Czy kraje Amazonii mogą uratować lasy deszczowe? / Diana Roy

Wstęp

Rozciągający się na obszarze prawie 2,3 miliona mil kwadratowych (6 milionów kilometrów kwadratowych) na terenie ośmiu krajów Ameryki Południowej las deszczowy Amazonii jest największym lasem tropikalnym na świecie. Ten rozległy ekosystem, który obejmuje większą część dorzecza Amazonki, jest jednym z najbardziej różnorodnych biologicznie miejsc na ziemi i domem dla dziesiątek milionów ludzi, w tym około czterystu grup tubylczych. Odgrywa także kluczową rolę w łagodzeniu zmiany klimatu poprzez regulację obiegu wody i węgla oraz pochłanianie emisji gazów cieplarnianych.

Jednak w ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci stan Amazonii drastycznie się pogorszył. W tym czasie urbanizacja, nielegalne pozyskiwanie drewna i wydobycie, rolnictwo towarowe, wydobycie ropy i gazu oraz niszczycielskie pożary lasów zniszczyły prawie jedną piątą lasów deszczowych. Skala wylesiania zaniepokoiła naukowców i wywołała międzynarodowe wezwania do rządów w regionie, aby stłumiły niekontrolowany rozwój i wzmocniły ochronę środowiska. Reakcje poszczególnych krajów były jednak zróżnicowane i eksperci twierdzą, że należy zrobić więcej, aby chronić Amazonię.

Jak złe jest wylesianie Amazonii?

Około 2,3 miliona mil kwadratowych lasów deszczowych Amazonii rozciąga się na osiem krajów Ameryki Południowej. Około dwie trzecie lasów leży w Brazylii, a reszta sięga do Boliwii, Kolumbii, Ekwadoru, Gujany, Peru, Surinamu, Wenezueli i Gujany Francuskiej, terytorium zamorskiego Francji. Zasięg i tempo wylesiania różnią się znacznie w zależności od kraju.

W ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat brazylijska Amazonia straciła prawie jedną piątą swoich lasów deszczowych, czyli prawie 300 000 mil kwadratowych (777 000 kilometrów kwadratowych). Obejmuje to utratę ponad 5 000 mil kwadratowych (13 000 kilometrów kwadratowych) w 2021 r. – najwięcej od piętnastu lat – i rekordowe liczby w pierwszym półroczu 2022 r. Eksperci twierdzą, że jeszcze więcej obszarów lasów deszczowych cierpi z powodu „degradacji, ”, czyli wtedy, gdy kondycja lasu pogarsza się, co zwiększa prawdopodobieństwo całkowitego wylesienia tych obszarów w przyszłości. Wylesianie na dużą skalę w Brazylii rozpoczęło się w latach sześćdziesiątych XX wieku, ale gwałtownie przyspieszyło za czasów prezydenta Jaira Bolsonaro, szczególnie w stanach Pará i Mato Grosso.

Według Global Forest Watch Instytutu Zasobów Światowych , po Brazylii, najwięcej wylesień odnotowała Boliwia, gdzie w latach 2001–2021 utracono ponad 25 700 mil kwadratowych (66 700 kilometrów kwadratowych) pokrywy drzewnej . Większość strat drzew miała miejsce we wschodnich departamentach Santa Cruz de la Sierra i Beni. Kolumbia i Peru również odnotowały w tym samym okresie znaczną utratę lasów, odpowiednio o prawie 19 000 i 14 000 mil kwadratowych (49 300 i 36 200 kilometrów kwadratowych). Za krajami tymi plasują się Wenezuela i Ekwador pod względem utraty lasów, podczas gdy Gujana Francuska, której 95% pokrywa Amazonka, odnotowała najmniejszą wielkość wylesiania – nieco ponad 300 mil kwadratowych (785 kilometrów kwadratowych).

Jakie są konsekwencje wylesiania Amazonii?

Wylesianie przyczynia się do utraty odporności, czyli zdolności lasu do regeneracji po zakłóceniach, takich jak susze, pożary i osunięcia ziemi. Jeśli tak się stanie, może to spowodować wyschnięcie historycznie wilgotnego, tropikalnego klimatu Amazonii, co jest zjawiskiem znanym jako „wymieranie”. Przy wystarczającym zamieraniu Amazonka może osiągnąć krytyczny „punkt krytyczny”, po którym las deszczowy zacznie przechodzić w suchą sawannę. Naukowcy uważają, że ten punkt znajduje się pomiędzy 20 do 25 procent wylesiania . Według aktualnych szacunków zniszczeniu uległo już od 17 do 20 proc. Amazonii, choć niektórzy naukowcy szacują tę liczbę bliżej 13 proc .. Przejście na sawannę miałoby niszczycielski wpływ na bogatą różnorodność biologiczną Amazonii, a także jej zdolność do regulowania regionalnych i globalnych systemów klimatycznych oraz redystrybucji wody w Ameryce Południowej, mówi Rhett Butler, założyciel i dyrektor generalny Mongabay, platformy informacyjnej poświęconej nauce o środowisku.

Zdolność Amazonii do zarządzania obiegiem węgla już została naruszona. Amazonia, często nazywana „płucami ziemi”, wytwarza od 6 do 9 procent całkowitego tlenu na świecie. Od dawna pełni funkcję pochłaniacza dwutlenku węgla, pochłaniając ogromne ilości dwutlenku węgla – gazu cieplarnianego, który po uwolnieniu do atmosfery powoduje ocieplenie planety. Jednak nowe badania wykazały, że części lasów deszczowych emitują obecnie więcej dwutlenku węgla, niż są w stanie przyjąć, częściowo z powodu gwałtownie rosnącego tempa wylesiania. Zmiana ta miała daleko idące konsekwencje, powodując mniej opadów w środkowej i południowej Ameryce Południowej oraz przyspieszając wzrost średniej temperatury na świecie.

Zmiana klimatu zagraża także bogatej różnorodności biologicznej Amazonii, w tym tysiącom gatunków roślin i zwierząt oraz milionom gatunków owadów, powodując wyższe temperatury, częstsze pożary i zmieniający się rozkład opadów. Już teraz pory suche w Amazonii stały się dłuższe, a susze częstsze , co ma wpływ na dostawy wody, żywności i energii, zwłaszcza energii wodnej.

Zagrożone są także źródła utrzymania dziesiątek milionów mieszkańców miast, rolników, farmerów i rdzennej ludności, z których część żyje w lasach od tysięcy lat. Kilka grup rdzennych, takich jak brazylijska Awá, zostało przymusowo wysiedlonych, podczas gdy inne są świadkami wkraczania na ich terytoria nielegalnych drwali i górników złota. W niektórych przypadkach społeczności tubylcze zmobilizowały grupy reagowania i wykorzystały technologie nadzoru, takie jak kamery i drony, w celu udokumentowania zagrożeń dla ich ziemi.

Co jest przyczyną problemu?

Powody oczyszczenia terenu obejmują:

Rolnictwo. Hodowla bydła