[Publikując artykuły zaczerpnięte ze źródeł zagranicznych najczęściej nie opatrujemy ich komentarzami. Naszym celem jest ukazywanie różnych punktów widzenia, pozostawiamy kwestie ich oceny naszym Czytelnikom. W tym wypadku jednak prosimy o zwrócenie uwagi na datę ukazania się tej publikacji (2020 rok). Warto też zauważyć, że autor prawie nie wspomina w swym tekście o Ukrainie (po 2014 r.), której suwerenności nie rozumie, ani też o Polsce. Idea euroazjatycka miała stać się jednym z narzędzi do odbudowania mocarstwowej pozycji Rosji, kontynuowaniu przez nią imperialistycznej polityki okresu tzw. komunizmu. Autorowi nie udaje się nawet ukryć protekcjonalnego tonu w stosunku do mających tworzyć ową unię z Rosjanami jej sąsiadów.  Zawarte w tytule „marzenie” jest uzasadnione. Tylko bowiem marzyciele zapominają o faktach, np. nierozstrzygniętych konfliktach rosyjsko-japońskich. Oczywiście zagadnienie rosyjskiego imperializmu jest znacznie bardziej złożone, tym bardziej przyczyny wojen (w tym wypadku napaści Rosji na Ukrainę), warto jednak przyjrzeć się również ukazanym poniżej punktom widzenia.

Przeczytaj również: Rosyjskie marzenia – czy jest się czego bać i co powinniśmy odrzucić. Polemika / Piotr Kotlarz. https://miesiecznik-wobec.pl/rosyjskie-marzenia-czy-jest-sie-czego-bac-i-co-powinnismy-odrzucic-polemika-piotr-kotlarz/

                                               Red. ]

Rosyjskie marzenie o unii euroazjatyckiej: droga naprzód w kierunku wielobiegunowego ładu światowego
Rosyjskie marzenie o unii euroazjatyckiej: Sebuah Jalan Menuju Tatanan Dunia Multi Kutub

Abstrakt

Od czasu rozpadu ZSRR Eurazja zyskała nowe znaczenie geopolityczne i strategiczne. W wyniku rozpadu powstało piętnaście państw, z których spadkobiercą była tylko Federacja Rosyjska. Era poradziecka, a zwłaszcza epoka lat 90. była traumą polityczną i ekonomiczną dla Federacji Rosyjskiej i przestrzeni poradzieckiej. Ale euroazjaci doskonale zdawali sobie sprawę z amerykańskiego unilateralizmu i amerykańskiej „strategii wielkiej szachownicy”, której celem było wyłącznie okrążenie rosyjskiej przestrzeni. Z tymi obawami eurazjaci doradzili rosyjskim elitom politycznym i wojskowym zainicjowanie Projektu Unii Eurazjatyckiej. Artykuł ten pokrótce przedstawia rosyjski historyczny sen eurazjatycki, który jest głęboko zakorzeniony w rosyjskiej historii imperialnej i omawia znaczenie filozofii eurazjatyckiej dla stabilności politycznej i gospodarczej Rosji-Eurazji. Artykuł ilustruje również wyzwania i szanse dla integracji euroazjatyckiej i ustanowienia wielobiegunowego ładu światowego. Ponadto, w artykule zarysowano również pokrótce geopolityczne przesłanki stojące za projektem euroazjatyckim jako kluczowym celem współczesnej rosyjskiej polityki zagranicznej i geopolityki.

article

Tezy

1. Nie można sobie wyobrazić stosunków międzynarodowych regionu euroazjatyckiego bez Rosji.
2. Unia Eurazjatycka to nowa rosyjska strategia reintegracji przestrzeni poradzieckiej.
3. Rosyjscy twórcy polityki zagranicznej opracowali wielowektorowe podejście do polityki zagranicznej wobec przestrzeni poradzieckiej.
4. Rosja dzieli historię etniczną i antropologiczną ze społecznościami euroazjatyckimi.
5. Obecnie neoeurazjaci jeszcze bardziej poszerzyli ten paradygmat, poruszając się po Rosji w szerszym cywilizacyjnym kontekście etnicznej i kulturowej hybrydy między społecznościami euroazjatyckimi a rosyjskimi Słowianami.
6. Jako strategiczny kraj na rozległym kontynencie eurazjatyckim, rosyjskie myślenie geopolityczne zawsze wahało się między Azją a Europą.
7. Upadek komunizmu w Rosji zrodził polityczną nostalgię, która skłoniła eurazjatów do zdominowania rosyjskiej sceny politycznej.
8. Eurazja jako koncepcja polityczna odnosi się do ideologii geopolitycznej, która odnosi się do terytorialnego i duchowego związku między społecznościami na rozległych stepach Europy i Azji.
9. To Alexander Dugin położył podwaliny pod rosyjską geopolitykę w swoim słynnym traktacie „Podstawy geopolityki”, który jest obecnie nauczany w rosyjskich szkołach wojskowych.
10. Geopolityczny traktat Dugina ma swoje polityczne i strategiczne znaczenie dla rosyjskiej polityki zagranicznej, ponieważ wraz z upadkiem Związku Radzieckiego Rosja przez dłuższy czas cierpiała z powodu politycznej nostalgii.
11. Głównym celem rosyjskiej geopolityki było ukierunkowanie procesu integracji gospodarczej przestrzeni poradzieckiej od Morza Bałtyckiego do Morza Żółtego. Upadek Związku Radzieckiego oznaczał nowy początek w trzech głównych regionach subeuroazjatyckich, ponieważ w wyniku rozpadu tylko Rosja stała się największym i silnym państwem wśród

Wstęp

Upadek Związku Radzieckiego był nie tylko nieszczęściem dla Rosji, ale miał ogromny wpływ na pokój i stabilność Eurazji, zwłaszcza w przestrzeni poradzieckiej. Dopiero objęcie prezydentury przez prezydenta Borysa Jelcyna doprowadziło do rozpadu Związku Radzieckiego i zrodziło kruchą wspólnotę niepodległych państw [1]. Co więcej, to właśnie tajne Porozumienia Białowieskie podpisane przez prezydenta Borysa Jelcyna z Białorusią i Ukrainą w sprawie amerykańskiego dyktatu przyniosły Rosji konsekwencje gospodarcze i poczucie bezpieczeństwa w nadchodzących latach [2]. Krucha Wspólnota niepodległych państw nie zdołała uratować przestrzeni poradzieckiej przed apokalipsą gospodarczą i w zakresie bezpieczeństwa. W obliczu poważnych wyzwań gospodarczych i związanych z bezpieczeństwem, Prezydent Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew zaproponował utworzenie Unii Eurazjatyckiej na wzór Unii Europejskiej [3]. Zasadniczo proponował reintegrację przestrzeni poradzieckiej z Rosją po kryzysie w celu zapewnienia przyszłego bezpieczeństwa Eurazji [3]. Jego propozycja spotkała się z gorącym poparciem ze strony Rosji, Armenii, Białorusi i Kirgistanu.

Wręcz przeciwnie, nie można zaprzeczyć, że relacje Rosji z krajami regionu euroazjatyckiego są zakorzenione w historii wspólnej tożsamości [4]. W związku z tym Euroazjaci chcą zbudować nową ideologię, która zapewni jedność tożsamościową społeczności euroazjatyckich. Dla Euroazjatów to Rosja może ukształtować nową wiążącą ideologię odzyskania geograficznej i kulturowej sfery przestrzeni poradzieckiej [5]. Wraz z początkiem prezydentury Władimira Putina w Rosji Euroazjaci otrzymali od rządu zarówno polityczne, jak i ekonomiczne wsparcie dla budowy projektu integracji euroazjatyckiej [6]. Zasadniczo ideologię euroazjatyzmu można prześledzić w pismach słynnych rosyjskich zesłańców z lat dwudziestych XX wieku, którzy spekulowali na temat ideologii euroazjatyckiej. Dopiero w latach 20. Rosyjski świat nie jest ani azjatycki, ani europejski, raczej eurazjatycki ” [7]. Co więcej, przez cały XX wiek rosyjscy zesłańcy podkreślali odrębność Rosji i Eurazji, zakładając Ruch Euroazjatycki. Pod tym względem geopolityczny charakter ruchu euroazjatyckiego zaczął akcentować tożsamość cywilizacyjną Eurazji. Podobnie w ostatnich czasach neoeuroazjaci, tacy jak Alexander Penarin i Alexander Dugin, ponownie potwierdzili ideę Eurazji i ideologię euroazjatyzmu [8].

W tym artykule będę twierdził, że euroazjatyzm jest nieodłączną częścią rosyjskiej historii i tożsamości, a następnie ustalę związek między rosyjskim eurazjatyzmem a wielobiegunowością. Pod tym względem wielowymiarowe ramy pojęciowe „teorii rewizjonistycznej” zostały zastosowane do opracowania geopolitycznej analizy futurystycznych perspektyw integracji Rosji i Eurazji. Jednak różni zachodni geopolityczni eksperci uważają rosyjski projekt euroazjatycki za pretekst do ożywienia jego historycznych ambicji imperialnych, co nazywają rosyjską obsesją na punkcie ustanowienia „Piątego Rzymu”. Ale geopolityka ma swoje własne, różnorodne implikacje strategiczne, a zachodnie spekulacje na temat rosyjskiej narracji o neoimperializmie nie usprawiedliwiają współczesnych globalnych standardów politycznych.

Jeśli chodzi o metodologię, niniejszy artykuł wykorzystuje wyłącznie współczesną dynamikę geopolityczną neorealizmu z punktu widzenia klasycznego i neoeuroazjatyzmu. Pionierem klasycznej szkoły euroazjatyckiej był słynny rosyjski historyk Lew Gumilew, a pionierem szkoły neoeuroazjatyckiej jest współczesny rosyjski filozof Aleksander Dugin.

Artykuł zawiera cztery główne wątki, które są ściśle związane z obecnym ekspansywnym charakterem rosyjskiej polityki zagranicznej. Pierwszy temat dotyczy historycznej zbiorowej tożsamości Rosji i Eurazji, która istniała przez wieki dzięki wspólnemu „etosowi euroazjatyckiemu”. Drugi wątek dotyczy rosyjskiego podejścia neoeuroazjatyckiego, ukształtowanego przez słynny traktat geopolityczny Aleksandra Dugina „Podstawy geopolityki”. Trzeci temat kładzie nacisk na podejście współczesnej rosyjskiej polityki zagranicznej do budowania nowej sieci wielkich sojuszy z kluczowymi krajami w całym regionie euroazjatyckim, takimi jak Niemcy, Japonia i Iran. Wreszcie, czwarty temat dotyczy współczesnej rosyjskiej wielkiej strategii ustanowienia unii euroazjatyckiej i wielobiegunowości.

Odbudowa eurazjatyckiego etosu i tożsamości

Wraz z upadkiem Związku Radzieckiego geopolityczne i kulturowe znaczenie Eurazji stało się nowym projektem reintegracji Rosji z przestrzenią poradziecką. W odpowiedzi euroazjaci w całej Rosji kładli nacisk na rozwój „euroazjatyckiego etosu”, aby ponownie połączyć różnorodne społeczności w całej Eurazji w formę jednej cywilizacji wschodniej [6]. Zasadniczo głównym celem euroazjatów było ukształtowanie nowych podstaw kulturowych i ideologicznych dla reintegracji państw poradzieckich z Rosją. To przełomowy geopolityczny traktat Aleksandra Dugina „Podstawy geopolityki” ukształtował współczesną rosyjską geopolitykę, kładąc nacisk na ponowne zjednoczenie euroazjatyckiego „serca” z Rosją [9]. Ponadto nie można zaprzeczyć, że za rządów prezydenta Władimira Putina

Zdaniem Dugina, liberalny internacjonalizm, którego broniły Stany Zjednoczone od zakończenia drugiej wojny światowej, jest bliski śmierci i przeżywa śmiertelny kryzys. W nihilistycznej epoce postmodernistycznej liberalizm oderwał się od racjonalnego myślenia i uformował się w faszyzm [11]. W opinii neoeurazjatów liberalizm zdegenerował ludzką biologię, etykę, moralność, tożsamość i cywilizację. Jak powiedział Dugin:

Musimy powrócić do bytu, do logosu, do fundamentalnej ontologii, do sacrum i do średniowiecza – a więc do imperium, religii i instytucji tradycyjnego społeczeństwa. Cała treść nowoczesności to satanizm i degeneracja. Nic nie jest warte; wszystko ma być oczyszczone. Nowoczesność jest całkowicie błędna – nauka, wartości, filozofia, sztuka, społeczeństwo, tryby, wzorce i prawdy, rozumienie bytu, czasu i przestrzeni. Wszystko jest martwe wraz z nowoczesnością; więc to się powinno skończyć – my to skończymy. [12]

Natomiast cały eurazjatyzm w „Podstawach geopolityki” kładzie nacisk na rozwój Unii Eurazjatyckiej od Dublina po Władywostok. W związku z tym neoeurazjaci opowiadają się za narodowym bolszewizmem, aby odzyskać dumę i chwałę historycznej Rosji z kontekstu eurazjatyckiej antropologii i historii [6]. Potępili rasowo-etniczny nacjonalizm w Rosji i kłócili się o stworzenie regionalnego nacjonalizmu opartego na historyczno-kulturowej treści poprzez przyjęcie metakultury regionu euroazjatyckiego. W tym ostatnim kontekście neoeurazjaci deklarują Rosję jako ideologiczne jądro integracji eurazjatyckiej, opowiadając się za wstępną integracją z Białorusinami (Białoruś) i Małymi Rosjanami (Ukraina) [13]. To dlatego, że kultura i historia rosyjskich Słowian ma bliskie związki ze wschodnimi Słowianami, Turkami i Mongołami, którzy żyli na euroazjatyckich stepach przez przez wieki, z ich charakterystyczną kulturą i tożsamością.

Z drugiej strony ścisła współpraca kulturalna między Słowianami rosyjskimi a Słowianami wschodnimi jest istotna dla budowy etosu euroazjatyckiego. Podobnie, jeśli przeczytamy dzieła klasycznego eurazjaty, Lwa Gumilowa, który twierdził, że w średniowieczu Mongołowie i chłopi Słowianie żyli w kulturowej hybrydyzacji, ze wspólną tożsamością. Dopiero projekt westernizacji Piotra Wielkiego w Rosji przyciągnął do Rosji „czarną legendę” mongolskiego jarzma [14]. W ten sposób Lew Gumilow śledzi podstawy tożsamości eurazjatyckiej w średniowieczu, podczas którego zatwardziali islamscy Mongołowie woleli integrować się z ortodoksyjną cywilizacją chrześcijańską w celu zachowania tożsamości eurazjatyckiej [15]. W tym względzie klasyczni Euroazjaci wymyślają również hybrydyzację kulturową między Słowianami rosyjskimi, Słowianami wschodnimi,

Natomiast cała ideologia eurazjatyzmu skupia się na utworzeniu Unii Eurazjatyckiej w celu zapewnienia dobrobytu gospodarczego i bezpieczeństwa regionu euroazjatyckiego. Wprawdzie przez całe chaotyczne lata 90. poradziecka Rosja była zbyt słaba, aby realizować projekt eurazjatycki po zawirowaniach finansowych, ale wraz z dojściem Władimira Putina do władzy w Rosji tempo integracji eurazjatyckiej przyspieszyło [16]. Co więcej, to były prezydent Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew był pionierem projektu Unii Eurazjatyckiej, a prezydent Białorusi Aleksander Łukaszenko pracował ramię w ramię z prezydentem Putinem w realizacji projektu euroazjatyckiego. Były prezydent Kazachstanu Nazarbajew przewidywał proces integracji euroazjatyckiej w trzech szerokich etapach: gospodarczym, humanitarnym i bezpieczeństwa [3].

W kierunku integracji gospodarczej

To Rosja, Kazachstan, Armenia i Białoruś formalnie zainaugurowały Euroazjatycką Unię Gospodarczą (EUG) w 2015 roku, jako inicjatywę na rzecz integracji gospodarczej regionu euroazjatyckiego. W tym samym roku Kirgistan przystąpił do Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej, aby jeszcze bardziej ożywić stosunki handlowe Azji Centralnej z Rosją [6]. W istocie był to pierwszy poważny krok w kierunku ustanowienia nowej serii stosunków gospodarczych między narodami euroazjatyckimi, zgodnie z wizją prezydenta Nursułtana Nazarbajewa [3]. Zdaniem zachodnich geopolitycznych ekspertów utworzenie Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej będzie służyło wyłącznie geopolitycznym interesom Rosji.

Niestety, analiza zachodnich ekspertów wskazuje na stronniczość, ponieważ powołanie Eurazjatyckiej Unii Celnej z inicjatywy EUG przyniesie korzyści wszystkim członkom Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej. Ponadto utworzenie Euroazjatyckiej Unii Celnej utoruje drogę do wspólnej i współdzielonej strefy handlowej między Rosją a innymi członkami Unii [17]. W rezultacie „Eurazjatycka strefa Schengen” będzie służyć jako pełnoprawna platforma rozwoju wspólnych możliwości inwestycyjnych i wspólnego rynku pracy, z których bezpośrednio skorzystają eksportujący siłę roboczą członkowie Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej.

Z drugiej strony członkowie Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej będą korzystać z rosyjskiej zaawansowanej opieki zdrowotnej, technologii medycznej, energii elektrycznej na węglowodory oraz usług finansowych [18]. W szerokiej perspektywie rozwoju regionalnego członkowie Eurazjatyckiej Unii Celnej odniosą korzyści z chińskiej inicjatywy Belt and Road w postaci podatków tranzytowych i łączności regionalnej [19]. W ten sposób, zdaniem Euroazjatów, Rosja będzie w stanie pokonać lub zneutralizować wpływy Stanów Zjednoczonych na politykę międzynarodową. W wyniku neutralizacji amerykańskiej potęgi Rosja będzie mogła położyć podwaliny pod wielobiegunowy porządek świata wolny od amerykańskiej hegemonii liberalnej [20].

Zdaniem Eurazjatów nadszedł czas, aby System Międzynarodowy zrealizował eurazjatycki model polityczny jako żywą rzeczywistość naszych czasów. Według rosyjskich ekspertów ds. polityki zagranicznej idea „neoeurazjatyzmu” Dugina jest koniecznym rozwiązaniem dla bezpieczeństwa Rosji i Eurazji [8]. Ponieważ rosyjska geopolityka, za którą opowiadał się Aleksander Dugin, opiera się na niemieckiej szkole geopolitycznej Karla Haushofera. Zdaniem Dugina utworzenie Unii Eurazjatyckiej utoruje drogę do stworzenia strefy buforowej między Zachodem a Rosją, która zapewni bezpieczeństwo gospodarcze i polityczne Europy i Eurazji [21].

Stany Zjednoczone przewodziły atlantyzmowi

Euroazjaci, zwłaszcza Alexander Dugin, uważają, że to blok atlantycki kierowany przez Stany Zjednoczone uknuł plany zniszczenia Układu Warszawskiego i ostatecznie Związku Radzieckiego. Głównym celem Stanów Zjednoczonych było zniszczenie rosyjskiej hegemonii w sercu kraju i odepchnięcie rosyjskiej ekspansji w kierunku światowej wyspy [22], której wizję doradzał kiedyś brytyjski geograf Herford Mackinder. Po sowieckiej apokalipsie Euroazjaci obawiali się fragmentacji etnicznej i kulturowej w poradzieckiej Rosji. W związku z tym Euroazjaci zaczęli kierować rosyjskimi elitami politycznymi i wojskowymi w celu ożywienia strategicznej pozycji Rosji w porządku globalnym poprzez wskrzeszenie Unii Eurazjatyckiej [23].

Podczas rosyjskich dyskusji eurazjatyckich Dugin był aktywnym naukowcem geopolityki wśród ideologów eurazjatyckich, kładąc nacisk na tworzenie „etosu eurazjatyckiego” w celu zapewnienia harmonii etnicznej i politycznej w Rosji. Ponadto utworzenie Unii Eurazjatyckiej ma wyraźnie na celu ustanowienie „indoeuropejskiej centrycznej tożsamości kontynentalnej”, w której Rosja ze swoimi zróżnicowanymi narodowościami etnicznymi zachowa wyjątkową pozycję [24].

W rezultacie atlantyści w epoce postzimnowojennej polegali na radach amerykańskiego pragmatyka Francisa Fukuyamy, aby ustanowić zdominowany przez Amerykę liberalny porządek, oraz na receptach słynnego neokonserwatysty Paula Wolfowitza, aby zmniejszyć rolę Rosji jako regionalnego mocarstwa [25]. Co więcej, aby osiągnąć ten cel, atlantyści dali NATO wolną rękę w okrążeniu Rosji i próbie wzniecenia separatyzmu etnicznego w Rosji, np. w Czeczenii i Dagestanie. Od samego początku Euroazjaci ostrzegali rosyjskie elity polityczne i wojskowe, aby nie ufały zachodniemu demokratycznemu kamuflażowi. W związku z tym Euroazjaci, tacy jak Dugin, doradzali Rosji opracowanie kontrideologicznej strategii konkurowania z atlantyckim porządkiem światowym [9].

Z perspektywy Eurazjatów Rosja jest potencjalnym partnerem na Wschodzie ze swoimi ogromnymi zasobami naturalnymi i strategicznym położeniem, które mogą służyć jako siła kontrhegemoniczna przeciwko zdominowanemu przez USA ładowi atlantyckiemu [26]. Według Euroazjatów rosyjski projekt euroazjatycki powinien rozszerzyć swoje horyzonty na Amerykę Łacińską, aby uwolnić kontynent od amerykańskiego imperializmu. Co więcej, jedność i harmonia w regionie euroazjatyckim jest warunkiem koniecznym, aby zmusić Stany Zjednoczone i ich tradycyjnego sojusznika, Wielką Brytanię, do opuszczenia wybrzeży Eurazji [27].

Mówiąc dokładniej, w przypadku nowego chaosu na świecie Stany Zjednoczone muszą zostać zmuszone do wycofania się z wybrzeży Azji Południowej, Azji Środkowej, Europy, Dalekiego Wschodu i Afryki poprzez ograniczenie swoich wpływów geopolitycznych w tych regionach.

Tworzenie nowych sojuszy geopolitycznych

Stabilność w Eurazji jest niezbędna dla bezpieczeństwa geograficznego i geopolitycznego Rosji. W kontekście geograficznym Eurazja to ogromny ląd ze strategicznymi punktami przecięcia i sercem [27]. Ponadto dla bezpieczeństwa Eurazji Euroazjaci proponują nową rosyjską oś „Wielkiego Sojuszu” z Berlinem, Tokio i Teheranem [28]. Jak pisze Dugin; „zadaniem Moskwy jest wyrwać Europę spod kontroli Stanów Zjednoczonych” [29]. W tym zakresie Rosja musi otworzyć nowy rozdział sojuszy gospodarczych i strategicznych z krajami Europy Środkowej, Azji Zachodniej i Dalekiego Wschodu. Ponadto geopolityczną rzeczywistością jest, że aby stworzyć strefę buforową między Eurazją a Europą, Rosja potrzebuje zjednoczonych i przyjaznych partnerów europejskich [30].

Wręcz przeciwnie, aktywna obecność NATO na europejskich wybrzeżach pozostanie dla Rosji głównym wyzwaniem strategicznym i polityki zagranicznej. Czerpiąc strategię z ewentualnych obaw o bezpieczeństwo, Rosja powinna rozszerzyć swoje poparcie dla nowej europejskiej prawicy, która jest przeciwna amerykanizacji europejskiej polityki zagranicznej i obronnej – antynatowskiej [31]. Tę nową strategię Moskwy można nazwać „polityką szans”, ponieważ podejście Europejskiej Nowej Prawicy do Rosji jest miękkie i przyjazne.

W świetle przyjaznych relacji Eurazja-Europa neutralność Europy i wyjście z NATO jest warunkiem koniecznym do odzyskania zaufania Rosji [16]. Z perspektywy geopolitycznej nowy wielki sojusz między Moskwą a Berlinem przyczyni się do rozszerzenia projektu euroazjatyckiego poprzez utworzenie strefy buforowej między euroazjatycką a europejską strefą wpływów. W swoim słynnym traktacie „Podstawy geopolityki” geopolityczna kalkulacja Dugina przedstawia wielką strategię zarówno Europy, jak i Rosji, mającą na celu odzyskanie ich królestwa geograficznego poprzez wspólne interesy. W międzyczasie, poprzez nową wielką oś, Rosja będzie reprezentować całe interesy Eurazji, a Niemcy interesy Europy [32]. Jak pisze Dugin; „Rosja i Niemcy muszą z góry rozstrzygnąć wszystkie sporne kwestie” [33].

Wręcz przeciwnie, dla powodzenia osi Moskwa-Berlin Dugin sugeruje stanowcze antyatlantyckie środowisko polityczne zarówno w Niemczech, jak i we Francji; dwóch czołowych potęgach w UE [34]. Ale nadal istnieją egzystencjalne bariery strategiczne, które mogą zakłócić wielką oś Moskwa-Berlin. Przede wszystkim kraje nadbałtyckie pozostaną główną barierą dla wielkiej osi Moskwa-Berlin. W przypadku państw bałtyckich Dugin sugeruje, aby Estonię uznać za strefę wpływów Niemiec, a Litwę za strefę wpływów Rosji [33].

Po drugie, od czasu aneksji Krymu przez Rosję w 2014 r. Ukraina stała się głównym politycznym impasem między Rosją a Europą. Według Dugina Ukraina nie ma odrębnej historii politycznej i znaczenia geopolitycznego, ponieważ brakuje jej geograficznej elegancji. Dla Dugina i innych Euroazjatów Ukraina jako niepodległy naród z umierającymi ambicjami geograficznymi jest strategicznym zagrożeniem dla regionu Eurazji i stabilności kontynentu [35].

Podobnie nowa wielka oś Moskwa-Tokio jest kluczowa dla rozszerzenia Unii Eurazjatyckiej i dla stabilności kontynentu euroazjatyckiego. W związku z tym Dugin sugeruje nową fazę stosunków euroazjatyckich z Dalekim Wschodem, dla której Rosja musi dążyć do zbudowania nowej fali sojuszu strategicznego i dyplomatycznego z Japonią na zasadzie wspólnego interesu [36]. Ponadto Rosja ma historyczne i kulturowe powiązania z regionem Pacyfiku poprzez dalekowschodnią prowincję Władywostok [37]. W ten sposób Rosja może wykorzystać strategiczną geografię swojej dalekowschodniej prowincji do ustanowienia nowego wielkiego sojuszu z Tokio.

W międzyczasie, aby osiągnąć oś Moskwa-Tokio, Rosja musi obiecać Japonii strategiczną strefę wpływów w regionie Azji i Pacyfiku. Podobnie Rosja musi zaangażować Japonię poprzez dyplomację wspólnego interesu, aby zneutralizować wpływy Stanów Zjednoczonych w Japonii [38]. Istnieją również regionalne wyzwania, które mogą zakłócić oś Moskwa-Tokio. Na przykład Chiny są głównym rywalem regionalnym w regionie Azji i Pacyfiku, który może rzucić wyzwanie sojuszowi Moskwa-Tokio. Dlatego dla powodzenia osi Moskwa–Tokio należy przekonać Chiny do kompromisu na Morzu Wschodniochińskim, aby przyćmić wpływy Stanów Zjednoczonych na południowym Pacyfiku [39]. Zdaniem Dugina; „Chiny ocierają się o bycie atlantyckim Factotum”. Ponadto, w słynnym rozdziale „Upadek Chin” „Fundacji Geopolityki” Dugin określa Chiny jako najgroźniejszego rywala geopolitycznego Rosji w Azji Środkowej i Wschodniej Syberii [33]. Nawet Robert D. Kaplan uważa, że ​​Rosja ma historyczne obawy co do ekspansji Chin na Syberię Wschodnią, która może utorować drogę inwazji na Rosję w najbliższej przyszłości [40].

W tym drugim kontekście Rosja musi tworzyć nowe sojusze geopolityczne w regionie Azji i Pacyfiku poprzez strategiczne równoważenie sił między Japonią a Chinami [39]. Moim zdaniem będzie to najtrudniejsze zadanie dla rosyjskich decydentów zagranicznych w realizacji Projektu Eurazjatyckiego.

Następnie wielki sojusz Rosji z Iranem (następcą Wielkiego Imperium Perskiego) jest również kluczowym wyznacznikiem eurazjatyckiego ekspansjonizmu. W świetle złożonych problemów strategicznych i geopolitycznych na Południu, Euroazjaci proponują silną strategiczną oś Moskwa-Teheran. W konsekwencji Iran jako spadkobierca i kustosz dziedzictwa wielkiego imperium perskiego zachowuje znaczącą pozycję w Eurazji [41]. Ma bliskie więzi kulturowe z krajami Azji Środkowej i Kaukazu. Dla Euroazjatów nowa seria osi Moskwa-Teheran powinna opierać się na tradycyjnym charakterze historycznych powiązań między ortodoksyjną cywilizacją chrześcijańską i islamską [42]. Co więcej, nie można zaprzeczyć faktowi, że cała strefa islamska jest geopolityczną rzeczywistością wielkiego imperium euroazjatyckiego.

Według Dugina nowy wielki sojusz między Moskwą a Teheranem spełni historyczne rosyjskie marzenie o ciepłych wodach [33]. Ale ustanowienie nowego wielkiego sojuszu między Moskwą a Teheranem również pozostanie głównym wyzwaniem dla rosyjskich decydentów polityki zagranicznej z powodu następujących wyzwań:

1. Po pierwsze, marzenie Iranu o odrodzeniu starożytnego imperium perskiego jest bezpośrednim wyzwaniem dla Rosji w Azji Środkowej i Kaukazie Południowym.
2. Ogromne zasoby ropy i gazu w Morzu Kaspijskim, gdzie Iran twierdzi, że jest państwem nadbrzeżnym, stanowią wyzwanie dla bezpieczeństwa energetycznego Eurazji.
3. Operacja irańskiego pełnomocnika na Bliskim Wschodzie zagraża stabilności regionu.
4. Agresywna i ofensywna natura irańskiego rewizjonizmu jest bezpośrednim zagrożeniem dla rosyjskiego marzenia.
5. W ciągu ostatnich pięciuset lat Iran w duchu perskim pozostał siłą roboczą Eurazji i Kaukazu.

Wymienione czynniki pozostaną głównym wyzwaniem dla rosyjskich decydentów zagranicznych. W kontekście geopolitycznym wielki sojusz Rosji z Iranem jest decydujący dla euroazjatyckiego projektu zapewnienia pełnego bezpieczeństwa „Pierścienia Anakondy”.

W kierunku wielobiegunowego porządku świata

Po rozpadzie ZSRR Euroazjaci obawiali się liberalnego internacjonalizmu kierowanego przez Amerykę. Ponadto rozpad Związku Radzieckiego oznaczał koniec dwubiegunowego ładu światowego, który zastąpił równowagę sił niezrównoważoną władzą jednobiegunową [26]. W związku z tym Euroazjaci zaczęli spekulować na temat nadchodzącego zamieszania i chaosu otaczającego Rosję, ponieważ amerykańskie elity miały obsesję na punkcie „strategii wielkiej szachownicy” zimnej wojny, by okrążyć Rosję [43]. W rezultacie słynny rosyjski filozof Aleksander Dugin aktywnie doradzał rosyjskim elitom politycznym i wojskowym, aby poparły projekt euroazjatycki. Jednym z głównych celów projektu euroazjatyckiego był rosyjski rewizjonizm, mający na celu ponowne uczynienie Rosji dominującym aktorem globalnym, który utoruje drogę dla wielobiegunowego ładu światowego [8].

Z drugiej strony nie można zaprzeczyć, że utworzenie Unii Eurazjatyckiej na nowym horyzoncie stanie się bezpośrednim rywalem ładu atlantyckiego kierowanego przez Amerykanów. Z perspektywy Euroazjatów utworzenie Unii Eurazjatyckiej ma na celu zapewnienie wielobiegunowości poprzez bezpośrednie zrównoważenie strefy wpływów między Europą a Rosją [32]. Aby osiągnąć ten cel, Rosja musi dążyć do stworzenia strefy buforowej w Europie Wschodniej, powinna wypędzić NATO z europejskich wybrzeży w celu zneutralizowania wpływów amerykańskich oraz powinna zrównoważyć Chiny w regionie Pacyfiku [33].

Ilustrując to, ustanowienie Unii Eurazjatyckiej zakłóci globalną hegemonię kierowanego przez Amerykę liberalnego internacjonalizmu, który zdaniem Euroazjatów jest niezbędny dla stabilności systemu międzynarodowego. W rezultacie system międzynarodowy przekształci się z niezrównoważonej jednobiegunowości w wielobiegunowość, z kontestującymi wzorcami rozwoju ideologicznego i politycznego [44]. W kontekście wielobiegunowości geopolityczne interesy głównych światowych graczy, takich jak Stany Zjednoczone, Chiny i Turcja, w wewnętrznej Eurazji stanowią bezpośrednie wyzwanie dla rosyjskiego projektu integracji euroazjatyckiej.

Na przykład na Zakaukaziu kraje takie jak Azerbejdżan i Gruzja znajdują się pod bezpośrednim wpływem Turcji i Stanów Zjednoczonych. Co więcej, istnieje możliwość, że Gruzja i Azerbejdżan przeciwstawią się integracji euroazjatyckiej, działając jako sojusznicy innych globalnych graczy. Z perspektywy Eurazjatów Gruzja i Azerbejdżan mogą działać jako „czynnik oporu” w integracji euroazjatyckiej, a tym samym w rozwoju wielobiegunowego ładu światowego [44]. Tymczasem rosyjscy decydenci zagraniczni muszą znaleźć wspólny grunt, by przekonać odradzające się Zakaukazie do integracji z Unią Eurazjatycką. Jak dotąd Rosja może zaoferować następujące zobowiązania i gwarancje:

1. Rosja może zapewnić Gruzji i Azerbejdżanowi bezpieczeństwo polityczne i gospodarcze za pewnymi kompromisami.
2. Rosja powinna zaoferować znaczącą pozycję zarówno Gruzji, jak i Azerbejdżanowi w Eurazjatyckiej Unii Celnej.
3. Rosja powinna zagwarantować bezpieczeństwo ogromnych zasobów naturalnych Azerbejdżanu i Gruzji.
4. Rosja powinna nawiązać więzi obronne z Azerbejdżanem i Gruzją, aby przeciwstawić się ekspansjonizmowi NATO.
5. Rosja powinna zagwarantować transfer technologii i inwestycji do Gruzji i Azerbejdżanu.

Z drugiej strony, aby osiągnąć cel wielobiegunowego ładu światowego, Rosja powinna opracować wielowymiarowe podejście do polityki zagranicznej w celu wzmocnienia politycznego i gospodarczego Europy Wschodniej, Azji Środkowej i Kaukazu poprzez zrównoważenie wspólnych interesów innych mocarstw regionalnych.

Droga naprzód

Na zachodzie istnieją niejasności co do planów integracji Rosji z powodu słabej kondycji ekonomicznej Rosji w zarządzaniu procesem integracji [45]. Nie można jednak zaprzeczyć, że oprócz różnych przeszkód i wyzwań Rosja stosowała wobec państw poradzieckich wielokierunkową politykę dyplomatyczną w celu ich reintegracji [46]. Od 2000 r. nastąpiły znaczące zmiany w procesie integracji euroazjatyckiej.

Przede wszystkim utworzenie Eurazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej nastąpiło w wyniku traktatu między Rosją, Białorusią, Kazachstanem, Kirgistanem i Tadżykistanem, mającego na celu stworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej [47]. Po drugie, w 2006 r. powstał Eurazjatycki Bank Rozwoju, którego celem jest dostarczanie kapitału inwestycyjnego w postaci pożyczek i dotacji na rozwój regionu Eurazji [48]. Podobnie, utworzenie Eurazjatyckiej Unii Celnej było kamieniem milowym w procesie integracji, który w niedalekiej przyszłości może dać początek Eurazjatyckiemu Schengen [47]. Zdaniem prezydenta Putina powstanie Unii Eurazjatyckiej będzie wzorowane na Unii Europejskiej, przy jednoczesnym zaprojektowaniu innej infrastruktury geopolitycznej i geoekonomicznej dla Eurazji z żywym skutkiem globalnym [49].

Ostatecznie w maju 2015 roku powstała Eurazjatycka Unia Gospodarcza w wyniku traktatu między Rosją, Białorusią i Kazachstanem w celu poszerzenia horyzontu wspólnej sfery gospodarczej [47]. Dla ekspertów i obserwatorów rosyjskiej polityki zagranicznej utworzenie Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej będzie „politycznym pokusą” mającą na celu ośmielenie rosyjskiego projektu euroazjatyckiego w przestrzeni poradzieckiej [46]. Co więcej, za pośrednictwem tej platformy Rosja będzie mogła rozszerzyć swoją ekonomiczną skrzynię, oferując zachęty i możliwości gospodarcze krajom regionu euroazjatyckiego.

Z drugiej strony, w ostatnich trzech latach Rosja i Białoruś podjęły znaczące kroki polityczne na rzecz stworzenia „Unii między Białorusią i Rosją” [50]. Dokumenty integracyjne zostały sfinalizowane przez ekipy prezydenckie obu krajów i istnieje możliwość zakwestionowania przez prezydenta Rosji Władimira Putina pierwszych wyborów prezydenckich Unii między Białorusią a Rosją [49]. Słynne zachodnie media, takie jak New York Times i Atlantic Council, spekulowały na temat takiej możliwości w swoich działach redakcyjnych [50]. Wydaje się więc, że rosyjskie marzenie o Unii Eurazjatyckiej i wielobiegunowym ładzie światowym jest bliskie spełnienia.

Wniosek

Od 2000 roku rozwój polityczny i gospodarczy w regionie euroazjatyckim wskazuje na wyraźny obraz udanej integracji w nadchodzących latach. Jednak dla atlantystów projekt euroazjatycki jest pretekstem Rosji do ponownego umocnienia neo imperializmu w przestrzeni postsowieckiej. Od czasu objęcia prezydentury przez Władimira Putina instytucje państwowe zaczęły poważnie i z zaangażowaniem podchodzić do realizacji Projektu Euroazjatyckiego. Unia Eurazjatycka wzorowana jest na Unii Europejskiej i ma na celu zapewnienie korzyści politycznych i gospodarczych państwom w przestrzeni postsowieckiej. Państwa Azji Centralnej, Zakaukazia i Europy Wschodniej potrzebują rosyjskiego wsparcia obronnego i gospodarczego, aby zapewnić sobie przetrwanie w regionie euroazjatyckim. Od 2004 roku wiele krajów Europy Wschodniej przystąpiło do Unii Europejskiej w celu restrukturyzacji gospodarczej, ale nie udało im się rozpocząć reform.

Obecnie rosyjski projekt euroazjatycki obiecuje dostatnią i wielobiegunową przyszłość krajom na peryferiach oraz krajom w regionie euroazjatyckim. Ponadto, ponowne pojawienie się Rosji jako globalnej i regionalnej potęgi jest geopolityczną rzeczywistością naszych czasów, której globalny wpływ musi być uznany z szacunkiem. Ponadto, Rosja wydaje się konstruktywistyczna w swoim współczesnym podejściu do polityki zagranicznej, co jest szansą dla schorowanych krajów przestrzeni postsowieckiej na zbudowanie nowego sojuszu gospodarczego i bezpieczeństwa z Rosją. Obecnie globalny profil Rosji jest bardziej zorientowany na przyszłość i dynamiczny niż jakiegokolwiek innego mocarstwa w polityce międzynarodowej. Jeśli przestrzeń postsowiecka chce uniknąć losu chaosu i osiągnąć trwałą stabilność regionalną, powinna przyjąć rosyjski projekt konstruktywistycznej Unii Euroazjatyckiej.

Bibliografia

1. D. Shlapentokh, „Poglądy Aleksandra Dugina na historię Rosji: upadek i odrodzenie”, Journal of Contemporary Central and Eastern Europe, s. 331-343, 2018.
2. A. Salenko, „Prawne aspekty rozpadu Związku Radzieckiego i jego implikacje dla ponownego zjednoczenia Krymu z Rosją w 2014 r.”, Max-Planck-Institut für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht, s. 141-162, 2015.
3. GM Mostafa, „Koncepcja„ Eurazji ”: polityka Eurazji Kazachstanu i jej implikacje”, Journal of Eurasian Studies, s. 160-170, 2013.
4. B. Hierman, Rosja i Eurazja 2018-2019 (World Today (Stryker)), Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield, 2018, s. 205.
5. M. Bassin, „Rosja między Europą a Azją: ideologiczna konstrukcja przestrzeni geograficznej”, Association for Slavic, East European and Eurasian Studies, s. 1-17, 1991.
6. MA G. Bassin, Polityka eurazjatyzmu: tożsamość, kultura popularna i polityka zagraniczna Rosji, Londyn: Rowman and Littlefield International, Ltd., 2017.
7. SMW Lewis i KE Wigen, Mit kontynentów: krytyka metageografii., Berkley: University of California Press, 1997, s. 224-256.
8. MF Bendle, „Rasputin Putina: Aleksandr Dugin i neoeurazjatyzm”, Quadrant Magazine Limited, tom. 58, nr. 09, s. 14-20, 2014.
9. C. Upton, Dugin Against Dugin: tradycjonalistyczna krytyka czwartej teorii politycznej, Nowy Jork: Reviviscimus Press, 2018.
10. O. Kushnir, „Uczynić Rosję wieczną wielką: imperialistyczny składnik polityki zagranicznej Kremla”, Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, s. 41-59, 2018.
11. M. Laruelle, Rosyjski eurazjatyzm: ideologia imperium, Wahington: Johns Hopkins University Press, 2015.
12. P. Ratner, „Najbardziej niebezpieczny filozof świata”, 18 grudnia 2016 r. [Online]. Dostępne: https://bigthink.com/paul-ratner/the-dangerous-philosopher-behind-putins-strategy-to-grow-russian-power-at-americas-expense.
13. L. Tchantouridze, „Eurazjatyzm: w poszukiwaniu tożsamości politycznej Rosji”, Instytut Stosunków Międzynarodowych, s. 69-80, 2001.
14. L. Gumilev, szuka wyimaginowanego królestwa: legenda królestwa Prester John, Cambridge: Cambridge University Press, 1987, s. 125.
15. MB a. S. Glebov, Między Europą a Azją: początki, teorie i dziedzictwo rosyjskiego eurazjatyzmu, Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2015.
16. A. Monaghan, „Rosja Putina: kształtowanie„ wielkiej strategii ”?”, Sprawy międzynarodowe (Królewski Instytut Spraw Międzynarodowych 1944-), tom. 89, nr. 5, str. 1221-1236, 2013.
17. D. Cadier, „Partnerstwo Wschodnie a Unia Eurazjatycka? Konkurencja UE–Rosja we wspólnym sąsiedztwie i kryzys na Ukrainie”, Global Policy, t. 5, nie. 1, s. 76-85, 2014.
18. E. Ustyuzanina, „Unia Eurazjatycka i globalne łańcuchy wartości”, European Politics and Society, tom. 15, nie. 1, s. 35-45, 2016.
19. Sokolova i I. Makarov, „Koordynacja Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej i Pasa Gospodarczego Jedwabnego Szlaku: Szanse dla Rosji”, MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE RESEARCH JOURNAL, tom. 11, nie. 2, 2016.
20. J. Bugajski, „Nowa Europa Rosji”, The National Interest, s. 84-91, 2003.
21. AP Tsygankov, „Twardy eurazjatyzm i rywalizujące perspektywy geopolityczne Rosji”, East European Quarterly, tom. 32, nie. 3, s. 315-334, 1998.
22. M. Rywkin, „Przywracanie imperium? Marzenia, demagogia i rzeczywistość”, American Foreign Policy Interests, t. 22, nie. 3, s. 8-15, 2000.
23. O. Ditrych, „Przygotowując się do zimnego pokoju. Stosunki amerykańsko-rosyjskie po Ukrainie”, The International Spectator, tom. 49, nie. 4, s. 76-96, 2014.
24. A. Dugin, Putin kontra Putin: Władimir Putin widziany z prawej strony, Arktos Media Ltd, 2014.
25. BN Zanegin, „Po krachu geopolitycznym lat 90. — w kierunku nowej równowagi?”, Security Dialogue, tom. 23, nie. 4, s. 13-19, 1992.
26. AP Tsygankov, „Opanowanie przestrzeni w Eurazji: myślenie geopolityczne Rosji po rozpadzie Związku Radzieckiego”, Studia komunistyczne i postkomunistyczne, tom. 36, nr. 1, s. 101-127, 2003.
27. A. Dugin, Last War of the World-Island, Londyn: Arktos Media Ltd, 2015.
28. C. Clover, „Nieprawdopodobne początki rosyjskiego oczywistego przeznaczenia”, 27 lipca 2016 r. [Online]. Dostępne: https://foreignpolicy.com/2016/07/27/geopolitics-russia-mackinder-eurasia-heartland-dugin-ukraine-eurasianism-manifest-destiny-putin/.
29. Rozmowa „Alexander Dugin, eurazjatyzm i wybory w Ameryce”, 13 listopada 2017 r. [Online]. Dostępne: http://theconversation.com/alexander-dugin-eurasianism-and-the-american-election-87367.
30. Cornell, SF Starr i E. Svante, Wielka strategia Putina: Unia Eurazjatycka i jej niezadowolenie, Singapur: The Central Asia-Caucasus Institute, 2014.
31. C. Werleman, „Nowa skrajna prawica jednoczy się globalnie, a Rosja czerpie z tego korzyści”, 31 lipca 2018 r. [Online]. Dostępne: https://www.trtworld.com/opinion/the-new-far-right-is-uniting-globally-and-russia-is-capitalising-on-it-19279.
32. J. Bugajski, Expanding Eurasia: Russia’s European Ambitions, Waszyngton DC: Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych, 2008.
33. JB Dunlop, „Podstawy geopolityki Aleksandra Dugina”, Demokratizatsiya, tom. 12, nie. 1, str. 41+, 2004.
34. A. Miller, „Kremlowska strategia dominacji nad światem”, luty 2019 r. [Online]. Dostępne: https://www.thetrumpet.com/18324-the-kremlins-strategy-for-world-domination.
35. A. Tołstoj i E. McCaffray, „Mind Games: Alexander Dugin and Russia’s War of Ideas”, World Affairs, tom. 177, nr. 6, s. 25-30, 2015.
36. P. Rangsimaporn, „Interpretacja eurazjatyzmu: uzasadnienie roli Rosji w Azji Wschodniej”, Europe-Asia Studies, tom. 58, nr. 3, s. 371-389, 2006.
37. EV Ossipova, „Kultura i teatr jako podstawa kształtowania się tożsamości narodowej na Dalekim Wschodzie Rosji: gdzie Europa spotyka się z Azją”, The Journal of Nationalism and Ethnicity, t. 33, nie. 1, s. 59-70, 2005.
38. C. Clover, „Dreams of the Eurasian Heartland: The Reemergence of Geopolitics”, Foreign Affairs, tom. 78, nr. 2, s. 9-13, 1999.
39. B. Elias i M. Grønning, „Trójkąt Japonia – Chiny – Rosja i bezpieczeństwo w Azji Północno-Wschodniej”, w: Stosunki chińsko-rosyjskie w XXI wieku, Londyn, Palgrave Macmillan, 2019, s. 243-265.
40. RD Kaplan, „Geografia chińskiej potęgi: jak daleko Pekin może sięgnąć na lądzie i na morzu?”, Foreign Affairs, s. 22-41, 2010.
41. JB Donlop, „Neo-eurazjatycki” podręcznik Aleksandra Dugina i odpowiedź Demitriego Trenina, Harvard Ukrainian Studies, tom. 25, nie. 1, s. 91-127, 2001.
42. A. Curanović, Czynnik religijny w polityce zagranicznej Rosji, Londyn: Routledge, 2012.
43. AP Tsygankov, „Międzynarodowa asertywność Rosji: co to robi”, Problemy postkomunizmu, tom. 55, nie. 2, s. 38-55, 2008.
44. LA Arakelyan, „The Soviet Union is Dead: Long Live the Eurasian Union!”, w: Shifting Priorities in Russia’s Foreign and Security Policy, Londyn, Routledge, 2016, s. 126-141.
45. M. Laruelle, „Kiedy „bliska zagranica” patrzy na Rosję: projekt Unii Eurazjatyckiej widziany z południowych republik”, RUSSIAN ANALYTICAL DIGEST, s. 8-11, 2012.
46. L. Delcour, H. Kostanyan, B. Vandecasteele i PV Elsuwege, „Implikacje integracji euroazjatyckiej dla stosunków UE z krajami obszaru poradzieckiego”, Studia Diplomatica, tom. 68, nr. 1, s. 5-34, 2015.
47. DG Tarr, „Eurazjatycka Unia Gospodarcza Rosji, Białorusi, Kazachstanu, Armenii i Republiki Kirgiskiej: czy może odnieść sukces tam, gdzie zawiódł jej poprzednik?”, „Ekonomia Europy Wschodniej”, t. 54, nr. 1, s. 1-22, 2016.
48. MR Salikhov i S. Agibalov, „Rubel jako waluta rozliczeniowa WNP”, Eurazjatycki Bank Rozwoju, Eurasian Integration Yearbook, s. 1-10, 2012.
49. M. Lagutina, „Fundacja Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej: zagadnienia globalnej regionalizacji”, Eurasia Border Review, tom. 5, nie. 1, s. 95-111, 2014.
50. A. Shraibman, „Braterskie przejęcie: czy Rosja mogłaby zaanektować Białoruś?”, styczeń 2019 r. [Online]. Dostępne: https://carnegie.ru/commentary/78226.
51. A. Vieira, „Opowieść o dwóch związkach: doświadczenie integracji Rosji z Białorusią i jego lekcje dla Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej”, Journal of Borderlands studies, t. 32, nie. 1, s. 41-53, 2016.
52. A. Åslund, „Putin znów się myli: Euroazjatycka Unia Gospodarcza szkodzi Rosji”, poniedziałek, luty 2016 r. [Online]. Dostępne: https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/putin-gets-it-wrong-again-eurasian-economic-union-hurts-russia/.

Copyright (c) 2020 Shahzada Rahim Abbas

Ta praca jest dostępna na licencji Creative Commons Attribution 4.0 International License .