwłaszcza Apollem i Asklepiosem) oraz bohaterami (np. Amphiaraus), których utożsamiano ze zdrowiem. W VI wieku p.n.e. rozpoczyna się wiara w boga Asklepiosa jako bóstwo uzdrawiające ludzkie ciało. Sanktuaria poświęcone boskiemu uzdrowicielowi, w tzw. Asklepieionach ( Ἀσκληπιεῖα ), były odwiedzane przez ludzi pragnących modlić się o zdrowie lub poszukujących lekarstw na różne choroby [ 25 ], W V wieku p.n.e. zbudowano medycynę Hipokratesa na filozofię przyrody i uczynił medycynę racjonalną nauką oraz „ wywarł radykalny wpływ na sposób leczenia w starożytnym świecie ”. Jak wspomnieliśmy, rozróżnienie między religią a medycyną Hipokratesa wynika z dwóch ważnych elementów greckiego społeczeństwa tamtych czasów: pluralizmu politycznego i ewolucji kulturowej. Obecnie w Asklepiejonach zwyczaj uzdrawiania polegał na łączeniu sztuki lekarskiej z praktyką teurgiczną. W sanktuariach tych praktykowano hipokratesowskie holistyczne podejście do zdrowia, zapewniając w ten sposób nie tylko opiekę fizyczną i psychologiczną, ale także pomoc społeczną i duchową. Wszystkie te innowacje obejmowały radykalną reorientację usług zdrowotnych. Wśród nich najbardziej znane to Asklepiejon z Kos, Pergamonu i Epidauros (powszechnie uznawany za największe sanktuarium). Asklepieiony były pierwszymi szpitalami-sanktuariami i rozwinęły się w słynnych ośrodkach leczniczych odwiedzanych przez ludzi z szerszych sąsiednich obszarów. Budowano je w pobliżu doliny lub na wzgórzu (miejsce o najlepszych warunkach klimatycznych i obfitości czystej wody), a także wokół teatrów lub/i innych udogodnień [ 26 ], [ 27 ], kiedy chory przychodził do szpitala Asklepieions otrzymał wiele wskazówek, jak się zrelaksować i odpocząć. Wykorzystywali zatem kąpiele, masaże i inne ćwiczenia ciała do terapii, w tym teatralnych i innych podobnych zajęć rekreacyjnych. Było tam święte miejsce, długi budynek, który nazywał się „ kataklintyrio ”.”, za obecność prywatnych pokoi z łóżkiem. Pacjenci mogli brać udział w składaniu ofiar ze zwierząt i mistycznych przedstawieniach ku czci Asklepiosa, aż w końcu byli zrelaksowani i przekonani, że z pewnością zostaną wyleczeni przy pomocy Asklepiosa. Pośrodku całego ambulatorium znajdowała się kopuła (ábaton), specjalny budynek, którego główna część nie była dostępna dla każdego, i w którym wykonywano główne zabiegi lecznicze. W tym miejscu pacjenta utrzymywano w stanie snu lub leczenia narkozy, tzw. „inkubacji”. Kobiety pełniły rolę strażników. Podczas gdy niektórzy kapłani-terapeuci, znający sztukę wróżenia, przyglądali się lotowi ptaków, a inni badali podroby, teraz lekarz Hipokrates, jak powiedzieliśmy, posługując się zasadami Hipokratesa, badał ludzkie ciało, uważnie obserwując płyny wydobywające się z wnętrza organizmu (w tym moczu czy śliny) i rozpoznając ich barwę, konsystencję, zapach, starał się określić przebieg choroby i miał zadecydować o postępowaniu terapeutycznym [ 28 ], [ 29 ], [ 30 ], medycyna Hipokratesa, jak już wspomnieliśmy, jest pierwszym, który próbuje oddzielić religię od uzdrawiania. Mimo to pacjent, który został przyjęty, musiał złożyć ofiarę religijną przypominającą replikę chorej części ciała, czyli narządu lub kończyny. Odnalezione na marmurowych tablicach inskrypcje opisują sposób leczenia niektórych chorób i sumę pieniędzy płaconą za każdą z nich. Leczono choroby chirurgiczne, choroby przyczepów powłokowych, przewlekłe patologie płuc, schorzenia ginekologiczne (nie przyjmowano kobiet rodzących) i okulistyczne, ale także neurologiczne i fykologiczne. Należy poinformować, że kraniotomia w celach dekompresyjnych jako praktyka innowacyjna była badana w Asklepieionach Hipokratesa i w korpusie Hipokratesa, gdzie znajdujemy wiele wzmianek na ten temat [ 31 ], [ 32 ], [ 34 ].

Wnioski

Nie ulega wątpliwości, w jaki sposób filozofia grecka wpłynęła na współczesne racjonalne leczenie i etykę w medycynie. Dzięki filozofii Hipokratesa medycyna stała się dziedziną badań nad równowagą między zdrowiem a chorobą w orientacji naukowej. Zbadał także relacje pomiędzy społeczeństwem a moralnością, pacjentem a lekarzem i stworzył innowacyjną teorię dotyczącą praktyki lekarskiej poprzez nową wizję etyki na korzyść nauk o zdrowiu. Nowoczesna praktyka lekarska w nowych szpitalach-sanktuariach, prowadzona przez lekarzy Hipokratesa, wydawała się być główną zaawansowaną instytucją zdrowia (z dala od religii terapeutycznej), która wpłynęła na sposób, w jaki dzisiaj pacjenci z nią mierzą. Należy jednak zauważyć, że medycyna Hipokratesa z jednej strony opierała się na myśli naukowej za pomocą filozofii, z drugiej strony na proces gojenia mogły wpływać siły nadprzyrodzone (na przykład poprzez obserwacje astrologiczne, które mogłyby zmienić ewolucję organizmu) choroby) [ 35 ], Zasady te rozpowszechniły się we wszystkich krajach podbitych kulturowo przez Greków, tj. w tzw. „ Magna Grecia ” w południowych Włoszech, gdzie w VI wieku p.n.e. Alcmaeon zbudował główną szkołę medyczną [ 36 ]. Pomimo ewolucji człowieka na przestrzeni tych wszystkich lat, od starożytnego społeczeństwa w czasach Hipokratesa aż do naszego współczesnego społeczeństwa, wpływ religii na medycynę, czyli wiara w „boga-świętego”, który może odegrać rolę w zbawieniu pacjenta , jest nadal obecny w naszej epoce.

Przypisy

Bibliografia