Jakie są możliwości nuklearne i rakietowe Iranu? / Jonathan Masters i Will Merrow

Wstęp

Wielu ekspertów od polityki zagranicznej ostrzega, że ​​gdyby Iran miał zdobyć broń jądrową, byłoby to szeroko destabilizujące dla Bliskiego Wschodu i pobliskich regionów. Pierwszym zmartwieniem jest to, że posiadanie broni jądrowej przez Iran stanowiłoby poważne, być może egzystencjalne zagrożenie dla Izraela, jego odwiecznego wroga. Inni eksperci od polityki zagranicznej twierdzą, że Iran zapewniłby sobie upadek, gdyby miał przeprowadzić atak nuklearny na Izrael, bliskiego partnera obronnego USA i posiadacza własnego arsenału broni jądrowej, który nie został zdeklarowany. Tak czy inaczej, analitycy twierdzą, że istniałoby niebezpieczne potencjalne błędne oszacowanie, które mogłoby skutkować wymianą nuklearną.

Międzynarodowa kontrola irańskiego programu nuklearnego i rakietowego nasiliła się pod koniec 2024 r. po historycznej wymianie bezpośrednich ataków militarnych między Iranem a Izraelem, a także wyborze Donalda Trumpa na prezydenta USA. Poprzednia administracja Trumpa w szczególności wycofała Stany Zjednoczone z porozumienia nuklearnego z Iranem z 2015 r. i nałożyła surowy reżim sankcji.

Czy Iran posiada broń jądrową?

Iran nie ma jeszcze broni jądrowej, ale ma długą historię angażowania się w tajne badania nad bronią jądrową, co jest naruszeniem jego zobowiązań międzynarodowych. Zachodni analitycy twierdzą, że kraj ten ma wiedzę i infrastrukturę, aby wyprodukować broń jądrową w stosunkowo krótkim czasie, jeśli jego przywódcy zdecydują się to zrobić.

Stany Zjednoczone, Izrael i inni partnerzy z Bliskiego Wschodu uważają Iran za główne zagrożenie dla swoich interesów w regionie i uważają, że potencjalne pozyskanie przez ten kraj broni jądrowej to scenariusz zmieniający zasady gry, któremu należy stanowczo zapobiec — w razie konieczności przy użyciu siły.

Iran ma cywilny program energetyki jądrowej od ponad pięćdziesięciu lat, długo utrzymując swoje ściśle niemilitarne cele. „Iran wielokrotnie mówił, że jego program nuklearny służy wyłącznie pokojowym celom. Broń jądrowa nie ma miejsca w naszej doktrynie nuklearnej” – powiedział rzecznik rządu w kwietniu 2024 r.

Ale rewelacje z początku lat 2000. o tajnych ośrodkach nuklearnych i badaniach w tym kraju wywołały alarmy w stolicach świata dotyczące tajnego dążenia do uzyskania broni jądrowej. Program nuklearny Iranu od tamtej pory stał się przedmiotem intensywnej międzynarodowej debaty i dyplomacji, która zakończyła się porozumieniem nuklearnym z 2015 r.

Stany Zjednoczone jednostronnie wycofały się z tego porozumienia w 2018 r.; od tego czasu międzynarodowi obserwatorzy twierdzą, że Iran znacznie rozszerzył swoją działalność nuklearną, co ponownie nasiliło obawy o „wybuch” w celu opracowania broni jądrowej. W ostatnich miesiącach, pośród konfliktów Izraela z Hamasem, Hezbollahem i Iranem, wielu obserwatorów kwestionowało, czy uderzy w Iran, aby zapobiec lub opóźnić uzyskanie przez niego broni jądrowej. Izrael wykazał pewną gotowość do podjęcia takich działań w przeszłości, atakując reaktory jądrowe zarówno w Iraku (1981), jak i Syrii (2007).

W październiku 2024 r. Izrael przeprowadził największy w historii bezpośredni atak na Iran, celując w jego obronę przeciwlotniczą i zakłady produkcji pocisków rakietowych. Niektóre raporty wskazywały, że Izrael zniszczył również budynek w kompleksie wojskowym Parchin pod Teheranem, gdzie naukowcy mogli prowadzić tajne badania związane z bronią jądrową. Ataki powietrzne były odwetem za masowy atak balistyczny Iranu na Izrael na początku miesiąca.

Przed atakiem Izraela przedstawiciele amerykańskiego wywiadu stwierdzili: „Uważamy, że Najwyższy Przywódca nie podjął decyzji o wznowieniu programu broni nuklearnej, który Iran zawiesił w 2003 roku”.

Ile czasu zajęłoby Iranowi opracowanie broni jądrowej?

Analitycy twierdzą, że Iran może wyprodukować wystarczającą ilość materiału rozszczepialnego do produkcji broni w ciągu kilku miesięcy, choć wielu przyznaje, że wyprodukowanie broni jądrowej prawdopodobnie zajmie mu więcej czasu.

Jednym z celów nieistniejącego już porozumienia nuklearnego, jakie mocarstwa światowe, w tym Stany Zjednoczone, zawarły z Iranem w 2015 r., było nałożenie ograniczeń na działalność nuklearną tego państwa. Miało ono na celu zapewnienie Iranowi co najmniej roku na wyprodukowanie broni jądrowej, dzięki czemu rządy miałyby odpowiednio wcześnie zareagować.

Jednak po wycofaniu się USA z umowy w 2018 r. Iran rozszerzył swoją działalność w zakresie wzbogacania uranu i ograniczył międzynarodowe inspekcje swoich obiektów jądrowych, z których ostatnia miała miejsce w 2021 r. W czerwcu 2024 r. sekretarz stanu USA Antony Blinken powiedział, że Iran może wyprodukować materiał rozszczepialny niezbędny do broni w „jeden lub dwa tygodnie”.

Jednak niektórzy eksperci od technologii nuklearnych twierdzą, że Iran musiałby wykonać wiele innych trudnych i ryzykownych kroków, w tym przeprowadzić wystarczające testy, zanim dysponowałby bronią nadającą się do użycia. Nawet wtedy Iran prawdopodobnie chciałby zbudować początkowy arsenał kilku broni, aby zapewnić sobie zdolność do odwetowego ataku i ustanowić podstawowy poziom odstraszania.

Po wyborze Donalda Trumpa na prezydenta USA w 2024 r. Iran podjął pewne kroki, które sugerują, że jest otwarty na wznowienie dyplomacji nuklearnej z jego nową administracją, ale nadal istnieje wiele niepewności. Pod koniec listopada Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej formalnie potępiła Iran za brak współpracy z inspektorami, co jest postrzegane jako pierwszy krok w kierunku potencjalnego ponownego nałożenia sankcji ONZ w przyszłym roku.

Gdzie znajdują się irańskie obiekty nuklearne?

Iran prowadzi działania związane z energią jądrową w ponad tuzinie lokalizacji w całym kraju. Jego największy zakład wzbogacania znajduje się w Natanz, a jedyna elektrownia jądrowa w Buszehr, na wybrzeżu Zatoki Perskiej.

Jakie są możliwości rakietowe Iranu?

Jak wykazały jego ataki powietrzne na Izrael dwa razy w tym roku, Iran ma zróżnicowane możliwości, w tym głębokie i różnorodne arsenały pocisków manewrujących i balistycznych, a także dronów. Analitycy wywiadu USA twierdzą, że Iran ma największy zapas pocisków balistycznych na Bliskim Wschodzie. (Pociski balistyczne poruszają się po parabolicznej ścieżce przez atmosferę, poruszając się znacznie szybciej niż drony i pociski manewrujące, i są generalnie trudniejsze do przechwycenia.)

Najdłuższe irańskie rakiety mają podobno zdolność do uderzania w cele oddalone nawet o 2000 kilometrów (około 1240 mil), a może nawet dalej, obejmując cały Bliski Wschód i części Europy. Większe konwencjonalne głowice bojowe mogłyby zabić lub zranić setki osób w gęsto zaludnionym środowisku miejskim, twierdzą eksperci od broni. Na przykład Izrael i Rosja użyły bomb o podobnym ładunku odpowiednio w Strefie Gazy i na Ukrainie, które według doniesień pozostawiły kratery o średnicy ponad dwunastu metrów (czterdziestu stóp).