Izotopy siarki jako wskaźnik diety i mobilności człowieka od okresu przedklasycznego do kolonialnego na nizinach wschodnich Majów / Claire E.Ebert, Ast J. Rand, Kirsten Green-Nink, Julie A. Hoggarth, Karolina Freiwald, Jaime J. Awe, Willa R Trask, Jason Yaeger, M. Kathryn Brown, Krzysztof Helmke, Rafael A.Guerr, Maria Danforth, Douglas J. Kennett

0
346

Cahal Pech — stanowisko archeologiczne, San Ignacio, Belize Produkcja, edycja lub wydanie tego pliku było wspierane przez budżet społeczności Wikimedia Deutschland . Plac A ze strukturą A1 po prawej stronie widziany z A4

Abstrakt

Archeolodzy Majów od dawna interesują się zrozumieniem starożytnych diet, ponieważ dostarczają one informacji o szeroko zakrojonych przemianach gospodarczych i społecznych. Chociaż badania paleodietarne opierały się głównie na analizach izotopowych stabilnego węgla ( δ 13 C) i azotu ( δ 15 N) ludzkiego kolagenu kostnego w celu udokumentowania rodzajów żywności spożywanej przez ludzi, analiza stabilnych izotopów siarki ( δ 34 S) może potencjalnie dostarczyć cennych danych zidentyfikować lądowe, słodkowodne lub morskie/przybrzeżne źródła pożywienia, a także określić wzorce mobilności i migracji ludzi. Tutaj oceniamy zastosowania δ 34 S do badania diety i migracji Majów poprzez analizy stabilnych izotopów ludzkiego kolagenu kostnego (δ 13 C, δ 15 N i δ 34 S) od 114 osobników z 12 miejsc na nizinach wschodnich Majów, czasowo rozciągających się od późnego preklasyku (300 pne – 300 n.e.) do okresów kolonialnych (1520–1800 n.e.). Wyniki dokumentują dietę zdominowaną przez kukurydzę i inne zasoby lądowe, zgodną z oczekiwaniami dla tego regionu w głębi lądu. Ponieważ wartości δ 34 S odzwierciedlają lokalną geologię, nasze analizy zidentyfikowały również niedawnych migrantów na niziny wschodnie, którzy mieli nielokalne δ 34Podpisy S. W połączeniu z innymi wskaźnikami mobilności (np. izotopami strontu), dane dotyczące izotopów siarki stanowią potężne narzędzie do badania ruchu przez całe życie człowieka. To badanie stanowi największe badanie archeologicznych wartości izotopów ludzkiego δ 34 S na nizinach Majów i zapewnia podstawę dla nowego wglądu zarówno w praktyki utrzymania, jak i migrację.

 

Tłumaczenie:

Wstęp

Badania paleodietetyczne mają kluczowe znaczenie dla archeologów badających przekształcenia gospodarcze i społeczne w przeszłości, ponieważ to, co ludzie jedli, ujawnia ich interakcje ze światem naturalnym i społecznym. Podczas gdy istnieje szereg technik archeologicznych służących do zbierania informacji o zasobach żywności dostępnych dla dawnych społeczności ludzkich (np. paleoetnobotanika, zooarcheologia) [ 1 , 2 ], analizy izotopów stabilnych ludzkich tkanek szkieletowych bezpośrednio odzwierciedlają rodzaje żywności spożywanej przez ludzi [ 3 ]. . Dane izotopowe odpowiadają lokalnej ekologii i pozwalają na rekonstrukcję szerokich zmian żywieniowych w populacjach, w tym przyjęcia rolnictwa i adaptacji do zmian klimatycznych [np. 4 – 9]. Dane są specyficzne dla danej osoby i umożliwiają badanie społecznych wymiarów wyborów związanych z nabywaniem i konsumpcją żywności wśród prehistorycznych społeczności [np. 10 – 15 ].

Badania paleodietetyczne stabilnych izotopów z nizin Majów przeanalizowały ponad 1000 ludzkich pochówków, dostarczając przekonujących dowodów na zmianę diety i regionalną zmienność w regionie w ciągu ostatnich 10 000 lat [ 8 , 15 – 17 ]. Podstawą tych badań były przede wszystkim analizy węgla ( δ 13 C) i azotu ( δ 15 N) kolagenu kostnego, które rejestrują źródła spożywanych przez ludzi białek roślinnych i zwierzęcych, oraz wartości δ 13 C z apatytu kostnego, które rejestrują mieszanka białek i węglowodanów w diecie [ 18 ].

Pomimo tego, że był to jeden z najlepiej zbadanych regionów starożytnego świata pod kątem badań izotopowych, zastosowania analiz izotopów siarki ( δ 34 S) do rekonstrukcji wzorców diety i mobilności nie zostały dobrze zbadane na nizinach Majów. Wynika to częściowo ze stosunkowo słabego zachowania ludzkich tkanek szkieletowych w wielu miejscach nizinnych [ 19 ], jak również z konieczności posiadania stosunkowo dużej próbki dobrze zachowanego kolagenu kostnego do analiz δ34S [ 20 ] Wartości izotopów siarki mogą być jednak cenne w badaniach paleodietarnych, ponieważ rozróżniają zasoby żywności z ekosystemów lądowych, słodkowodnych i morskich, uzupełniając δ 13Dane dotyczące C i δ 15 N kolagenu i δ 13 węglanu C [ 21 – 24 ]. Ponieważ wartości δ 34 S w kolagenie kostnym korelują z lokalną geologią, dane te można również wykorzystać do śledzenia migracji w ciągu ostatnich lat życia jednostki, uzupełniając informacje o przemieszczaniu się populacji na podstawie dowodów archeologicznych lub innych dowodów izotopowych [ 25  30 ] .

Podajemy wyniki analiz stabilnych izotopów węgla, azotu i siarki od 114 osobników ludzkich z nizin wschodnich Majów, koncentrując się na miejscach w górnej dolinie Belize w zachodnim Belize i obszarach przyległych, w celu oceny użyteczności danych izotopów siarki w starożytnych Majach badania paleodietetyczne ( ryc. 1 ). To badanie, które rozszerza wcześniej opublikowane dane, dostarczając nowe wartości izotopowe z dodatkowych próbek, stanowi największe jak dotąd badanie archeologicznych ludzkich izotopów siarki na nizinach Majów. Jest to również pierwsza, która kompleksowo analizuje powiązania między δ 34Wartości S, dieta i ruch człowieka w jednym regionie nizin. Próbki pochodzą z 12 miejsc obejmujących okres od późnego preklasyku (300 pne-300 n.e.) do okresów kolonialnych (1520-1800 n.e.; Tabela 1 ), co zapewnia długoterminową perspektywę diety i mobilności na nizinach wschodnich Majów. Podczas gdy nasze wyniki wskazują, że diety były prawdopodobnie stabilne w ciągu 2000 lat na wschodnich nizinach, trendy w danych δ 34 S sugerują, że niektóre wschodnie społeczności nizinne strategicznie uzyskiwały dostęp do zasobów żywności z różnych ekosystemów. Dodatkowo, w porównaniu z wcześniej opublikowanymi danymi dotyczącymi strontu ( 87 Sr/ 86 Sr), nasz δ 34Dane S zidentyfikowały migrantów nielokalnych w próbie, wskazując na skuteczność tej metody w badaniu wzorców migracji i mobilności w całym życiu jednostki na nizinach Majów. Odkrycia te pokazują, że analiza stabilnych izotopów siarki, stosowana w połączeniu z innymi testami izotopowymi, wnosi nowy wgląd zarówno w praktyki utrzymania, jak i migrację wśród Majów ze wschodnich nizin i okolic.

Miniaturka

Ryc. 1. Lokalizacja stanowisk na nizinach wschodnich Majów i odpowiadająca im geologia podłoża skalnego (za [ 95 ]).

Obrazy map bazowych są własnością intelektualną firmy Esri i są tu wykorzystywane na podstawie licencji. Prawa autorskie 2020 Esri i jej licencjodawcy. Wszelkie prawa zastrzeżone.

https//doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.g001

Miniaturka

Tabela 1. Okresy, związane z nimi przedziały wiekowe i rozmiary próbek dla pochówków (ogółem n = 114) analizowanych w tym badaniu.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.t001

Stabilne izotopy i rekonstrukcja paleodietarna na Nizinie Majów

Pomiary stabilnych izotopów ludzkiego kolagenu kostnego są dobrze ugruntowanym wskaźnikiem zastępczym dla prehistorycznej diety człowieka, ponieważ odzwierciedlają rodzaje żywności spożywanej w ciągu ostatnich 5 do 10 lat życia jednostki [31 ] . Pomiary stabilnych izotopów węgla ( δ 13 C) i azotu ( δ 15 N) są szczególnie przydatne do dokumentowania źródeł białka w diecie spożywanych przez poszczególne osoby [ 18 , 32 , 33 ] i były szeroko stosowane przez archeologów Majów w ciągu ostatnich 30 lat badanie zagadnień dotyczących związków między dietą a środowiskiem naturalnym [np. 6 , 8 , 34], role społeczno-polityczne i status [np. 17 , 15 , 35 ] oraz ekonomia [np. 13 , 16 , 36 ].

Wartości izotopów węgla ( δ 13 C) dostarczają danych zastępczych dla białka w diecie na podstawie składu izotopowego zwierząt i roślin, które spożywał osobnik. Wartości δ 13 C roślin są określane przez szlaki fotosyntezy wykorzystywane przez gatunki roślin C 3 (Calvin-Benson) i C 4 (Hatch-Slack) [ 37 , 38 ]. Roślinne wartości δ 13 C znajdują odzwierciedlenie w tkankach konsumentów ludzkich i zwierzęcych poprzez frakcjonowanie metaboliczne, w którym kolagen kostny 13 C jest wzbogacony o ~+5 ‰ w stosunku do roślin [ 39 ]. Naturalna roślinność nizin Majów jest zdominowana przez C 3rośliny (drzewa, krzewy), które mają wyraźnie ujemne wartości δ 13 C średnio –26,5 ‰ [ 40 , 41 ]. Lokalne warunki środowiskowe mogą jednak wprowadzać zmiany wartości δ 13 C gatunków C 3 , w tym gęstość korony (tj. „efekt korony”; [ 42 , 43 ]), co skutkuje wartościami δ 13 C dla tkanek konsumpcyjnych około – 22 do –18,5 ‰ [ 44 , 45 ].

Najobficiej spożywaną rośliną C 4 na nizinach Majów była udomowiona kukurydza ( Zea mays ), która charakteryzuje się mniej ujemnymi wartościami δ 13 C (~–12,0 do –10,0 ‰ [ 46 ]). Udomowiona kukurydza ma również wartości δ 13 C +1–2 ‰ wyższe w porównaniu z dzikimi trawami C 4 i roślinami CAM w Mezoameryce [ 47 ], co pozwala naukowcom śledzić znaczenie kukurydzy jako podstawowego zboża w diecie w oparciu o mniej ujemne wartości δ 13 C około –7 ± 1 ‰ w ludzkim kolagenie kostnym [ 16 , 48 ]. Chociaż kolagen kostny δ 13Wartości C gatunków morskich mogą wahać się od +10 do +15 ‰ w zależności od rodzaju środowiska morskiego, gatunki karaibskie wykazują podwyższone wartości δ 13 C odpowiadające zakresowi roślin lądowych C 4 [ 49 ; patrz także 50 , 51 ].

Wartości izotopu azotu ( δ 15 N) w ludzkich kościach różnią się w zależności od poziomu troficznego, wzrastając stopniowo o około +3 do +5 ‰ pomiędzy poziomami troficznymi w ekosystemach lądowych [ 39 , 52 ]. Diety ludzi, które opierają się na gatunkach zwierząt lądowych, będą zatem wykazywać wyższe wartości δ15N w porównaniu z dietami roślinożernymi. Gatunki morskie generalnie mają wyższe wartości kolagenu kostnego δ 15 N w porównaniu z kręgowcami lądowymi z powodu zwiększonej liczby poziomów troficznych (od czterech do sześciu) w ekosystemach wodnych [ 53 ], chociaż na wartości mogą mieć wpływ azotany lądowe pochodzące z wewnętrznego mieszania oceanicznego [ 54]. W niektórych częściach świata (np. w Europie) różnice te ułatwiają rozróżnienie między lądowymi źródłami pożywienia a pokarmami morskimi pochodzącymi z wyższych poziomów troficznych, spożywanymi przez prehistoryczne populacje [ 55 , 56 ]. Z drugiej strony na nizinach Majów wartości δ 15 N fauny morskiej pokrywają się z wartościami zwierząt dzikich i lądowych [ 49 , 57 , 58 ], co skutkuje wartościami ludzkiego kolagenu kostnego, które mogą naśladować wartości diety opartej na kukurydzy . Dane zooarcheologiczne sugerują jednak stosunkowo niewielkie spożycie gatunków morskich na obszarze badań nizin wschodnich (patrz dyskusja poniżej).

Ekologie izotopowe ekosystemów słodkowodnych na nizinach Majów nie są dobrze zbadane, chociaż dostępne badania sugerują, że gatunki słodkowodne mają wysoce zmienne wartości δ 13 C i δ 15 N, odzwierciedlające preferencje żywieniowe specyficzne dla gatunku [np. 49 ; patrz też 59 ]. W zależności od lokalnej ekologii, zarówno wartości δ 13 C, jak i δ 15 N zwierząt słodkowodnych mogą pokrywać się z wartościami zwierząt lądowych i ludzi [ 16 ]. Na przykład gady słodkowodne (żółwie, krokodyle) z nizin Majów wykazują bardziej ujemne, ale zmienne wartości δ 13 C (–21,1 ± 4,8 ‰), które pokrywają się z C3 -oparte diety roślinożerców lądowych, chociaż mają one podwyższone wartości δ 15 N około +8,7 ± 1,9 ‰ [ 49 ]. Ryby słodkowodne mają średnie wartości δ 13 C na poziomie –25,9 ± 4,9 ‰ i średnie wartości δ 15 N +11,2 ± 1,5 ‰ ( n = 11) [ 35 , 49 ]. Mięso słodkowodnych ślimaków jutowych ( Pachychilus glaphyrus ; n = 2) ma niższe wartości δ 13 C (–30,3 ± 2,5 ‰) i δ 15 N (+5,2 ± 0,4 ‰) [ 35]. Ten wzorzec wskazuje, że podczas gdy ekosystemy słodkowodne na nizinach zwykle wykazują bardziej ujemne wartości δ 13 C, charakteryzują się one dodatkowymi poziomami troficznymi w porównaniu z ekosystemami lądowymi [ 59 , 60 ].

Dodatkowe czynniki kulturowe, które potencjalnie wpływają na wartości δ 15 N, obejmują rolnictwo milpa (tj. cięcie i spalanie) praktykowane przez Majów. Na przykład wykazano, że spalanie zwiększa wartości δ 15 N roślin na okres do 5 lat [ 61 – 63 ], co z kolei może potencjalnie wpłynąć na δ 15 N konsumentów. Podczas gdy niektórzy archeolodzy wysuwają hipotezę, że preferowane gatunki zwierząt, takie jak jeleń bielik ( Odocoileus virginianus ), polowano w bezpośrednim sąsiedztwie milpas podczas wypasu [ np .13 C i niższe wartości δ 15 N na wschodnich nizinach, co odzwierciedla dietę z przewagą C 3 [ 6 , 49 , 65 , 66 ]. Zamiast tego, podwyższone δ 15 N roślin uzyskanych z milpa jest bardziej prawdopodobne, że wpłynie na ludzi niż konsumentów zwierząt. Wartości dla δ 15 N podlegają również zmieniającym się czynnikom środowiskowym, w tym opadom, suchości i azotanom w glebie [ 67 ]. Wyraźnie wysokie δ 15Stwierdzono, że wartości N u konsumentów lądowych korelują z suchymi warunkami w kontekstach archeologicznych z całego świata [ 68 ], trend ten odnotowano zarówno u zwierząt [ 69 , 70 ], jak iu ludzi [ 8 , 69 ].

Dodanie analizy izotopów siarki ( δ 34 S) w celu uzupełnienia danych żywieniowych dotyczących węgla i azotu stało się bardziej powszechne w badaniach archeologicznych w ciągu ostatniej dekady [ 20 , 29 , 71 ]. Na wartości biodostępności δ 34 S w środowisku wpływają opady atmosferyczne, wody gruntowe i geologia, co pozwala archeologom na rozróżnienie diet o różnych składach δ 34 S. Chociaż procesy atmosferyczne i biologiczne mogą wpływać na δ 34Wartości S, geologia podłoża skalnego jest głównym czynnikiem, który określa ilość biodostępnej siarki dla roślin i zwierząt w ekosystemach lądowych, estuaryjnych/przybrzeżnych i słodkowodnych [ 72 , 73 ]. Ekosystemy lądowe zazwyczaj mają zakres wartości δ 34 S (od +8 do +25 ‰), związanych ze składem i wiekiem lokalnej geologii. Ekosystemy morskie mają średnią wartość δ 34 S około +21 ‰ z powodu ciągłego mieszania oceanicznego [ 74 ]. Transport siarki przez aerozole morskiej mgły (tj. „efekt morskiej mgły”) może również prowadzić do zwiększonych wartości δ 34 S w przybrzeżnych systemach lądowych [ 24 , 75 ,76 ], potencjalnie naśladując wartości morskie do 30 km w głąb lądu ([ 77 , 78 ]. Prawdopodobnie nie jest to jednak czynnik przyczyniający się do wartości δ 34 S na nizinach wschodnich, które znajdują się około 80 km od wybrzeża Karaibów. Ponieważ tej odległości zasoby ujść rzek również nie były ważną częścią diety wschodnich nizin, chociaż należy zauważyć, że gatunki o wartości δ 34 S z tych środowisk mogą potencjalnie odzwierciedlać sygnał „wodny”, gdy obecne są dopływy wody morskiej [ 79 ]. , chociaż stwierdzono, że nawozy morskie wpływają na wartości δ 34 S kultygenów w innych kontekstach archeologicznych [ 80] jest mało prawdopodobne, że były używane na stanowiskach Majów w głębi lądu.

Ekosystemy słodkowodne charakteryzują się zmiennymi wartościami δ 34 S (–20 do +14 ‰) wynikającymi z działania bakterii beztlenowych w środowiskach jeziornych i napływu siarki z różnych źródeł wzdłuż ich biegu [ 81 , 82 ]. W kontekstach archeologicznych, w których zużycie zasobów morskich lub ujść rzek jest niskie, takich jak niziny wschodnich Majów, wysokie wartości δ 15 N i niskie wartości δ 34 S mogą zamiast tego identyfikować spożycie pokarmów słodkowodnych. Dzieje się tak na przykład w przypadku zwierząt roślinożernych, które żywią się pokarmem ze środowisk podmokłych, gdzie gleby beztlenowe bogate w zredukowane przez bakterie siarczki mają wyjątkowo niskie wartości δ 34 S [ 8384 ], ale wyższe niż oczekiwane wartości δ 15 N, związane z nitryfikacją-denitryfikacją w gatunkach roślin bagiennych [ 85 ]. Identyfikacja zużycia zasobów słodkiej wody przy użyciu danych δ 34 S w kontekstach tropikalnych, takich jak niziny wschodnie, nie została dokładnie zbadana [patrz 24 ], więc pozostaje niejasne, w jaki sposób pokarmy słodkowodne lub jeziorne są odzwierciedlone w wartościach δ 34 S ludzkiego kolagenu kostnego. Dane dotyczące fauny δ 34 S opublikowane niedawno przez Randa i współpracowników [ 49] sugeruje zakres wartości od około +2 do +16 ‰, odzwierciedlający kombinację lokalizacji próbki (przybrzeżna vs. śródlądowa) i nawyków żywieniowych różnych gatunków. Badanie to wykazało również, że fauna lądowa ma podwyższone wartości δ 34 S w stosunku do gatunków słodkowodnych, co daje możliwość różnicowania rodzajów białka spożywanego przez Majów.

Ponieważ wartości δ 34 S konsumentów różnią się tylko nieznacznie od wartości ich diety (+0,5 ± 2,4 ‰; [ 71 , 86 ]), są one również przydatne jako wskaźniki prehistorycznych wzorców mobilności [ 71 , 87 – 89 ]. Na nizinach Majów wartości środowiskowe δ 34 S różnią się w zależności od geologii, a także odległości od stref przybrzeżnych związanych z ich historią depozycji. Wymodelowane wartości δ 34 S dla nizin Majów w oparciu o znaną geologię i ilość opadów wzrastają z zachodu na wschód i z południa na północ, od wyżyn do wybrzeża Karaibów [ 90]. Te gradienty zapewniają możliwość identyfikacji dyskretnych „lokalnych” sygnatur δ 34 S w szerokim regionie. We wstępnym badaniu Rand i wsp. [ 49 ] wykorzystano te dane do udokumentowania nielokalnych sygnatur fauny. Identyfikacja nielokalnych wartości δ 34 S dla ludzi może podobnie identyfikować osoby, które wyemigrowały do ​​regionu w ciągu ostatnich 5 do 10 lat ich życia i może ewentualnie służyć jako wskaźniki pochodzenia na poziomie lokalnym (tj. ).

Regionalne pochodzenie nizin wschodnich Majów

Geologia

Geochemiczna linia bazowa dla wartości δ 34 S w kolagenie kostnym wynika z rozpuszczalnego siarczanu pochodzącego z opadów atmosferycznych, wód gruntowych, aktywności mikrobiologicznej, ale przede wszystkim z geologii. Podczas gdy na niziny wschodnich Majów spada rocznie około 500 do 600 mm opadów [ 91 ], ten ograniczony obszar geograficzny (~1000 km 2 ) podlega stosunkowo trwałym warunkom atmosferycznym i znajduje się zbyt daleko w głąb lądu, aby efekt mgły morskiej mógł oddziaływać na siarczany gleby [ 77 , 78 ]. Chociaż zredukowany przez bakterie siarczek będzie przyczyniał się do niskich wartości δ 34 S w sieciach pokarmowych opartych na beztlenowych środowiskach wodnych [ 92], procesy takie jak wietrzenie geologiczne najprawdopodobniej wpłyną na środowiskowe wartości δ 34 S w wilgotnym klimacie, takim jak niziny wschodnich Majów [ 49 , 93 , 94 ].

Niziny wschodnie charakteryzują się niejednorodną geologią, ze znacznymi różnicami występującymi na stosunkowo niewielkich odległościach [ 95 , 96 ]. Podregion ten jest zdominowany przez wapienie kredowe i trzeciorzędowe, z wyjątkiem starszych permskich osadów magmowych i metamorficznych w Górach Majów (patrz ryc. 1 ). Górna dolina Belize to liniowe zagłębienie krasowe, mierzące około 85 km ze wschodu na zachód [ 97 ], położone między formacjami wapiennymi otaczającymi Góry Majów na południu, w tym formacje węglanowe El Cayo/Doubloon Bank, które rozciągają się na północny zachód Petén z nizin centralnych [ 98]. Płaskowyż Vaca znajduje się na południe od właściwej doliny Belize i składa się z rozległych poziomo uwarstwionych wapieni [ 99 ]. Te starsze osady zawierają inkluzje dolomitu, margla i gipsu [ 95 , 98 ]. Na wschód od płaskowyżu Vaca leży podstrefa Mountain Pine Ridge w górach Majów. Jest to największa z trzech głównych intruzji granitoidowych w Górach Majów i pochodzi z syluru [ 100 ]. Ze względu na kwasowość powodowaną przez te materiały glebotwórcze, region ten nie nadaje się do rolnictwa, ale występują sezonowe lasy liściaste składające się głównie z dębu, sosny i palmy [96] .]. Pozostała część Gór Majów (~80%) charakteryzuje się osadami grupy Santa Rosa złożonymi z konglomeratów, piaskowców, łupków, fyllitów, łupków i kwarcytów [ 101 ]. Osady te obejmują jedne z najstarszych osadów w zachodnim Belize (~ 3–2,5 milionów lat temu).

Kilka głównych drenażów przecina podnóże między górną doliną Belize a górami Majów, osadzając siarczany z ich górnych wód i wzdłuż ich biegu do zlewni w dole rzeki, wpływając na lokalnie dostępną siarkę na tych obszarach. Rzeka Mopan zaczyna się w lesie Chiquibul i przepływa przez morskie węglany we wschodniej Gwatemali, zanim połączy się z rzeką Macal, tworząc rzekę Belize [ 102 ]. Rzeki Macal, Barton Creek, Roaring Creek i Sibun pochodzą z formacji magmowych i metamorficznych Gór Majów i spływają na północ, przepływając przez wapień i dolomit na południowych obrzeżach doliny Belize, zanim połączą się z rzeką Belize. ].

Dobrze zdefiniowana geologia, oprócz wyników ograniczonych analiz δ 34 S zwierzęcego i ludzkiego kolagenu kostnego z nizin Majów, pozwala na stworzenie modelu izokrajobrazu, który przewiduje wartości δ 34 S dla izotopowo odrębnych stref zachodniego Belize ( Tabela 2 i Ryc. 2 ). Oczekuje się, że średnie wartości będą ujemnie skorelowane z wiekiem osadów geologicznych [ 49 ] i powinny rosnąć z południa na północ. Na przykład najstarsze osady w badanym regionie pochodzą z Gór Majów i oczekuje się, że będą miały najniższe wartości δ 34 S (> +8 ‰) na podstawie wietrzenia geologicznego [ 103]. Oczekuje się, że wartości dla płaskowyżu Vaca będą nieco wyższe. Wartości δ 34 S z 14 próbek kości ludzkich z Kaledonii na płaskowyżu Vaca (również uwzględnione w tym badaniu) dały zakres wartości δ 34 S między +7,0 a +14,0 ‰, zgodnie z przewidywanymi wartościami dla tej części niziny wschodnich Majów (chociaż pokrywają się z przewidywanymi wartościami dla kilku regionów) [ 90 , 104 ].

Miniaturka

Pobierać:

  • PPT
    Slajd z PowerPointa
  • PNG
    większy obraz
  • SPRZECZKA
    oryginalny obraz
Ryc. 2. Modelowany izokrajobraz δ 34 S dla nizin wschodnich Majów.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.g002

Miniaturka

Pobierać:

  • PPT
    Slajd z PowerPointa
  • PNG
    większy obraz
  • SPRZECZKA
    oryginalny obraz
Tabela 2. Geologia podłoża skalnego stref obszaru badań według Cornec (2010).

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.t002

Najwyższe wartości δ 34 S są przewidywane dla górnej części doliny Belize i okolicznych regionów, skupionych na miejscach Xunantunich, San Lorenzo i Cahal Pech. Chociaż miejsca te znajdują się na formacji El Cayo, ich strefa zlewni rozciąga się do strefy geologicznej Czerwonego Brzegu, a zatem wpływa na ich wartości δ 34 S. Niedawne badania przeprowadzone w Nakum, położonym ok. 35 km na wschód od górnej części doliny Belize na sąsiednich centralnych nizinach Gwatemali, ustaliły podstawowe wartości δ 34 S dla paleoceńskich wapieni w oparciu o analizy fauny archeologicznej [ 66 ]. Wyniki wskazują na δ 34Zakres S od +12,5 do +14,5 ‰ dla tego miejsca. Podobnych wartości można się spodziewać w górnej części doliny Belize na podstawie ciągłych formacji geologicznych rozciągających się od Petén do zachodniego Belize. Niedawno odnotowano nieco wyższy zakres wartości (+13,6 do +18,8 ‰) dla szczątków fauny lądowej z Xunantunich ( n = 2) i Pacbitun ( n = 15) [ 49 ], ale są one zgodne z oczekiwanymi wartościami dla ludzi, którzy głównie konsumowali pokarmy lądowe zasoby. Na podstawie tych danych stworzyliśmy model przedstawiony na ryc. 2 , stosując interpolację odwrotnej ważonej odległości oczekiwanych wartości i średnich wartości według miejsca, jeśli są dostępne (Xunantunich, Pacbitun). Analizy przeprowadzono za pomocą ArcMap TM8.0 program firmy Esri, z wynikowymi konturami reprezentującymi przewidywane wartości isoscape δ 34 S.

Konteksty archeologiczne

Łącznie 114 osobników ludzkich reprezentujących 12 stanowisk archeologicznych z nizin wschodnich Majów zostało przeanalizowanych pod kątem δ 34 S, δ 13 C i δ 15 N w tym badaniu ( tabela S1 ). Miejsca wybrano tak, aby reprezentowały szereg różnych stref geologicznych i środowiskowych. Pochówki obejmują również około 3000 lat historii okupacji na nizinach wschodnich Majów, w wieku od późnego preklasyku do okresu kolonialnego (~ 300 pne-1800 n.e.), co pozwala nam uchwycić zmiany w diecie i mobilności w czasie. Miejsca uwzględnione w tym badaniu to także te ze stosunkowo dobrze zachowanymi kontekstami, uwzględniające δ 34 S, δ 13 C i δ15 pomiarów N ludzkiego kolagenu kostnego. Przydziały czasowe zostały wyznaczone dla każdego pochówku na podstawie dat AMS 14 C z kolagenu kostnego, jeśli są dostępne, lub względnego datowania ceramicznego ( tekst S1 ). Informacje kontekstowe i demograficzne są również podawane w tabeli S1 , jeśli są dostępne w opublikowanej literaturze.

Garnek do pieczenia.

Baking Pot znajduje się około 10 km na wschód od współczesnego miasta San Ignacio, na południowym brzegu rzeki Belize. Datowanie radiowęglowe pochówków ludzkich wskazuje, że stanowisko to było po raz pierwszy zasiedlone pod koniec środkowego preklasyku [ 105 – 107 ]. Budownictwo monumentalne rozpoczęło się w okresie wczesnego klasycyzmu i osiągnęło szczyt w okresie późnego klasycyzmu (600–750 n.e.), co odpowiada wzrostowi populacji wokół tego miejsca [ 105 – 107 ]. Miejsce to doświadczyło również ponownej okupacji w późnym okresie postklasycznym, która nastąpiła po wyludnieniu na dużą skalę związanym z „załamaniem się” klasycznego terminalu [ 105 , 108 ].

Rozważane tutaj pochówki obejmują pochówki zarówno z monumentalnego epicentrum Baking Pot, jak i peryferyjnych gospodarstw domowych, z których wszystkie wcześniej zgłaszały daty AMS 14 C [patrz Tekst S1 ]. Dwa wczesnoklasyczne pochówki pochodzą z M-209 (pochówki 2 i 4) [ 109 ], końcowej konstrukcji połączonej groblą z rdzeniem stanowiska. Trzy pochówki epicentralne zostały zlokalizowane w osadach okołoporzuconych na Placu B, które składają się z dużych i gęstych skupisk ceramiki, litów, materiałów fauny i innych artefaktów [ 106 , 110 ]. Wszystkie trzy pochówki na Plaza B pochodzą z późnego okresu klasycznego i prawdopodobnie zostały umieszczone blisko czasu porzucenia Baking Pot [ 110 ]. Pozostałe pochówki ( n= 5) pochodzą z peryferyjnej osady Baking Pot, a ich związki czasowe obejmują całą okupacyjną historię tego miejsca. Poprzednie pomiary kolagenu kostnego δ 13 C i δ 15 N dla czterech osobników z osady Baking Pot, w tym rozważanego tutaj M-102 Burial 1, wykazały podobne diety oparte na kukurydzy we wszystkich klasach społecznych [ 109 ].

Jaskinia potoku Barton.

Jedna osoba związana z kontekstem Terminal Classic została pobrana z jaskini Barton Creek, znajdującej się w regionie Roaring Creek na badanym obszarze. Jaskinia nosi nazwę od strumienia, który przez nią przepływa, tworząc żeglowną drogę wodną, ​​która biegnie poniżej kilku półek i przęseł naciekowych, które zawierają materiał kulturowy, w tym ceramikę i szczątki ludzkie [111 ] . Szczątki osobnika rozpatrywanego w niniejszym opracowaniu zostały umieszczone na powierzchni półki skalnej 11, w najgłębszej części jaskini, która posiada prehistoryczną kulturę materialną [ 111 ]. Osoba była częścią wymieszanego zespołu grobowego, który został odzyskany podczas wykopalisk ratowniczych. Nie przeprowadzono wcześniejszych badań izotopowych na osobnikach z tego miejsca.

Cahal pecz.

Cahal Pech był średniej wielkości ośrodkiem położonym w górnej części doliny Belize u zbiegu rzek Macal i Mopan. Miejsce to posiada jedną z najdłuższych historii okupacji na nizinach Majów [ 112 , 113 ], obejmującą okres od około 1200 cal pne do 850/900 cal n.e., kiedy działalność pogrzebowa ustała na tym miejscu [ 114 ]. To badanie uwzględnia dane izotopowe od 15 osób z Cahal Pech, które również zostały pobrane z poprzedniego badania izotopowego pochówków datowanych na AMS 14 C przez Eberta i współpracowników [ 6]. Pochówki odbywały się zarówno w kontekście rdzenia terenu, jak i osadnictwa peryferyjnego. Pochówki w rdzeniu stanowiska pochodzą głównie z okresu wczesnego i późnego klasycznego, w tym dwa pochówki dzieci (Str. B4-1sub i Str. C2 Burial 1) związane z zajęciem miejsca końcowego [ 114 ] . AMS 14 C pochodzi z trzeciego pochówku dziecka z Plaza G (jednostka 51, poziom 2) datowanego na okres kolonialny, co sugeruje ponowną wizytę w tym miejscu po opuszczeniu Terminal Classic. Analiza izotopowa strontu wykazała, że ​​ten osobnik nie był lokalny w regionie Belize Valley, z wartością 87 Sr/ 86 Sr, która pokrywa się z wartościami z regionu Petén Lakes na nizinach centralnych [ 115]. Pochówki z osady Cahal Pech reprezentują trzy peryferyjne grupy mieszkalne. Dwie osoby z grupy Tolok były związane z okrągłą strukturą późnego preklasyku, wraz z pochówkami kilku innych osób [ 116 ]. Dwa pochówki z grupy Zubina są datowane na późny klasyk [ 117 ]. Pobrano również łącznie pięć pochówków z mniejszej grupy Zotza [ 112 ], których wiek waha się od późnego preklasyku do późnego klasycyzmu.

Poprzednie pomiary kolagenu kostnego δ 13 C i δ 15 N z bezpośrednio datowanych pochówków potwierdzają odkrycia faunistyczne i paleobotaniczne, wskazując, że diety preklasyczne były stosunkowo szerokie w porównaniu z dietami z okresu klasycznego i zawierały znaczne ilości zarówno dzikich, jak i udomowionych zasobów 6 , 36 , 118 , 119 ]. Kukurydza i inne udomowione rośliny stanowiły ważne składniki diety w Cahal Pech od początkowego osadnictwa, udokumentowane obecnością fragmentów kielichów kukurydzy, kabaczka ( Curcurbita sp.) i owoców odzyskanych ze złóż preklasycznych [ 120 , 121]. Wykopaliska w kontekście okresu środkowo-preklasycznego na obrzeżach stanowiska dostarczyły dużej próbki ( n >25 000) szczątków fauny lądowej, słodkowodnej i morskiej reprezentujących dietę, w której kukurydza nie była jedynym źródłem białka [ 36 ]. Podczas gdy niektóre gatunki morskie (np. papugi) zostały udokumentowane w tym i innych preklasycznych kontekstach w Cahal Pech [ 122 ], były one prawdopodobnie bardzo niewielkimi składnikami lub nieobecne w większości diet. Poprzednie analizy izotopowe dokumentują również wzrost spożycia kukurydzy w okresie klasycznym, kiedy elitarne diety stały się prawie całkowicie uzależnione od żywności na bazie kukurydzy [ 6 ].

Kaledonia.

Kaledonia jest pośrednim ośrodkiem elity położonym na zachodnim brzegu rzeki Macal na płaskowyżu Vaca, około 30 km na południe od doliny Belize. Strategicznie położone na przecięciu Mountain Pine Ridge i wapiennych lasów deszczowych Chiquibul, położenie tego miejsca zapewniało dostęp do różnorodnych zasobów ekonomicznych i niezbędnych do życia (np. słodkowodna żywność z Macal, dziczyzna z Mountain Pine Ridge). Chociaż Kaledonia była okupowana już w późnym preklasyku, pochówki datowane są głównie na późny i końcowy okres klasyczny [ 123] .]. 18 osób w tej próbce zostało odzyskanych z czterech kontekstów pochówku. Jeden pochodzi z preklasyku (Str. C1 Burial 5), jeden z okresu przejściowego między wczesnym a późnym klasykiem (Str. A1 Burial 1), a dwa pochodzą z późnego klasycyzmu (Str. C2 Burials 3 i 4) [ 123 ] . Trzy pochówki z okresu klasycznego zawierały szczątki wielu osób, z których dwa (pochówki 1 i 4) zostały zinterpretowane jako kolejno używane krypty rodzinne. Poprzednie analizy δ 13 C i δ 15 N ludzkiego kolagenu kostnego i apatytu ( wartości δ 13 C) zidentyfikowały dietę opartą na kukurydzy uzupełnioną innymi roślinami i białkiem zwierzęcym [ 104]. Analiza stabilnych izotopów tlenu bioapatytu kości i zębów pokazuje również, że większość z nich była lokalna na płaskowyżu Vaca, chociaż cztery osobniki mogły przenieść się na to miejsce z obszarów o wyższych wartościach δ 18 O, być może górnej doliny Belize [ 124 ].

Karakol.

Caracol, jedno z największych królestw okresu klasycznego na nizinach Majów, znajduje się około 50 km na południe od górnej doliny Belize w regionie Chiquibul Forest na płaskowyżu Vaca. Chociaż istnieją dowody na osadnictwo w okresie środkowego i późnego preklasyku, Caracol osiągnął swój szczyt w okresie późnego klasyku z populacją prawie 10 000 osób rozsianych na obszarze 200 km 2 [ 125 ]. 15 osobników w tej próbce zostało odzyskanych podczas działań ochronnych w ramach Projektu Rozwoju Turystyki (TDP) w latach 2000-2004, sponsorowanego przez rząd Belize i działającego we współpracy z Instytutem Archeologii [126] .]. Wszystkie pochówki, z których pobrano próbki, pochodzą z późnego klasycyzmu głównych elitarnych kompleksów architektonicznych w rdzeniu Caracol, w tym Str. A6 (Świątynia Drewnianych Nadproży), Południowy Akropol i masywny wzniesiony kompleks architektoniczny znany jako Caana, który służył jako pałac królewski [ 127 , 128 , zob. także 125 ]. Poprzednie analizy δ 13 C i δ 15 N kolagenu kostnego z oddzielnego zespołu pochówków w Caracol, składającego się z osobników zarówno z epicentrum tego miejsca, jak i osad peryferyjnych, udokumentowały odrębną „dietę pałacową”, która była bogata w C 4żywność (prawdopodobnie kukurydza) i białko zwierzęce, które różniły się od diety nieelitarnej populacji tego miejsca [ 129 ]. Niedawne analizy 87 Sr/ 86 Sr trzech osobników z zespołu TDP wskazują, że dwa pochówki (Str. B26, CD4/B26 i Altar 23 B/1 i 2, CD14) były osobami nielokalnymi, które wyemigrowały do ​​Caracol po dzieciństwie [ 130 ].

Dover Dover.

Lower Dover znajduje się około 6 km w dół rzeki od Baking Pot, gdzie Barton Creek spotyka się z rzeką Belize. Okupacja przedklasyczna koncentrowała się w zapleczu mieszkalnym tego miejsca [ 131 , 132 ]. Monumentalna architektura w rdzeniu Dover Dover została zbudowana dopiero w okresie od wczesnego do późnego klasycznego. Dla tego miejsca nie opublikowano żadnych wcześniejszych analiz izotopowych. Dwa pochówki z Dover uwzględnione w tym badaniu pochodzą z rdzenia stanowiska. Pierwszy to pochówek z późnego klasycyzmu z Dziedzińca 1. Drugim pochówkiem był dorosły mężczyzna znajdujący się przed wejściem do małego schroniska skalnego na północnych obrzeżach rdzenia stanowiska Lower Dover, oznaczonego jako Rockshelter 1 [ 133]. Osobnik został umieszczony w mocno zgiętej pozycji na plecach, co jest bardziej zgodne z późnymi wzorami postklasycznymi w górnej części doliny Belize. Analizy fauny z rdzenia obszaru i grup osadnictwa peryferyjnego ujawniają dużą zależność od zasobów słodkiej wody, zwłaszcza ślimaków jutowych , w środkowym preklasyku [ 134 ], która zmniejszyła się w późnym klasyku, co sugeruje, że inne pokarmy lądowe (np. kukurydza, białko zwierzęce) utworzyły większość diet późnego klasycznego na tej stronie.

Pacbitun.

Pacbitun był średniej wielkości ośrodkiem u podnóża południowych obrzeży Belize Valley, położonym na styku nizinnych lasów tropikalnych i pobliskiego Mountain Pine Ridge. Z początkową okupacją na początku środkowego preklasyku (~ 900 pne), Pacbitun osiągnął swoje apogeum w późnym i wczesnym okresie klasycznego terminalu, kiedy w pobliżu miejsca zbudowano tarasy rolnicze, aby wspierać rosnącą populację [135 , 136 ] . Dane dotyczące stabilnych izotopów przedstawione w tym badaniu pochodzą z 11 pochówków. Te pochówki obejmują pięć z kontekstów późnego i terminalnego klasycznego w Str. 1, 2 i 5, które razem tworzyły zespół architektoniczny E-Group w rdzeniu obiektu, oraz jeden pochówek po opuszczeniu przy ul. 4 [ 135]. Pięć osób pochowanych na ul. 6, w południowo-wschodniej ćwiartce rdzenia witryny i jeden z ul. 36 w kwadrancie południowo-zachodnim, pochodzą z Terminal Classic [ 137 ] i są również uwzględnione w tym badaniu.

Wcześniejsza analiza izotopowa ludzkiego kolagenu kostnego ( δ 13 C i δ 15 N) wykazała, że ​​spożycie kukurydzy w Pacbitun osiągnęło szczyt w późnym okresie klasycznym, ale nieznacznie spadło w okresie końcowym klasycznym [ 13 , 138 ]. Osoby o wysokim statusie spożywały więcej białka C4 niż członkowie społeczności o niższym statusie, których pochówki znajdowały się dalej od epicentrum [ 13] .]. Inne dane paleodietarne pochodzą z analiz zooarcheologicznych, które wskazują, że fauna słodkowodna mogła być ważnym źródłem pożywienia w okresie przedklasycznym i wczesnoklasycznym. Większe gatunki ssaków, w tym pekari, brocket jeleń i jeleń bielik, stały się preferowanym pokarmem podczas późnej i końcowej klasyki [ 139 ]. Chociaż faunę morską znaleziono w kontekstach ze wszystkich okresów w Pacbitun, co wskazuje na udział tego miejsca w dalekosiężnych sieciach handlowych, jest mało prawdopodobne, aby zasoby te były znaczącymi składnikami lokalnej diety.

Wzgórze Pooka.

Pook’s Hill to formalna grupa mieszkalna plazuela położona u podnóża doliny Roaring Creek, na wschód od górnej części doliny Belize. Wykopaliska udokumentowały architekturę późnej i końcowej fazy klasycznej oraz osady związane z ostateczną obecnością tego miejsca [ 140 , 141 ]. Pochówki brane pod uwagę w analizie diety izotopowej obejmują pochówki z Str. 2A i 4A i pochodzą z późnego klasyku. Po wschodniej stronie placu , ul. 4A funkcjonowała jako sanktuarium przodków i zawierała większość pochówków w tym miejscu, w tym wiele pochówków pobranych tutaj (Burial 4A/3 [ 142 ]), podczas gdy Str. 2A prawdopodobnie funkcjonował jako miejsce spotkań lokalnej grupy korporacyjnej oraz zagranicznych gości [142 ]. Analizy izotopów strontu wskazują, że wszystkie osobniki z Str. 4A były lokalne w regionie Roaring Creek [ 143 ] — z jednym możliwym wyjątkiem od Str. 2A (Pogrzeb 2A-1 [patrz 142 ]). Chociaż dane strontu nie są dostępne dla tej osoby, biorąc pod uwagę jego powiązanie kontekstowe i jako jedyny pochówek z wkładkami jadeitowymi z tego miejsca, pochówek 2A-1 może reprezentować osobę nielokalną, oczekującą na ostateczne potwierdzenie. Analizy paleoetnobotaniczne z Pook’s Hill udokumentowały obecność udomowionych roślin, w tym ziaren kukurydzy, nasion dyni, nasion papryczki chili ( Capsicum annuum ), a także owoców z drzew, takich jak tykwa ( Crescentia cujete ), które były częścią diet późnej klasyki [ 144] .], co jest zgodne z poprzednimi stabilnymi analizami izotopowymi [ 143 ]. Inne lądowe zasoby żywności obejmowały jelenie bieliki, pekari, króliki, pancerniki i indyki [ 145 ]. Obecne były również wysokie częstotliwości muszli słodkowodnych i szczątków żółwi, a także gatunków morskich, takich jak papugoryby [ 145 ], co sugeruje mieszaną dietę lądową i słodkowodną dla mieszkańców Pook’s Hill ze stosunkowo niewielkim udziałem ekosystemów morskich.

Miejsca w górach Majów: Ramonal i Peligroso.

Miejsca Ramonal i Peligroso znajdują się w regionie Mountain Pine Ridge w Górach Majów wzdłuż rzeki Upper Macal [ 146 ]. Oba stanowiska zostały zbadane podczas prac archeologicznych związanych z budową obiektu Macal River Upstream Storage Facility, znanego lokalnie jako tama Chalillo. Chociaż miejsca te znajdują się obecnie pod wodą, analiza pochówków i związanych z nimi artefaktów z wykopalisk ratunkowych przed budową tamy wskazuje na późną klasyczną okupację. Ramonal była największą znaną osadą w górę rzeki od miejsca zapory Chalillo i składała się z trzech formalnych grup patio z kilkoma peryferyjnymi pagórkami domów [ 146]]. Grób 3 zawierał szczątki pojedynczej osoby o nieokreślonym wieku i płci (Pogrzeb 10). Złożoność dwukomorowego grobowca, który został zbudowany z dużych płyt łupkowych i posiadał „wejście przez komin” [ 146 ], sugeruje, że pochowany osobnik miał wysoki status. Peligroso jest klasyfikowany jako duża grupa plazuela i składał się z pięciu struktur. Pochówek nr 7, zlokalizowany we wschodniej części kaplicy budynku, zawierał szczątki pojedynczego osobnika ułożonego w pozycji siedzącej z rękoma związanymi z tyłu, zwróconej ku wschodowi [ 146 ] .

Tipu.

Tipu znajduje się na południe od doliny Belize, wzdłuż rzeki Macal, u podnóża gór Majów. Najwcześniejsze osiedlenie tego miejsca miało miejsce w okresie przedklasycznym, kiedy istniała mała społeczność rolnicza. W późnym okresie postklasycznym miejsce to stało się niezależną stolicą dystryktu [ 147 , 148 ]. Najbardziej intensywny okres okupacji przypadł na okres kolonialny między ~ 1500-1700 n.e., kiedy Tipu było siedzibą hiszpańskiego kościoła misyjnego Visita . W związku z kościołem udokumentowano ponad 600 pochówków [ 147 ]. Spośród 21 osobników z Tipu uwzględnionych w tym badaniu, 10 pochodzi z okresu kolonialnego (Graham 2011). Pozostała część została bezpośrednio datowana na okres postklasyczny ( n = 10) i klasyczny (n = 1) (J. Hoggarth, komunikacja osobista). Analiza szczątków fauny sugeruje, że w Tipu konsumowano różnorodne gatunki lądowe od okresu postklasycznego do okresu kolonialnego, ze szczególnym uwzględnieniem ssaków, takich jak pancernik, agouti i jeleń bielik [149 ] . Wcześniejsze analizy stabilnych izotopów zarówno kolagenu kostnego, jak i kamienia nazębnego wskazują, że była ona uzupełniana dietą z dużym udziałem kukurydzy w całej historii zawodowej tego miejsca [ 150 ].

Xunantunich i San Lorenzo.

Xunantunich był głównym ośrodkiem, który wychodził na rzekę Mopan przed jej ujściem do rzeki Macal. Chociaż po raz pierwszy osiedlono się we wczesnym i środkowym okresie preklasycznym (ok. 1200–900 pne), po krótkiej przerwie zawodowej miejsce to zostało ponownie ustanowione jako stolica dużego państwa późnoklasycznego w dolinie Belize [ 151  155 ] . Wszystkie pochówki w tym badaniu [wcześniej opublikowane, patrz 156 ] pochodzą z monumentalnego rdzenia stanowiska, z wyjątkiem jednego datowanego na późny klasyk z San Lorenzo (op. 243 LL/3), społeczności wiejskiej w głębi lądu Xunantunich, która była ekonomicznie i społecznie związany Xunantunich w tym czasie [ 157 ].

Podczas wykopalisk ratowniczych w latach 80. XX w. na ul. B5, zlokalizowany na elitarnym dziedzińcu mieszkalnym, natrafiono na fragment kości udowej (XN Indywidualny 2) z okopu rabusiów datowany na wczesny klasycyzm, a także na pochówek późnoklasycystyczny (Str. B5 Burial 1) [ 158 ] . Próbki obejmują również dwa pochówki wykopane przez Xunantunich Archaeological Project (XAP) z grupy D, z których op. 74R pochodzi z późnej klasyki i op. 21C Osobnik 1 pochodzi z późnego okresu przedklasycznego [ 159 , 160 ]. Kolejny pochówek (op. 302G) z ul. A-11 był prawdopodobnie związany z zakończeniem i opuszczeniem budynku w okresie późnego klasycyzmu [ 161]. Szczątki osobnika z późnego klasycyzmu odkryto również podczas wykopalisk na ul. E3 (op. 4b-24) przez Mopan Valley Preclassic Project (MVPP) w 2008 r. [ 162 ]. Wreszcie wykopaliska przy ul. A9 napotkał sklepiony grobowiec zawierający pochówek dorosłej kobiety (Pogrzeb 2) [ 163 , 164 ]. Analiza dat AMS 14 C w połączeniu z danymi epigraficznymi wskazuje, że pochówek został umieszczony między 721-775 kal. n.e. [ 164 ].

Podobnie jak inne osobniki Majów klasycznych, diety oparte na C4 były wcześniej znane osobom z Xunantunich i San Lorenzo, chociaż były one uzupełniane pokarmami roślinnymi C3 i białkiem zwierzęcym [ 19 ]. Analizy strontu wykazały, że na niektóre zwierzęta łowne (np. jelenie i pekari) w zespole Xunantunich nie polowano lokalnie, co wskazuje na nabycie nielokalnej żywności prawdopodobnie z Gór Majów [165 , 166 ] . Ruch nie był jednak ograniczony do zasobów pokarmowych, ponieważ stosunki izotopów strontu i tlenu sugerują, że niektóre osoby zarówno z Xunantunich, jak i San Lorenzo przeniosły się do miejsca pochówku z izotopowo odrębnych obszarów poza Belize Valley [ 19 ,167 ].

Materiały i metody

Przykładowe rozważania i leczenie

Wszystkie niezbędne zezwolenia na prowadzenie badań w Belize oraz zezwolenia na eksport i wykonywanie analiz izotopowych pochówków ludzkich zostały wydane przez Belize Institute of Archaeology, National Institute of Culture and History. To badanie jest zgodne ze wszystkimi odpowiednimi przepisami. Podjęto rozważania, aby ocenić zachowanie próbek przed analizą, aby ograniczyć zniszczenie. Strategie pobierania próbek koncentrowały się zatem na pobieraniu próbek niediagnostycznych elementów kości w celu zachowania pozostałego materiału do przyszłych projektów badawczych, kuracji oraz ze względów etycznych dotyczących postępowania pośmiertnego ze szczątków ludzkich [zob .]. Zastosowano rygorystyczne analityczne techniki pobierania próbek, aby ograniczyć wymagany materiał potrzebny do przeprowadzenia analiz (ultrafiltracja kości korowej) oraz wskaźniki niepowodzeń związanych z przygotowaniem próbki [ Tekst S2 ].

Metody

Próbki ludzkiego szkieletu analizowano przy użyciu standardowych procedur ekstrakcji kolagenu zgodnie ze zmodyfikowaną metodą Longina [ 169 ] z ultrafiltracją [ 170 ; patrz także 23 , 171 ]. Około 100–1000 mg suchej kości z każdej próbki oczyszczono, zdemineralizowano, poddano ultrafiltracji i liofilizowano (tj. liofilizowano). Ultrafiltrowany kolagen następnie ważono w celu określenia procentowej wydajności jako pierwszej oceny stopnia zachowania kolagenu kostnego i wybrano odpowiednie próbki do pomiaru izotopowego. Szczegółowy opis tych kroków znajduje się w S2 Text . Pomiary dla δ 13 C, δ 15 N i δ 34S przeprowadzono na porcjach tej samej próbki kości.

Biorąc pod uwagę wspólny charakter tego badania, pomiary przeprowadzono w czterech różnych laboratoriach zgodnie ze standardowymi procedurami [ Tekst S2 ]. Niepewność analityczna obliczona według Szpaka i wsp. [ 172 ] wynosiła od ±0,11 do ±0,44 ‰ dla wartości δ 13 C, od ±0,08 do ±0,40 ‰ dla wartości δ 15 N i od ±0,32 do ±1,24 ‰ dla δ 34 S wartości, w zależności od laboratorium. Pomimo różnic w analizie próbek, wartości δ 13 C i δ 15 N analizowane przez różne laboratoria są porównywalne, ponieważ próbki kolagenu kostnego są ekstrahowane, przygotowywane i analizowane przy użyciu podobnych metod [173 ]. Wstępne dowody wskazują również, że wartości δ 34 S próbek analizowanych w różnych laboratoriach są porównywalne [ Tekst S2 ].

Jakość wszystkich próbek δ13C i δ15N oceniano na podstawie % wydajności surowej żelatyny, stosunków %C, %N i C: Stosunki C:N dla wszystkich próbek z wyjątkiem jednej (MARC2571) spadły między 3,10 a 3,50, co wskazuje na dobrą ochronę kolagenu [ 174 , 175 ]. Ze względu na wysoki stosunek C:N wynoszący 3,70, MARC2571 wykluczono z dalszej analizy. Jakość próbek δ 34 S oceniono zgodnie z zaleceniami Nehlicha i Richardsa [ 23]. Dwie próbki ze stosunkiem C:S, który wypadł znacznie poza zakres 600 ± 300, nie spełniały standardów kontroli jakości (BKP15 i TP005) i dlatego nie są brane pod uwagę w kolejnych analizach. Dodatkowe trzy próbki miały stosunki N:S nieco poza zakresem 200 ± 100 (BKP47, BKP41 i TP492), a zatem również zostały wykluczone z dodatkowych analiz. Cztery próbki (BKP09, BKP11; BKP29, BKP35) miały % wag. siarki przekraczające zakres 0,15–0,35% dla kości ssaków zalecany przez Nehlicha i Richardsa [ 23 ], w związku z czym również zostały wyłączone z dalszych analiz. Aby uniknąć dwukrotnego uwzględnienia tego samego osobnika w analizach statystycznych, wartości izotopowe z czterech żuchw, które mogą należeć do tych samych osobników, co siedem strzałek z Caledonia Str. C2 Burial 4 (MARC 2525-MARC 2528) również pominięto [zob.S1 Tabela dla tych danych].

Wyniki

Poniższa sekcja przedstawia wyniki stabilnych izotopów, które spełniły standardy kontroli jakości dla łącznie 101 osobników z 12 stanowisk archeologicznych obejmujących okresy od późnego preklasyku do okresu kolonialnego. Poniżej przedstawiamy interpretacje naszych wyników w kontekście tego, co wiadomo o diecie Majów i lokalnej ekologii nizin wschodnich Majów, oprócz odniesienia się do naszych hipotez. Statystyki podsumowujące dla wartości δ13C , δ15N i δ34S z ludzkiego kolagenu kostnego analizowanego w tym badaniu przedstawiono według miejsc w Tabeli 3 , a pełny zestaw danych przedstawiono w Tabeli S1, wraz z odpowiednimi cytatami dla danych izotopowych. Pełne wyniki analiz statystycznych podano w informacjach uzupełniających i podsumowano poniżej.

Miniaturka

Tabela 3. Średnie wartości δ 13 C, δ 15 N i δ 34 S według lokalizacji dla nizin wschodnich Majów.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.t003

Wyniki izotopów węgla i azotu

Wartości izotopów węgla i azotu wykazywały wysoki stopień nakładania się dla osobników ze wszystkich miejsc, dla wszystkich podregionów nizin wschodnich i dla wszystkich badanych okresów ( ryc. 3 ). Wartości δ 13 C mieściły się w zakresie od –13,4 do –6,9 ‰ i mieściły się w spektrum zgodnym ze zmiennością dla populacji Majów spożywających 50–70% białka dietetycznego pochodzącego ze źródeł C 4 [np. 8 , 17 , 19 ]. Aby zbadać różnice między strefami geograficznymi, podzieliliśmy miejsca według ich lokalizacji na wschodnich nizinach w górnej części doliny Belize ( n = 28), południowych peryferiach doliny Belize ( n = 38) lub w strefach płaskowyżu Vaca ( n= 33; zgodnie z tabelą 2 ). Nie zidentyfikowano statystycznie istotnych różnic między wartościami δ13C (ANOVA, F = 2,24, df = 2, p = 0,112) i wartościami δ15 N ( ANOVA, F = 0,42, df 2 , p = 0,652) Według lokalizacji. Chociaż nie mogliśmy uwzględnić Gór Majów w tych obliczeniach, ze względu na małą wielkość próbki pochówków ( n = 2), brak różnic między innymi strefami sugeruje, że udział białka roślinnego i zwierzęcego C4 w diecie był stosunkowo podobny w całej większy region nizin wschodnich.

Miniaturka

Ryc. 3. Wartości δ 13 C i δ 15 N u ludzi z nizin wschodnich , z wartościami odstającymi opisanymi we wskazanym tekście.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.g003

Porównania wartości δ13C w czasie ( ryc. 4 i tabela 4 ) wykazały znaczący wzrost od okresu przedklasycznego do wczesnego klasycznego ( = -3,80; df = 7; p = 0,003), od późnego do klasycznego okresu terminalnego ( t = 2,03; df = 18; p < 0,05) i ponownie od Terminal Classic do Postclassic ( t = -2,37; df = 22; p < 0,05). Wyższa zawartość pokarmów C4 w okresie klasycznym w porównaniu z okresem przedklasycznym została udokumentowana na innych nizinnych stanowiskach Majów (np. Altar de Sacrificios i Dos Pilas, [ 35]]; Altun Ha, [ 14 ]; Pacbitun, [ 13 ]). Zmiany żywieniowe od klasycznego terminalu do postklasycznego nie zostały dogłębnie zbadane na nizinach, z wyjątkiem części północnego Belize z dostępem do zasobów przybrzeżnych [ 176 ]. Chociaż większość wschodnich obszarów nizinnych w tym badaniu wykazywała zakres wartości, Pook’s Hill i stanowiska w górach Majów (Peligroso i Ramonal) wykazywały najwęższy zakres wartości δ 13 C , co prawdopodobnie można przypisać błędom w próbkowaniu. Stosunkowo małe rozmiary próbek dla obu miejsc pochodzą wyłącznie z późnego klasyku, uniemożliwiając badanie fluktuacji wkładów C 4 w czasie. Indywidualne δ 15Wartości N wahały się od +7,4 do +11,9 ‰, obejmując od jednego do dwóch poziomów troficznych (od +3 do +5 ‰), być może sugerując zróżnicowany dostęp do białka zwierzęcego lub alternatywnie wpływ rolnictwa milpa i wypalania. Niższe wartości prawdopodobnie odzwierciedlają ziemskie zasoby białka; jednakże nie było znaczących czasowych różnic w wartościach δ15N .

Miniaturka

Ryc. 4. Wykres punktowy wartości izotopów węgla stabilnego ( δ 13 C) dla ludzkiego kolagenu kostnego.

Punkty danych są pokazane jako okręgi ze średnimi dla każdego okresu oznaczonego krzyżykiem. Wykres punktowy przedstawia przedziały ufności 80%, 95% i 99% (CI; od najgrubszych do najcieńszych punktorów) wokół średniej.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.g004

Miniaturka

Tabela 4. Średnie wartości izotopowe ludzkiego kolagenu kostnego według okresu czasu.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.t004

Wartości δ 15 N czterech osób zostały zidentyfikowane jako statystyczne wartości odstające dla całego zbioru danych (± 2σ = +9,1 ± 2,0 ‰). Obejmują one co najmniej dwie osoby dorosłe, po jednej z Baking Pot (BKP52) i Caledonia (MARC2519). Dwa osobniki z Caracol również miały wysokie wartości δ 15 N, chociaż informacje o wieku są niedostępne (CRC06 i CRC14). Biorąc pod uwagę cały zestaw danych, średnie wartości δ15N były znacznie wyższe dla młodszych osób (w tym czterech niemowląt) w porównaniu z dorosłymi ( t = -2,03; df = 12; p = 0,03). Chociaż ten wzorzec odpowiada opublikowanym danym δ 15 N wykazującym pozytywne przesunięcie troficzne u niemowląt < 3–4 lat związane ze spożywaniem mleka matki [ 177 – 179, zob. także 180 ], wiek trzech z czterech osobników odstających jest nieznany. Wreszcie, najwyższa wartość δ 13 C w zbiorze danych (–6, 9 ‰) była związana z niemowlęciem z Tipu (Burial 470) datowanym na wczesny postklasyk. Ponieważ Tipu miał ogólnie jedne z najwyższych wartości δ 13 C na wschodnich nizinach, wartość ta nie była statystyczną wartością odstającą (± 2σ = -10,2 ± 3,2 ‰). Badania izotopowe przedindustrialnych populacji uprawiających kukurydzę w obu Amerykach również udokumentowały wzrost δ 13 C u niemowląt, co odpowiada spożywaniu pokarmów zawierających C 4 oprócz mleka matki wzbogaconego w 13 C [ 178 , 181 ]. Nasze analizy nie wykazały jednak istotnych różnic w wartościach δ 13 C między dorosłymi a młodszymi dorosłymi, w tym niemowlętami.

Wyniki izotopów siarki

Wartości izotopowe siarki wahały się od +7,0 do +16,7 ‰, zgodnie z oczekiwaniami opartymi na naszym modelu izokrajobrazowym. Kiedy dane δ34S są kategoryzowane według miejsca ( ryc. 5 ), zidentyfikowano pięć statystycznych wartości odstających (Cahal Pech, CHP24; Caledonia, MARC2534; Xunantunich, MARC4574 i XUN05; Caracol, CRC20) Osobnik CRC20 z Caracol był skrajną wartością odstającą dla całego zbioru danych (–1,6 ‰), która znacznie wykracza poza oczekiwany zakres wartości δ 34 S dla ludzi z nizin wschodnich [ 49 , 90 ]. Środki kontroli jakości sugerują, że na wartość nie ma wpływu diageneza i δ 15Wartość N (+10,0 ‰) nie wskazuje na zależność od zasobów terenów podmokłych, co może odzwierciedlać niższe wartości δ 34 S. Rozbieżne wartości kolagenu kostnego bardziej prawdopodobnie odnoszą się do pochodzenia, a rzadziej do nielokalnej żywności, która mogła pochodzić spoza nizin Majów. Do oceny tych i innych scenariuszy potrzebne są dodatkowe dane.

Miniaturka

Ryc. 5. Wykres średnich wartości δ 34 S według miejsca i grupy siarki.

Punkty danych są pokazane jako okręgi ze średnimi dla każdego kontekstu zaznaczonymi krzyżykiem. Wykres punktowy przedstawia przedziały ufności 80%, 95% i 99% (CI; od najgrubszych do najcieńszych punktorów) wokół średniej (krzyż). Statystyczne wartości odstające oznaczone gwiazdką.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.g005

Zidentyfikowano dwie odrębne, statystycznie istotne grupy, porównując średnie wartości δ 34 S według miejsca (ryc. 6 7 ; patrz także [ Tekst S3 . Średnie wartości δ 34 S dla każdej grupy ( Tabela 5 ) odzwierciedlają oczekiwany gradient na podstawie danych geologicznych, z wyższymi wartościami w górnej części doliny Belize na północy (Grupa 1; zakres od +9,8 do +16,7 ‰) i najniższymi wartościami w górach Majów na południu (+8,5 ‰). Podczas gdy δ 34Wartości S nakładają się między grupami, generalnie odpowiadają strefom geograficznym opisanym powyżej, z pewnymi wyjątkami. Grupa 1 składa się z 58 osobników z miejsc w Belize Valley, a także z południowych obrzeży Doliny Belize, ze średnią wartością +13,1 ± 1,3 ‰. Grupa 2 obejmuje 45 osobników z płaskowyżu Vaca w Kaledonii i Caracol, a także z Pook’s Hill na południowych peryferiach i Dover Dover we właściwej dolinie Belize. Grupa 2 ma najszerszy zakres wartości δ 34 S (+7,0 do +15,9 ‰) ze średnią wartością +10,7 ± 2,6 ‰. Ten szeroki zakres jest częściowo spowodowany wartościami odstającymi, ale może również wynikać z różnych stref geograficznych w ramach grupy 2, wykorzystania izotopowo odrębnych stref zlewni w miejscach takich jak Kaledonia [ 156] lub napływy siarczanów ze strumieni i rzek wypływających z Gór Majów przez różne strefy geologiczne. Trzecia możliwa grupa ze średnimi wartościami, które wykraczają poza 99% przedział ufności wokół średnich pozostałych dwóch grup, składa się z dwóch osobników z Mountain Pine Ridge, które wykazywały tę samą niską wartość δ 34 S (+8,5 ‰), co prawdopodobnie wskazuje na coraz mniejszy zakres wartości dla osobników z Gór Majów. Znaczące różnice czasowe odnotowano również w wartościach δ34S . Zmiany te są jednak prawdopodobnie wynikiem błędu próbkowania, ponieważ korelują z dominującymi strefami geograficznymi reprezentowanymi przez nasz model izokraju siarki w każdym okresie (patrz [Tekst S3 ]).

Miniaturka

Ryc. 6. Wartości δ 13 C i δ 34 S dla ludzi z nizin wschodnich wykreślone według stref geograficznych.

Otwarte symbole i słupki błędów wskazują średnią i odchylenie standardowe wartości δ34S w każdej grupie siarki.

 

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.g006

Miniaturka

Ryc. 7. Wartości δ 15 N i δ 34 S dla ludzi z nizin wschodnich wykreślone według stref geograficznych.

Otwarte symbole i słupki błędów wskazują średnią i odchylenie standardowe wartości δ34S w każdej grupie siarki.

 

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.g007

Miniaturka

Tabela 5. Statystyki podsumowujące dla wartości δ 34 S według statystycznie zidentyfikowanych grup siarki dla nizin wschodnich Majów.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.t005

Wielowymiarowe analizy statystyczne wskazują na słabe zależności między wartościami δ 13 C i δ 34 S oraz między wartościami δ 15 N i δ 34 S na poziomie regionalnym, jak również na poziomie miejsca (ryc. 6 i 7 ; zob. także [ Tekst S3 ]) . Wyjątkiem jest stanowisko Kaledonia, gdzie wystąpiła silna dodatnia korelacja między wartościami δ 13 C i δ 34 S ( n = 18; r = 0,703, p < 0,001; s = 0,681, p< 0,05). Istniała również znacząca dodatnia korelacja między wartościami δ15N i δ34S ( n = 18; r = 0,544, 0,05 ) w tym miejscu, chociaż korelacja rangi była umiarkowana (nieistotna statystycznie).

Brak silnych lub statystycznie istotnych korelacji między δ 13 C a δ 34 S lub δ 15 N i δ 34 S dla żadnej strefy geograficznej nizin wschodnich. Korelacje między wartościami δ 13 C i δ 34 S oraz δ 15 N i δ 34 S były również bardzo słabe zarówno dla dorosłych, jak i młodszych osobników.

Dyskusja

Zastosowanie analizy izotopów siarki ( δ 34 S) w celu poszerzenia naszej wiedzy na temat diety opartej na analizie izotopów węgla ( δ 13 C) i azotu ( δ 15 N) z ludzkiego kolagenu kostnego jest stosunkowo nowe w archeologii Majów [ 49 , 66 , 90 , 118 , 156 ]. Badania paleodietarne z innych części starożytnego świata z powodzeniem wykazały, że wartości δ 34 S można wykorzystać do identyfikacji różnic w prehistorycznych dietach związanych z pochodzeniem zasobów żywności (np. Siedliska lądowe, słodkowodne i przybrzeżne / morskie), a także czynniki społeczne takie jak płeć i wiek [ 21, 22 , 24 , 182 – 188 ]. Dane δ34S uzupełniają również inne izotopowe techniki analityczne (np. strontu i tlenu) , oferując wgląd w migrację i przemieszczanie się dawnych populacji [ 186 ].

Chociaż izotopy siarki mogą potencjalnie rozróżniać zasoby żywności lądowej, przybrzeżnej / morskiej i słodkowodnej, nasze wyniki nie wykazały silnych związków między wartościami δ 13 C i δ 34 S lub między wartościami δ 15 N i δ 34 S dla wschodniego niziny. Twierdzimy, że brak korelacji można prawdopodobnie przypisać stosunkowo stabilnej, jednorodnej diecie regionalnej, w której głównym składnikiem białkowym są pokarmy roślinne C4 (kukurydza) Dane paleoetnobotaniczne wskazują na dodatkowe spożycie udomowionych roślin C 3 (fasola, kabaczek, maniok [ 144 , 189]), uzupełnione dzikimi roślinami leśnymi i zasobami zwierząt lądowych [ 36 , 65 ]. Dane izotopowe sugerują, że dieta bogata w kukurydzę (>70% białka w diecie) pozostawała względnie stała od okresu przedklasycznego do okresu kolonialnego, z wyjątkiem wzrostu spożycia kukurydzy wykazanego przez dodatnie zmiany wartości δ 13 C. Pierwszy znaczący wzrost występuje od okresu przedklasycznego do klasycznego, a drugi od późnego do końcowego klasycznego, co odpowiada pojawieniu się tarasów, systemów gospodarki wodnej i innych modyfikacji krajobrazu na dużą skalę opracowanych w celu wspierania intensywnego rolnictwa, co sugeruje, że kukurydza napędzała obie populacje i rozwój polityczny [ 190 – 194 ].

Najwyższe wartości δ 13 C dla nizin wschodnich Majów odnotowano w okresie postklasycznym (± 2 σ = –9,4 ± 1,5 ‰) i kolonialny (± 2 σ = –9,8 ± 0,7 ‰) okresów. Stabilne izotopowe badania paleodietetyczne populacji postklasycznych z północnego Belize (np. Lamanai, [ 195 ]) podobnie wykazują wyraźny wzrost spożycia kukurydzy w porównaniu z klasyczną, uzupełnioną zasobami przybrzeżnymi uzyskanymi z handlu. Nasza postklasyczna próbka z zachodniego Belize pochodzi głównie z późnego postklasyku, po przerwie zawodowej we wczesnym postklasyku [ 105 ]. Ponadto zarówno próbki postklasyczne, jak i kolonialne są reprezentowane prawie w całości przez osoby z terenu Tipu w głębi lądu. Zmiany wzorców pochówków [ 107 , 196 ], w połączeniu z 87 Sr/ 86 Sr i δ 18Izotopy O z pierwotnych pochówków wskazują na pochodzenie wielu późnych osobników z okresu postklasycznego poza górnym regionem Belize Valley [ 197 ]. Znaczące dodatnie przesunięcie w δ 13 C może odzwierciedlać zmiany w gospodarce i osadnictwie z nowo przybyłymi migrantami. Źródła archeologiczne i etnohistoryczne wskazują, że kukurydza była głównym składnikiem diety wschodnich nizin w późnym okresie postklasycznym i nadal była najważniejszym źródłem białka po kontakcie z Hiszpanami [198], chociaż w niektórych przypadkach dieta mogła zostać rozszerzona o europejskie zwierzęta domowe, takie jak krowa ( Bos taurus ) i świnia ( Sus scrofa ) [ 199 , 200 ]. Wysoki Postklasyczny i KolonialnyWartości δ 13 C udokumentowane w tym badaniu potwierdzają stabilność diety opartej na kukurydzy, chociaż pozostaje niejasne, w jakim stopniu konsumowano zwierzęta udomowione.

Spójne wartości δ 15 N od okresu preklasycznego do okresu kolonialnego, a także brak korelacji między wartościami δ 15 N i δ 34 S w czasie sugerują, że społeczności nizinne wschodnie spożywały podobne ilości białka zwierzęcego we wszystkich okresach. Preferowanymi gatunkami w zbiorowiskach zooarcheologicznych były lokalnie pozyskiwane lądowe zwierzęta roślinożerne (np. jelenie, króliki) [ 65 ], a także ślimaki słodkowodne ( Pachychilus spp.) i małże ( Nephronais spp.) [ 134 , 201 , 202 ], co sugeruje wstępne dowody mają niższe δ 15wartości N [35 ]. Istnieje jednak stosunkowo niewiele dowodów zooarcheologicznych dotyczących spożycia ryb słodkowodnych na stanowiskach w Dolinie Belize w okresie klasycznym [ 65 ].

Dodatnia zmiana średnich wartości δ 15 N począwszy od późnego klasyku może być natomiast związana z intensyfikacją produkcji kukurydzy poprzez uprawę milpa , co może skutkować wyższymi wartościami δ 15 N roślin, które są następnie przekazywane konsumentom [ 63 ]. Utrata lasów, która zmienia źródła 15 N dla roślin, może również zwiększyć δ 15 N zarówno u ludzi, jak i zwierząt [ 67 , 69 , 203 ]. Na nizinach Majów na utratę lasów wpłynęła nie tylko uprawa milpy, ale także inne formy intensywnego rolnictwa (np. tarasowanie) potrzebne do utrzymania dużych populacji późnego klasycyzmu [194 , 204 ]. Klimatyczne suszenie i wylesianie spowodowane zwiększonym zapotrzebowaniem na paliwo, materiały budowlane i grunty rolne związane z dużymi populacjami były wszechobecne na nizinach w późnej i końcowej klasyce [ 204 , 205 ]. Warunki te prawdopodobnie wpłynęły na wartości δ 15 N zasobów pokarmowych roślin i zwierząt, a następnie ludzi. Klimaty również zapoczątkowały trend wysychania po około 700 roku n.e., co spowodowało ekstremalne warunki suszy utrzymujące się przez „upadek” Terminal Classic w IX wieku [ 205 ]. Możliwe, że te warunki suszy wpłynęły na δ 15Wartości N fauny konsumowanej przez Majów, jak udokumentowano w innych kontekstach [ 67 , 69 , 206 ]. Zmniejszenie opadów zostało również skorelowane ze zwiększonymi wartościami δ 15 N na poziomie troficznym dla zwierząt spożywających więcej niż 10% białka roślinnego C 4 , co obejmowałoby populacje ludzkie późnego i końcowego okresu klasycznego Majów [ 6 , 207 ].

Dane dotyczące izotopów siarki mogą pomóc w wyjaśnieniu wniosków dotyczących źródeł pożywienia wyciągniętych z danych δ 13 C i δ 15 N. Chociaż wartości δ 34 S fauny morskiej i lądowej pokrywają się na stanowiskach Majów, wstępne dane sugerują, że konsumenci lądowi mogą wykazywać podwyższone wartości δ 34 S w stosunku do tych zależnych od zasobów słodkiej wody [ 49 ]. Oczekuje się zatem, że ludzie polegający na ziemskim białku kukurydzianym będą mieli wyższe δ 34 S i δ 13 C, δ wartości δ 13 C oraz niższe wartości δ 15 N niż ci, którzy spożywali więcej białka z ryb słodkowodnych lub gadów. Brak korelacji między 15 N i δ 34Wartości S w ludzkim kolagenie kostnym ze wschodnich nizin odzwierciedlają inne linie danych archeologicznych wskazujące głównie na diety lądowe, które w dużym stopniu opierały się na różnych źródłach białka C4 i C3 , być może z pewnym białkiem słodkowodnym. W oparciu o nasze analizy izotopowe nie ma mocnych dowodów na znaczące spożycie żywności morskiej/przybrzeżnej w jakimkolwiek okresie. Zamiast tego, biorąc pod uwagę wartości δ 34 S, spożycie lądowego białka mięsnego jest prawdopodobnie dominującym czynnikiem wpływającym na wartości δ 15 N (prawdopodobnie w połączeniu z wartościami δ 15 N roślin wspomnianych powyżej). Sugeruje to, że dodatnie przesunięcia w δ 15 N są bardziej prawdopodobne, że są związane ze zmianami ekologicznymi od późnego klasyku do postklasyku (np. susza) [ 67 , 69 ] niż z różnymi reżimami żywieniowymi, chociaż wyższe wartości zwiększona zależność od białka zwierzęcego, zwłaszcza zwierząt udomowionych, takich jak krowa i świnia, w porównaniu z okresami przedkolonialnymi [ 199 ].

Wyjątek odnotowano na stanowisku Kaledonia, gdzie istnieje silna dodatnia korelacja między wartościami δ 13 C i δ 34 S. Miejsce to było strategicznie zlokalizowane na wschodnim krańcu płaskowyżu Vaca wzdłuż rzeki Macal, zapewniając dostęp do zasobów z wielu nisz ekologicznych w sąsiednich strefach geograficznych, w tym w regionie Mountain Pine Ridge w Górach Majów. Na Kaledonii osoby z wyższymi wartościami δ 13 C i δ 34 S prawdopodobnie spożywały dietę opartą na kukurydzy lokalnie w tym miejscu, ponieważ podwyższone δ 34 S odzwierciedlają lokalną geologię wapienia na płaskowyżu Vaca. Z drugiej strony osoby z niższym δ 13Wartości C iWartości δ 34 danych δ 34 S do badań paleodietarnych może ujawnić, w jaki sposób ludzie w przeszłości strategicznie uzyskiwali dostęp do zlokalizowanych i izotopowo odrębnych mikrośrodowisk.Wartości S były prawdopodobnie bardziej zależne od białka z okolicznych regionów, w tym ślimaków słodkowodnych i małży z rzeki Macal lub zwierząt z Mountain Pine Ridge, które mają niższą sygnaturę geologiczną δ 34 S [ 156 ]. Zbiór danych Caledonia ilustruje, że włączenie

Dane dotyczące stabilnych izotopów siarki mogą również wskazywać, czy osoby były niedawnymi migrantami do miejsc pochówku. Archeolodzy Majów zazwyczaj stosowali analizy chemiczne kości strontu ( 87 Sr/ 86 Sr) w celu zidentyfikowania nielokalnych osobników, ponieważ podobnie jak wartości δ 34 S, wartości 87 Sr/ 86 Sr odzwierciedlają wartości leżące u podstaw geologii [ 130 , 208 , 209 ]. Migrację z izotopowo odrębnych regionów można wnioskować, gdy wartości 87 Sr/ 86 Sr w szkliwie zębów, które tworzy się w okresie niemowlęcym i dziecięcym, różnią się od geologicznych 87 Sr/ 86Wartości Sr miejsca pochówku [ 210 ]. Na początku naszych badań postawiliśmy hipotezę, że różne strefy geograficzne nizin wschodnich będą wykazywać różne wartości δ 34 S z powodu dużych różnic w geologii, a nasze wyniki w dużej mierze są zgodne z tym założeniem dotyczącym modelu izokraju siarki. Porównania między danymi 87 Sr/ 86 Sr szkliwa ludzkiego zęba a wartościami δ 34 S kolagenu kostnego są również przydatne do badania wzorców migracji i mobilności w ciągu życia jednostki w regionach, takich jak wschodnie niziny, gdzie ludzie stosowali stosunkowo jednorodną dietę. Chociaż wcześniej opublikowano 87 Sr / 86Dane Sr nie były dostępne dla wszystkich osób pobranych w tym badaniu ( tabela S2 ), porównania wykazują słabe korelacje między „lokalnymi” wartościami δ 34 S i 87 Sr/ 86 Sr ze szkliwa zębów w grupie siarki 1 ( ryc. 8 ), co sugeruje większość osób spędziła ostatnie kilka lat swojego życia w tym samym regionie nizin wschodnich, w którym się urodziła.

Miniaturka

Ryc. 8. Porównanie wartości ludzkiego 87 Sr/ 86 Sr i δ 34 S dla nizin wschodnich Majów.

Korelacje między 87 Sr/ 86 Sr i δ 34 S a liniami regresji obliczono tylko dla osobników zidentyfikowanych jako „lokalne” we wcześniejszych badaniach opartych na stroncie z próbek o wielkości n > 5 (Grupa 1). Możliwe pochodzenie osobników nielokalnych jest proponowane na podstawie opublikowanych danych 87 Sr/ 86 Sr (patrz tabela S2 ).

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.g008

Wartości odstające w zbiorze danych δ 34 S zostały podobnie zidentyfikowane jako jednostki nielokalne na podstawie ich wartości 87 Sr/ 86 Sr. Na przykład dwie osoby z grupy 1 mają nielokalne wartości 87 Sr/ 86 Sr zgodne z wartościami na nizinach centralnych (~0,7076) [ 115 , 130 , 167 ]. Mają również znacznie wyższy δ 34 S w porównaniu z innymi osobnikami z grupy 1 (+16,2 do +16,7 ‰), co bardziej odpowiada oczekiwanemu zakresowi wartości δ 34 S dla ludzi z nizin centralnych [ 66 , 156]. Ponieważ kości przebudowują się w okresie od 5 do 10 lat, ich nielokalne wartości δ 34 S wskazują, że ich kolagen nie osiągnął jeszcze równowagi z wartościami izotopowymi wschodnich nizin, co sugeruje, że byli oni nowszymi migrantami na ten obszar. Przynajmniej jedna z tych osób, która została pochowana w Cahal Pech (Plaza G, jednostka 51) może reprezentować ruch z okresu kolonialnego z hiszpańskich misji wokół jeziora Peten Itzá (np. Mission San Bernabé) [211 ] . Wreszcie, jeden osobnik z Grupy 2 z niskimi wartościami δ 34 S ma wartości 87 Sr/ 86 Sr zgodne z osobnikami z południowego Belize i południowych nizin. Podczas gdy nie δ 34Dane S z tych regionów są jeszcze dostępne, porównania te pozwolą nam przewidzieć wartości δ 34wartości S i rozszerzyć nasz model izokrajobrazu siarki na inne części regionu Majów.

I odwrotnie, niektóre osoby mają nielokalne 87 Sr/ 86 Sr, ale ich δ 34 S mieszczą się w oczekiwanych lokalnych zakresach dla ich miejsca pochówku. Na przykład trzy osoby z grupy siarki 1 miały „lokalne” wartości δ 34 S, ale nielokalne wartości 87 Sr / 86 Sr ~ 0,7092 ( ryc. 8 ), co wskazuje na pochodzenie na południe od doliny Belize w pobliżu Gór Majów [ 19 , 118 , 167 ]. Trzy osoby z jeszcze wyższymi wartościami 87 Sr/ 86 Sr wskazują, że dzieciństwo spędziły w górach Majów [ 19] .] lub gdzie osady aluwialne spływały z gór drogami wodnymi na pogórze [ 130 ]. Skrajna wartość odstająca (Tipu, Burial 92) w nielokalnej próbce z grupy siarki 1 ( 87 Sr/ 86 Sr = 0,712650) [ 197 ] może również pochodzić z innej części Gór Majów, ale ma wartość δ 34 S (+14,1 ‰) zgodne z populacjami Belize Valley. Jest mało prawdopodobne, aby „lokalne” wartości δ 34 S (tj. wartości odzwierciedlające geologię miejsca pochówku) były wyjaśnione ekwifinalnością, w której różne obszary geologiczne nizin Majów mają nakładające się wartości izotopowe, ponieważ zarówno 87 Sr/86 Sr , jak i δ34 Wartości S pochodzą z podstawowej geologii i powinny wskazywać podobne miejsca pochodzenia. Zamiast tego jest prawdopodobne, że osoby te urodziły się gdzie indziej i żyły w regionie związanym z ich obszarami grup siarkowych wystarczająco długo, aby ich wartości kolagenu kostnego δ 34 S zrównoważyły ​​się z wartościami lokalnego środowiska. Te wstępne porównania sugerują, że dane δ 34 S mogą być niezwykle przydatne w badaniach historii życia człowieka związanych z mobilnością i migracją.

Wnioski

Zastosowania stabilnych analiz izotopowych siarki do prehistorycznej rekonstrukcji diety wzrosły w ciągu ostatniej dekady, ale dopiero niedawno zostały zastosowane w Mezoameryce lub na nizinach Majów. To badanie stanowi jedno z największych badań paleodietarnych prehistorycznych populacji ludzkich z wykorzystaniem tej techniki, co pozwala nam zbadać zarówno czynniki środowiskowe, jak i społeczne, które wpłynęły na wartości δ 34 S na nizinach Majów. Skupiliśmy się na rodzajach informacji, które δ 34Dane S mogą dostarczyć informacji o tym, gdzie ludzie z nizin wschodnich nabywali żywność i jakie rodzaje żywności spożywali, a także identyfikować migrację w połączeniu z innymi testami izotopowymi. Perspektywa długoterminowa, przyznana przez próbki obejmujące prawie 2000 lat prehistorii Majów, sugeruje, że podejście wieloizotopowe, które obejmuje analizę izotopów siarki, oferuje potencjał do rekonstrukcji dróg pokarmowych i może zapewnić szczegółowe zrozumienie ruchu na nizinach Majów.

Na podstawie naszych wyników wyciągamy dwa podstawowe wnioski. Po pierwsze, δ 34 S ludzkiego kolagenu kostnego odpowiadają oczekiwaniom co do diety starożytnych Majów opracowanej na podstawie innych linii dowodów archeologicznych (zooarcheologicznych, paleoetnobotanicznych). Na nizinach wschodnich, które znajdują się około 80 km na zachód od wybrzeża Karaibów, kukurydza i inne zasoby lądowe, prawdopodobnie uzupełniane pokarmami słodkowodnymi, zdominowały regionalne szlaki żywieniowe. Ogólny brak korelacji między13 wartościami δ 13 C, δ 15 N, δ 34 S odzwierciedla te diety oparte na lądzie i sugeruje, że diety były ogólnie stabilne w czasie, z wyjątkiem wzrostu spożycia kukurydzy, co udokumentowano za pomocą δ wartości C. Niemniej jednak zwracamy uwagę, że jako pierwsze badanie na dużą skalę ludzkiego δ 34 S z nizin Majów, nasze interpretacje diety są wstępne i konieczne są dalsze badania, aby zrozumieć, w jaki sposób wartości δ 34 S odzwierciedlają sieci pokarmowe na naszym obszarze badań. Ponieważ dla większości omawianych tutaj wschodnich terenów nizinnych nie ma systematycznie zbieranych danych podstawowych dotyczących fauny, nie jesteśmy w stanie z pewnością ocenić wkładu zasobów słodkiej wody. Dodatkowa linia bazowa δ 34Dane S z zasobów żywności pomogą lepiej zilustrować różnice między dietą ludzi i zwierząt. Co więcej, badanie to koncentrowało się na stosunkowo zlokalizowanym obszarze, na którym ludzie mieli jednorodną dietę. Przyszłe prace powinny koncentrować się na porównaniach z innymi częściami nizin Majów, gdzie na dietę miała wpływ wyższa żywność przybrzeżna i morska.

Po drugie, wartości δ 34 S z ludzkiego kolagenu kostnego odzwierciedlają charakterystyczne strefy geograficzne na nizinach wschodnich, które ujemnie korelują z wiekiem geologii podłoża skalnego lokalnego dla każdego miejsca. Na nizinach wschodnich wartości kolagenu kostnego δ 34 S, które mieszczą się w oczekiwanych lokalnych zakresach, odzwierciedlają lokalne zamieszkiwanie przez co najmniej ostatnie 5–10 lat życia jednostki. Natomiast podpisy δ 34 S, które znacznie odbiegają od oczekiwanych średnich, mogą potencjalnie identyfikować osoby, które mieszkały w miejscu, w którym zostały pochowane przez krótszy czas. Ze względu na związek między δ 34S i geologia, nasze wyniki sugerują obiecujące zastosowanie analiz siarki do śledzenia wzorców mobilności i migracji ludzi w Mezoameryce. Rozważane wraz z danymi δ 13 C i δ 15 N, wartości δ 34 S, które odbiegają od oczekiwań opartych na lokalizacji, mogą również potencjalnie identyfikować zużycie zasobów żywności z innych stref geologicznych. Na przykład korelacje między wartościami δ 13 C i δ 34 S w miejscu Kaledonii są prawdopodobnie związane z pozyskiwaniem zasobów z wielu izotopowo odrębnych stref ekologicznych / geologicznych.

Chociaż analiza stabilnych izotopów siarki nie była jeszcze szeroko stosowana w Mezoameryce, wyniki naszych badań wskazują na potencjał wieloizotopowych ram interpretacyjnych, które mogą wykorzystać podwójną rolę izotopów siarki jako wskaźnika diety i pochodzenia. W makroskali wartości δ S wśród lądowych, słodkowodnych i morskich zasobów żywności spożywanych przez ludzi na nizinach Majów, przyczyniając się do interpretacji sposobów, w jakie lokalne zasoby uzupełniały uprawę kukurydzy. Ponieważ dane dotyczące stabilnych izotopów są specyficzne dla danej osoby, nadają się również do badania społecznych wyborów żywieniowych. W połączeniu z innymi dietetycznymi zamiennikami, takimi jak δ 13 C i δ 15 34 S odzwierciedlają różnice w regionalnej ekologii i eksploatacji zasobów. Na przykład przyszłe badania bazowe zapewnią lepsze zrozumienie różnic w δ 34 N, δ 34Wartości S mogą pomóc w wyeliminowaniu potencjalnych pokarmów z poszczególnych schematów żywieniowych, wskazując różnice dietetyczne oparte na czynnikach społecznych lub ekonomicznych w obrębie społeczności i między nimi. Podobne czynniki mogą również wpływać na indywidualne ruchy lub migracje. W połączeniu z innymi wskaźnikami mobilności, takimi jak izotopy strontu ze szkliwa zębów, które dokumentują pochodzenie przy urodzeniu, analiza izotopowa siarki jest użyteczną metodą badania migracji przez całe życie człowieka. Regionalne badania na nizinach Majów stanowią pierwszy krok do zrozumienia zmienności w ekologii izotopów na większą skalę na nizinach i szerzej w całej Mezoameryce.

Informacje pomocnicze

Dane dotyczące stabilnych izotopów z nizin wschodnich Majów.

Wyświetlanie 1 / 5 : pone.0254992.s001.xlsx

Tabela S1. Dane dotyczące stabilnych izotopów z nizin wschodnich Majów.

Próbki zaznaczone na czerwono nie spełniały standardów kontroli jakości (za Nehlich i Richards 2009) i nie są brane pod uwagę w analizach statystycznych.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.s001

(XLSX)

Tabela S2. Opublikowane wartości strontu ( 87 Sr/ 86 Sr) i powiązane pochodzenie dla osobników wschodnich Majów nizinnych objętych tym badaniem.

Należy zauważyć, że nie wszystkie rozpatrywane tutaj próbki zostały wcześniej poddane analizom 87 Sr/ 86 Sr.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.s002

(XLSX)

Tekst S1. Przydziały czasowe dla pochówków datowanych bezpośrednio.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.s003

(DOCX)

Tekst S2. Metody przygotowania i pomiaru próbek izotopów stabilnych.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.s004

(DOCX)

Tekst S3. Analizy statystyczne danych δ 13 C, δ 15 N i δ 34 S.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992.s005

(DOCX)

Podziękowanie

Dziękujemy Belize Institute of Archaeology, kierowanemu przez dr Johna Morrisa, za pozwolenie na eksport i prowadzenie analiz materiałów z Belize. Dr Paul Healy i Wydział Antropologii Uniwersytetu Trent dostarczyli próbki Caledonii i Pacbitun do analizy. Jesteśmy również wdzięczni Alison Pye (CREAIT TERRA Facilities Stable Isotope Laboratory, Memorial University), Anthony’emu Faiii (Stable Isotope Laboratory, University of Tennessee Knoxville) i Paulowi Middlesteadowi (Ján Veizer Stable Isotope Lab, University of Ottawa), którzy przeanalizowali Caledonia, Pacbitun, większość próbek z Xunantunich i San Lorenzo oraz dr Jelmer Eerkens i laboratorium UC Davis Archaeometry (Stable Isotope) Lab za pomoc we wczesnych pilotażowych pracach nad siarką na próbkach z Cahal Pech. Dziękujemy również Richardowi George’owi, Brendanowi Culletonowi,

Bibliografia

  1. 1.Schoeninger MJ, Moore K. Badania stabilnych izotopów kości w archeologii. J. Prehist świata. 1992; 6(2): 247-296.
  2. 2.Twiss KC. Archeologia żywności: tożsamość, polityka i ideologia w przeszłości prehistorycznej i historycznej. Cambridge: Cambridge University Press; 2019.
  3. 3.Makarewicz C, Sealy J. Rekonstrukcja diety, mobilność i analiza starożytnych tkanek szkieletowych: Poszerzanie perspektyw stabilnych badań izotopowych w archeologii. J. Archaeol. nauka 2015; 56: 146–158.
  4. 4.Blake M, Chisholm BS, Clark JE, Voorhies B, Love MW. Prehistoryczne środki utrzymania w regionie Soconusco. bież. Antropol. 1992; 33: 83–94.
  5. 5.Cheung C, Zhang H, Hepburn JC, Yang DY, Richards MP. Dane dotyczące stabilnych izotopów i próchnicy zębów ujawniają nagłe zmiany w gospodarce na własne potrzeby w starożytnych Chinach w odpowiedzi na globalne zmiany klimatyczne. Plos JEDEN 2019; pmd:31329608
  6. 6.Ebert CE, Hoggarth JA, Awe JA, Culleton BJ, Kennett DJ. Rola diety w odporności i podatności na zmiany klimatu wśród wczesnych społeczności rolniczych na Nizinie Majów. bież. Antropol. 2019; 60 (4): 589–601.
  7. 7.Hermes TR, Frechetti MD, Bullion EA, Maskudov F, Mustafokulov S, Makarewicz CA. Miejskie i koczownicze nisze izotopowe ujawniają powiązania żywieniowe wzdłuż Jedwabnych Szlaków Azji Środkowej. nauka przedstawiciel 2018; 20:00:29581431
  8. 8.Kennett DJ, Prufer KM, Culleton BM, George RJ, Robinson M, Trask WR i in. Wczesne dowody izotopowe kukurydzy jako podstawowego zboża w obu Amerykach. nauka adw. 2020; 6(23): pmd:32537504
  9. 9.Lee-Thorp JA. O izotopach i starych kościach. Archeometria 2008; 50: 925–950.
  10. 10.Ambrose SH, Buikstra J, Krueger HW. Status i różnice między płciami w diecie w Mound 72, Cahokia, ujawnione przez analizę izotopową kości. J. Antropol. Archeol. 2003; 22: 217–226.
  11. 11.McClure SB, Zavodny E, Novak M, Balen J, Potrebica H, Janković i in. Paleodieta i zdrowie w populacji masowych pochówków: stabilne izotopy węgla i azotu z Potočani, 6200-letniego miejsca masakry w Chorwacji. Int. J. Osteoarchaeol. 2020; 30: 507–518.
  12. 12.Storey R, Buckley GM, Kennett DJ. Pochówek mieszkalny wzdłuż południowego stresu umarłych: szkielety i izotopy . Anc. Mezoameryka 2019; 30(1): 147-161.
  13. 13.Biały CD, Healy PF, Schwarcz HP. Intensywne rolnictwo, status społeczny i dieta Majów w Pacbitun, Belize. J. Antropol. Rez. 1993; 49(4): 347-375.
  14. 14.Biały CD, Pendergast DM, Longstaffe FJ. Prawo KR. Złożoność społeczna i systemy żywnościowe w Altun Ha, Belize: dowody izotopowe. łac. Jestem. Antyk. 2001; 12(4):371–393.
  15. 15.Biały CD, Longstaffe FJ, Schwarcz HP. Kierunki społeczne w antropologii izotopowej kukurydzy w rejonie Majów. W: Staller JE, Tykot RE, Benz BF, wyd. Historie kukurydzy: multidyscyplinarne podejście do prehistorii, językoznawstwa, biogeografii, udomowienia i ewolucji kukurydzy. Nowy Jork: prasa akademicka; 2009. s. 143–159.
  16. 16.Tykot RH. Wkład analizy stabilnych izotopów w zrozumienie zmienności diety wśród Majów. W: redaktor Jakes KA. Chemia archeologiczna: materiały, metody i znaczenie . Waszyngton, DC: Amerykańskie Towarzystwo Chemiczne; 2002. s. 214–230. https://doi.org/10.1021/ar000208p pmid:12186566
  17. 17.Somerville AD, Fauvelle M, Froehle AW. Stosowanie nowych podejść do modelowania diety i statusu: izotopowe dowody na odporność zwykłych ludzi i zmienność elit na nizinach klasycznych Majów. J. Archaeol. nauka 2013; 40: 1539-1553.
  18. 18.Ambrose SH, Krigbaum J. Chemia kości i bioarcheologia. J. Antropol. Archeol. 2003; 22: 193–199.
  19. 19.Freiwald C. Mobilność i dieta w dolinie rzeki Belize: przewodnik po zasobach. W: Ebert CE, Hoggarth JA, Awe JJ. Projekt rozpoznania archeologicznego Belize Valley: raport z sezonu polowego 2017. Waco: Instytut Archeologii Uniwersytetu Baylor; 2018. s. 357–386.
  20. 20.Rand A, Nehlich O. Dieta i izotopy siarki. W: López Varela SL, redaktor. Encyklopedia nauk archeologicznych; 2018. https://doi.org/10.1002/9781119188230.saseas0186
  21. 21.Nehlich O, Borić D, Stefanović S, Richards MP. Dowód izotopu siarki na spożycie ryb słodkowodnych: studium przypadku z wąwozów Dunaju w południowo-wschodniej Europie. J. Archaeol. nauka 2010; 37: 1131-1139.
  22. 22.Nehlich O, Fuller BT, Jay M, Mora A, Nicholson RA, Smith CI i in. Zastosowanie stosunków izotopów siarki do badania wzorców odsadzania i spożycia ryb słodkowodnych w Roman Oxfordshire w Wielkiej Brytanii. Geochim. Kosmochim. Ustawa 2011; 75: 4963–4977.
  23. 23.Nehlich O, poseł Richards. Ustalenie kryteriów jakości kolagenu do analizy izotopów siarki archeologicznego kolagenu kostnego. Archeol. Antropol. nauka 2009; 1: 59–75.
  24. 24.Privat KL, O’Connell TC, Hedges REM. Rozróżnienie między dietami słodkowodnymi i lądowymi: zagadnienia metodologiczne i archeologiczne zastosowania analizy stabilnych izotopów siarki. J. Archaeol. nauka 2007; 34: 1197-1204.
  25. 25.Bataille CP, Jaouen K, Milano S, Trost M, Steinbrenner S, Crubézy É, et al. Potrójne izotopy siarki, tlenu i strontu, probabilistyczne geograficzne przyporządkowanie pozostałości archeologicznych przy użyciu nowego izokraju siarki Europy Zachodniej. PLoS JEDEN 2021; 16(5): e0250383. pmd:33951062
  26. 26.Cheung C, Jing Z, Tang J, poseł Richards. Dynamika społeczna we wczesnej epoce brązu w Chinach: podejście wieloizotopowe. J. Archaeol. nauka Rep. 2017; 16: 90–101.
  27. 27.Colleter R, Bataille CP, Dabernat H, Pichot D, Hamon P, Duchesne S i in. Ostatnia bitwa pod Anną z Bretanii: rozwiązanie masowego grobu poprzez podejście interdyscyplinarne (palopatologia, antropologia biologiczna, historia, wiele izotopów i datowanie radiowęglowe). PLoS JEDEN 2021; 16(5): e0248086. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0248086 pmid:33951047
  28. 28.Oelze VM, Koch JK, Kupke K, Nehlich O, Zäuner S, Wahl J, et al. Analiza wieloizotopowa ujawnia indywidualną mobilność i dietę w monumentalnym tumulusie z wczesnej epoki żelaza w Magdalenenberg w Niemczech. Jestem. J. Fiz. Antropol. 2012; 148(4): 406-421. pmd:22553183
  29. 29.Richards MP, Fuller BT, Sponheimer M, Robinson T, Ayliffe L. Izotopy siarki w badaniach paleodietarnych: przegląd i wyniki eksperymentu z kontrolowanym karmieniem. Int. J. Osteoarchaeol. 2003; 13: 37–45.
  30. 30.Vika E. Obcy w grobie? Badanie lokalnego pochodzenia w greckim pochówku masowym z epoki brązu przy użyciu analizy δ34S. J. Archaeol. nauka 2009; 36: 2024–2028.
  31. 31.Sealy J, Arstrong R, Schrire Carmel. Poza średnimi życia: śledzenie historii życia poprzez analizę izotopową różnych zwapniałych tkanek z archeologicznych szkieletów ludzkich. Starożytność 1995; 69: 290–300.
  32. 32.DeNiro MJ, Epstein S. Wpływ diety na rozkład izotopów węgla u zwierząt. Geochim. Kosmochim. Akta 1978; 42: 495–506.
  33. 33.DeNiro MJ, Epstein S. Wpływ diety na rozkład izotopów azotu u zwierząt. Geochim. Kosmochim. Akta 1981; 45: 341–351.
  34. 34.Wright LE, Biały CD. Biologia człowieka w klasycznym upadku Majów: dowody z paleopatologii i diety . J. Prehist świata. 1996; 10(2): 147-198.
  35. 35.Wright LE. Dieta, zdrowie i status wśród Passion Maya: ponowna ocena upadku. Nashville: Vanderbilt University Press; 2006.
  36. 36.Powis TG, Stanchly N, White CD, Healy PF, Awe JJ, Longstaffe F. Rekonstrukcja gospodarki na własne potrzeby Majów z Bliskiego Preklasyku w Cahal Pech, Belize. Starożytność 1999; 73: 364–376.
  37. 37.Smith BN, Epstein S. wo Kategorie współczynników 13 C/ 12 C dla roślin wyższych. Fizjol roślin 1971; 47(3): 380-381. pmd:16657626
  38. 38.van der Merwe, Nikolaas J. Izotopy węgla, fotosynteza i archeologia. Jestem. nauka 1982; 70: 596–606.
  39. 39.Caut S, Angulo E, Courchamp F. Czynniki (Δ15N i Δ13C): wpływ wartości izotopowych diety i zastosowania w rekonstrukcji diety. J. Appl. eko. 2009; 46: 443–453.
  40. 40.Farquhar GD, Ehleringer JR, Hubick KT. Dyskryminacja izotopów węgla i fotosynteza. rok ks. Plant. Biol. 1989; 40: 503–537.
  41. 41.O’Leary MH. Frakcjonowanie izotopów węgla w roślinach. Fitochemia 1981; 20: 553–567.
  42. 42.Drucker DG, Bridault A, Ducrocq T, Baumann C, Valentin F. Środowisko i środki utrzymania człowieka w północnej Francji w okresie przejścia od późnego glacjału do wczesnego holocenu. Archeol. Antropol. nauka 2020; 12:194.
  43. 43.van der Merwe NJ, Medina E. Efekt baldachimu, stosunki izotopów węgla i sieci pokarmowe w Amazonii. J. Archaeol. nauka 1991; 18(3):249-259.
  44. 44.Guiry E, Orchard TJ, Needs-Howarth S, Szpak P. Dowody izotopowe na polowanie w ogrodzie i depresję zasobów w późnych lasach północno-wschodniej Ameryki Północnej. Jestem. Antyk. 2020; 86: 90–110.
  45. 45.Katzenberg mgr. Analiza stabilnych izotopów archeologicznych pozostałości fauny z południowego Ontario. J. Archaeol. nauka 1989; 16: 319–329.
  46. 46.Tiezen LL, Farge T. Zmienność izotopowa węgla we współczesnej i archeologicznej kukurydzy. J. Archaeol. nauka 1993; 20: 25–40.
  47. 47.Warriner C, Robles Garcia N, Tuross N. Kukurydza, fasola i kwiatowa różnorodność izotopowa górskiej Oaxaca w Meksyku. J. Archaeol. nauka 2013; 40: 868–873.
  48. 48.Schwarcz HP, Schoeninger MJ. Analizy stabilnych izotopów w ekologii żywienia człowieka . Rokb. fizyka Antropol. 1991; 34: 283–321.
  49. 49.Rand AJ, Freiwald C, Grimes V. Wieloizotopowa (δ13C, δ15N i δ34S) linia bazowa fauny do badań nad przetrwaniem i migracją Majów. J. Archaeol. nauka przedstawiciel 2021; 37:
  50. 50.Chisholm BS, Nelson DE, Schwarcz HP. Stosunki stabilnych izotopów węgla jako miara białka morskiego i lądowego w starożytnych dietach. Nauka 1982; 216:1131-1132. pmd:17808502
  51. 51.Keegan WF, DeNiro MJ. Stabilne stosunki izotopów węgla i azotu w kolagenie kostnym wykorzystywane do badania składników raf koralowych i lądowych prehistorycznej diety bahamskiej. Jestem. Antyk. 1988; 53: 320–336.
  52. 52.Bocherens H, Drucker D. Poziom troficzny Wzbogacenie izotopowe węgla i azotu w kolagen kostny: studia przypadków z ostatnich i starożytnych ekosystemów lądowych. Int. J. Osteoarchaeol. 2003; 13: 46–53.
  53. 53.Hairston NG Jr., Hairston NG Sr. Związki przyczynowo-skutkowe w przepływie energii, strukturze troficznej i interakcjach międzygatunkowych. Jestem. Nat. 1993; 142: 379–411.
  54. 54.Sigman D, Karsh K, Casciotti K. 2009. Wskaźniki procesów oceanicznych: izotopy azotu w oceanie. W: Steele JH, Turekian KK, Thorpe SA, redaktorzy. Encyklopedia nauk o oceanach . 2 wyd. San Diego: prasa akademicka. s. 4139–4152.
  55. 55.Richards MP, Hedges REM. Stabilne dowody izotopowe na podobieństwa rodzajów żywności morskiej używanej przez ludzi późnego mezolitu w miejscach wzdłuż atlantyckiego wybrzeża Europy. J. Archaeol. nauka 1999; 26: 717–722.
  56. 56.Schoninger MJ, DeNiro MJ. Skład izotopowy azotu i węgla kolagenu kostnego zwierząt morskich i lądowych. Geochim. Kosmochim. Akta 1984; 48: 625-639.
  57. 57.Sharpe AE, Emery KF, Inomata T, Triadan D, Kamenov GD, Krigbaum J. Najwcześniejsze dowody izotopowe w regionie Majów dotyczące zarządzania zwierzętami i handlu na duże odległości w miejscu Ceibal w Gwatemali. proc. Natl. Acad. nauka 2018; 115: 3506–3610. pmd:29555750
  58. 58.Thornton E, Emery KF, Speller C. Hodowla indyków starożytnych Majów: testowanie teorii poprzez analizę stabilnych izotopów. J. Archaeol. Nauka: Rep. 2016; 10: 584–595.
  59. 59.Guiry E. Złożoność stabilnej biogeochemii izotopów węgla i azotu w starożytnych ekosystemach słodkowodnych: implikacje dla badania dawnej egzystencji i zmian środowiskowych. Przód. eko. ewolucja 2019; 7
  60. 60.Winemiller KO, Zeug SC, Robertson CR, Winemiller BK, Honeycutt RL. Struktura sieci pokarmowej strumieni przybrzeżnych w Kostaryce ujawniona na podstawie analiz dietetycznych i stabilnych izotopów. J.Trop. eko. 2011; 27, 463–476.
  61. 61.Grogan P, Burns TD, Chapin FS. Wpływ ognia na obieg azotu w ekosystemie w kalifornijskim lesie sosnowym Bishop. Ekologia 2000; 122: 537–544. pmd:28308347
  62. 62.Saito L, Miller WW, Johnson DW, Qualls RG, Provencher L, Carroll E i in. Wpływ ognia na stabilne izotopy w leśnym zlewni sierran. J. Środowisko. Kwalifikacja 2007; 36, 91–100. pmd:17215216
  63. 63.Szpak P. Złożoność biogeochemii izotopów azotu w systemach roślinno-glebowych: implikacje dla badań dawnych praktyk rolniczych i hodowlanych. Przód. Nauka o roślinach. 2014; 5: 288. pmd: 25002865
  64. 64.Emery KF, Wright LE, Schwarcz H. Analiza izotopowa starożytnej kości jelenia: stabilność biotyczna w okresie upadku Zagospodarowanie terenu przez Majów. J. Archaeol. nauka 2000; 27: 537–550.
  65. 65.Freiwald C. Różnorodność dietetyczna w dolinie rzeki Upper Belize: perspektywa zooarcheologiczna i izotopowa. W: Staller JE, Carrasco MD, redaktorzy. Prekolumbijskie Foodways: interdyscyplinarne podejście do żywności, kultury i rynków w Anc. Mezoameryka. Nowy Jork: Springer-Verlag; 2010. s. 399–420. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-0471-1_16
  66. 66.Rand AJ, Matute V, Grimes V, Freiwald C, Źrałka J, Koszkul W. Prehispanic Maya dieta i mobilność w Nakum, Gwatemala: podejście wieloizotopowe. J. Archaeol. nauka przedstawiciel 2020; 32:
  67. 67.Ambroży SH. Wpływ diety, klimatu i fizjologii na obfitość izotopów azotu w lądowych sieciach pokarmowych. J. Archaeol. nauka 1991; 18: 293–317.
  68. 68.Schwarcz HP, Dupras T, Fairgrieve SI. 15 Wzbogacenie N na Saharze: w poszukiwaniu globalnej relacji. J. Archaeol. nauka 1999; 26(6): 629-636.
  69. 69.Ambrose SH, DeNiro MJ. Skład izotopowy azotu kostnego i klimat. Przyroda 1986; 325: 201. pmd:3808017
  70. 70.Cormie AB, Schwarcz HP. Wpływ klimatu na kość jelenia δ 15 N i δ 13 C: Brak wpływu opadów atmosferycznych na δ15N dla zwierząt spożywających małe ilości roślin C4. Geochim. Kosmochim. Akta 1993; 60: 4161–4166.
  71. 71.Nehlich O. Zastosowanie analiz izotopów siarki w badaniach archeologicznych: przegląd. Nauka o Ziemi. wersja 2015; 142: 1–17.
  72. 72.Hitchon B, Krouse HR. Hydrogeochemia wód powierzchniowych zlewni rzeki Mackenzie, Kanada – III. Trwałe izotopy tlenu, węgla i siarki. Geochim. Kosmochim. Akta 1972; 36 (12): 1337–1357.
  73. 73.Krouse HR, Levinson AA. Trendy geograficzne obfitości izotopów węgla i siarki w ludzkich kamieniach nerkowych. Geochim. Kosmochim. Akta 1984; 48: 187-191.
  74. 74.Rees CE, Jenkins WJ, Monster J. Skład izotopowy siarki siarczanu wody oceanicznej. Geochim. Kosmochim. Akta 1978; 42(4): 377–381.
  75. 75.Göhring A, Mauder M, Vohberger M, Nehlich O, von Carnap-Bornheim C, Hilberg V i in. Badania paleobioróżnorodności w oparciu o stabilne izotopy: Korekta wpływu aerozolu morskiego na węglany kostne δ13C i δ18O za pomocą klastrów Gaussian Mixture Model. Paleogeogr. Paleoklimatol. Paleoekol. 2018; 490: 637-686.
  76. 76.Guiry E, Szpak P. Owce jedzące wodorosty pokazują, że dowody δ 34 S na dietę morską mogą być całkowicie zamaskowane przez efekty morskiej mgły. Szybka komuna. Widmo masowe. 2020; 34: e8868. pmid:32559821
  77. 77.Wadleigh MA, Schwarcz HP, Kramer JR. Testy izotopów siarki współczynników korekcji soli morskiej w opadach atmosferycznych: Nowa Szkocja, Kanada. Woda Powietrze Zanieczyszczenie gleby. 1994; 77: 1–16.
  78. 78.Zazzo A, Monahan FJ, Moloney AP, Green S, Schmidt O. Izotopy siarki w sierści zwierząt śledzą odległość do morza. Szybka komuna. Widmo masowe. 2011; 25: 2371–2378. pmd:21818798
  79. 79.Fry B, Chumchal MM. Wskaźniki obecności stabilnych izotopów siarki u ryb estuarium. Limnol. Oceanogr. 2011; 56: 1563-1576.
  80. 80.Szpak P, Longstaffe FJ, Macdonald R, Millaire JF, White CD, Richards MP. 2019. Planowane składy izotopowe siarki są zmieniane przez nawozy morskie. Archeol. Antropol. nauka 2019; 11:2989–2999.
  81. 81.Krouse HR. Izotopy siarki w naszym środowisku. W: Fritz P, Fontes JC, wyd. Geochemia izotopów, tom. 1: Środowisko lądowe. Amsterdam: Elsevier; 1980. s. 435–71.
  82. 82.Peterson BJ, Fry B. Stabilne izotopy w badaniach ekosystemów. rok ks. Ekol. ewolucja Syst. 1987; 18: 293–320.
  83. 83.Fry B, Scalan RS, Winters JK, Parker PL. 1982. Pobór siarki przez słone trawy, namorzyny i trawy morskie w osadach beztlenowych. Geochim. Kosmochim. Akta 46 (6): 1121–1124.
  84. 84.Cornwell JC, Stevenson JC, Neill C. Biogeochemiczne pochodzenie sygnatur izotopowych δ34S w prerii bagiennej. Móc. J. Fish Aquat. nauka 1995; 52:1816-1820.
  85. 85.Guiry E, Noël S, Fowler J. Archeologiczne rośliny roślinożerne δ13C i δ34S dostarczają znaczników wykorzystania słonych bagien i nowych informacji na temat procesu wzbogacania 15N w roślinach przybrzeżnych. J. Archaeol. nauka 2021; 125: 105295.
  86. 86.Krajcarz MT, Krajcarz M, Drucker DG, Bocherens H. Prey-to-fox izotopowe wzbogacenie 34 S w kolagen kostny: implikacje dla badań paleoekologicznych. Szybka komuna. Widmo masowe. 2019; 33:1311-1317. pmd:31017708
  87. 87.Krouse HR, Levinson AA, Piggott D, Ueda A. Dalsze badania stabilnych izotopów ludzkich kamieni moczowych: porównanie z innymi składnikami ciała. Geochemia stosowana 1987; 2: 205–211.
  88. 88.Meiggs DC, Freiwald CR. Bioarcheologiczne podejścia do migracji ludzi. W: Smith C, redaktor. Encyklopedia globalnej archeologii. Nowy Jork: Springer, 2014. S. 3538–3545.
  89. 89.Nehlich O, Oelze VM, Jay M, Conrad M, Stauble H, Teegen WR i in. Stosunki izotopów siarki w wielookresowych archeologicznych pozostałościach szkieletowych ze środkowych Niemiec: badanie diety i mobilności. Antropologia 2014; LII/1: 15–33.
  90. 90.Rand AJ, Grimes V. Środowiskowy skład izotopów siarki w regionie Majów: model roboczy i wstępne wyniki. Jestem. J. Fiz. Antropol. 2017; 162(S64):327. pmd:28321879
  91. 91.Hijmans RJ, Cameron SE, Parra JL, Jones PG, Jarvis A. Interpolowane powierzchnie klimatyczne o bardzo wysokiej rozdzielczości dla globalnych obszarów lądowych. Int. J. Climatol. 2005; 25: 1965–1978.
  92. 92.Jørgensen BB, Findlay AJ, Pellerin A. Biogeochemiczny cykl siarki osadów morskich. Przód. Mikrobiol. 2019; 10: 849. pmd:31105660
  93. 93.Bundschuh J, Winogrand M, Day M, Alvarado GE. Stratygrafia i historia geologiczna. W: Bundschuh J, Alvarado GE, wyd. Ameryka Środkowa: geologia, zasoby, zagrożenia, tom 1. s. 1–52. Londyn: Taylor i Francis; 2007. str. 1–52.
  94. 94.Sharp Z. Zasady stabilnej geochemii izotopów. Upper Saddle River, NJ: Pearson/Prentice Hall; 2007.
  95. 95.Cornec JH. Mapa geologiczna Belize [mapa]. 2010. Denver: jcornec@aol.com .
  96. 96.Wright ACS, Romney DH, Arbuckle RH, fiolka VE. Ziemia w brytyjskim Hondurasie. Publikacja badań kolonialnych nr 24. Londyn: Biuro stacjonarne Jej Królewskiej Mości, 1959.
  97. 97.Dunning N, Beach T, Farrell P, Luzzadder-Beach S. Prehispanic Agrosystems and Adaptive Regions in the Maya Lowlands. Kult. Rolnictwo. Środowisko Żywnościowe. 1998; 2–3: 87–101.
  98. 98.King DT, Pope KO, Petruny LW. Stratygrafia Belize, na północ od 17 równoleżnika. Transakcje Stowarzyszenia Towarzystw Geologicznych Gulf Coast 2004; 54: 289–304.
  99. 99.Reeder P, Brinkmann R, Alt E. Karstyfikacja na północnym płaskowyżu Vaca, Belize. Stadnina krasowa J. Caves. 1996; 58(2): 121-130.
  100. 100.Jackson TA, Duke MJM, Scott PW, Smith F, Wilkinson FCF. Petrologia i wywnioskowane ustawienie tektoniczne Granitoidów Mountain Pine Ridge, Góry Majów, Belize. Int. Geol. Rev. 1995; 37: 16–38.
  101. 101.Steiner MB. Rekonstrukcja Pangeana bloku Jukatanu: jego historia geologiczna i tektoniczna permu, triasu i jury . W: Anderson TH, Nourse JA, McKee JW, Steiner MB. Hipoteza megashear Mojave-Sonora: rozwój, ocena i alternatywy. Boulder: Towarzystwo Geologiczne Ameryki; 2015. s. 457–480.
  102. 102.SmithJR. Geologia i hydrogeochemia węglanowa dolin Dolnego Mopanu i Macal. mgr inż. Teza, University of Pennsylvania. 1998.
  103. 103.Thode HG. Izotopy siarki w przyrodzie i środowisku: przegląd. W: Krouse HR, Grinenko VA, wyd. Stabilne izotopy w ocenie naturalnej i antropogenicznej siarki w środowisku, Chichester, Wielka Brytania: Wiley and Sons. s. 1–26.
  104. 104.Rand AJ, Healy PF, Awe JJ. Stabilne dowody izotopowe diety starożytnych Majów w Kaledonii, dystrykt Cayo, Belize. Int. J. Osteoarchaeol. 2015; 25(4): 401–413.
  105. 105.Hoggarth JA, Culleton BJ, Awe JJ, Kennett DJ. Kwestionowanie postklasycznej ciągłości w Baking Pot, Belize przy użyciu bezpośredniego datowania pochówków ludzkich AMC 14C. Radiowęgiel 2014; 56 (3): 1057–1075.
  106. 106.Hoggarth JA, Culleton BJ, Awe JJ, Helmke C, Lonaker S, Davis JB i in. Budowa precyzyjnych modeli bayesowskich AMS 14C do tworzenia osadów okołoporzuceniach w Baking Pot w Belize. Radiowęgiel 2021.
  107. 107.Hoggarth JA, Freiwald C, Ebert CE, Helmke C, Awe JJ, Walden JP i in. Gdy baktun się odwrócił: Rekonstrukcja klasycznej do postklasycznej dynamiki populacji w dolinie rzeki Belize. W: Braswell G, redaktor. Władza, polityka, przemoc i tożsamość: 3000 lat wojny i pokoju w Ameryce Środkowej. Seria Routledge Archeology of the Ancient Americas; 2021. Nadchodzące
  108. 108.Hoggarth JA, Freiwald C, Awe JJ. Klasyczny i postklasyczny ruch ludności i zmiany kulturowe w dolinie rzeki Belize. W: Arnauld C, Perera G, Beekman C, wyd. Anc. Miasta Mezoameryki: populacje w ruchu. University of Colorado Press, Boulder; 2021. Nadchodzące.
  109. 109.Audet CM. Organizacja polityczna w dolinie Belize: wykopaliska w Baking Pot, Cahal Pech i Xunantunich. doktorat Rozprawa, Uniwersytet Vanderbilt. 2006. Dostępne pod adresem: https://ir.vanderbilt.edu/handle/1803/14302 .
  110. 110.Hoggarth JA, Davis JB, Awe JJ, Helmke C. Rekonstrukcja tworzenia się osadów okołoporzucenia w Baking Pot, Belize. Anc. Mezoameryka 2020; 31: 139–149.
  111. 111.Mirro MJ. Polityczne przeznaczenie jaskiń w dolinie Upper Belize. Praca magisterska, California State University, Los Angeles. 2007. Dostępne z: http://www.oztotl.com/maya/MirroThesis.pdf .
  112. 112.podziw JJ. Świt w krainie między rzekami: formacyjna okupacja w Cahal Pech w Belize i jej implikacje dla rozwoju przedklasycznego na nizinach Majów. doktorat Rozprawa, Uniwersytet Londyński. 1992. Dostępne z: https://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.339260 .
  113. 113.Ebert CE, Peniche May N, Culleton BJ, Awe JJ, Kennett DJ. Regionalna reakcja na suszę podczas formowania się i upadku społeczeństw Majów przedklasycznych. Czwart. nauka wersja 2017; 173: 211–235.
  114. 114.Awe JJ, Ebert CE, Hoggarth JA, Aimers JJ, Helmke C, Douglas J i in. 2020. The Last Hurra: Badanie natury depozytów i działań związanych z porzuceniem w Cahal Pech, Belize. Anc. Mezoameryka 2020; 31: 175–187.
  115. 115.Awe JJ, Ebert CE, Friewald C, Green K. The Dead Do Tell Tales: Unraveling the Case of Cahal Pech’s John or Jane Doe. Rez. Przedstawiciel Belizean Archaeol. 2017; 14: 213–226.
  116. 116.Powis TG. Wykopaliska okrągłych konstrukcji ze środkowego okresu formacyjnego w grupie Tolok, Cahal Pech, Belize. Praca magisterska, Trent University. 1996. Dostępne z: https://f718f5f6-ff16-4649-955b-b63b954ed46c.filesusr.com/ugd/ad402d_211340e79bdd4fcd88bd8ce7954562ea.pdf .
  117. 117.Iannone G. Problemy w badaniu osadnictwa przodków Majów i organizacji społecznej: spostrzeżenia z mniejszego centrum Zubin, dystrykt Cayo, Belize. doktorat Rozprawa, Uniwersytet Londyński. 1996. Dostępne z: https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/1349608/1/DX217775.pdf .
  118. 118.Zielony KA. Wykorzystanie analizy stabilnych izotopów pochówków w Cahal Pech w Belize w celu określenia trendów w praktykach pogrzebowych w czasie i przestrzeni. doktorat Rozprawa, University of Montana. 2016. Dostępne z: https://scholarworks.umt.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=11962&context=etd .
  119. 119.Piehl J.C. Wykonywanie tożsamości w starożytnym mieście Majów: archeologia domów, zdrowie i zróżnicowanie społeczne w miejscu Baking Pot, Belize. doktorat Rozprawa, Uniwersytet Tulane. 2006. Dostępne z: https://digitallibrary.tulane.edu/islandora/object/tulane%3A26824 .
  120. 120.Lawlor EJ, Graham AJ, Fedick SL. Preklasyczne pozostałości kwiatowe z Cahal Pech w Belize. W: Healy PF i Awe JJ, redaktorzy. Belize Valley Preclassic Maya Project: Raport z sezonu polowego 1994. Artykuły okolicznościowe z antropologii, nr 10. Peterborough: Trent University; 1995. s. 150–165.
  121. 121.Wiesen A, Lentz D. Pozostałości kwiatowe w Cahal Pech i okolicach. Raport z badań. Nowy Jork: Ogrody Botaniczne w Nowym Jorku, 1997.
  122. 122.Stanchly N, Burke CC. Wykorzystanie zasobów zwierząt przedklasycznych i początki życia i społeczeństwa starożytnych Majów: wkład zooarcheologii Belize. Rez. Przedstawiciel Belizean Archaeol. 2018; 15: 93–104.
  123. 123.podziw JJ. Badania archeologiczne w Kaledonii, dystrykt Cayo, Belize. Praca magisterska, Trent University. 1985. Dostępne z: https://f718f5f6-ff16-4649-955b-b63b954ed46c.filesusr.com/ugd/ad402d_599eb4abae8647c2b447c619774e1ab2.pdf .
  124. 124.Rand AJ. Dieta starożytnych Majów w Kaledonii, dystrykt Cayo, Belize: dowody izotopowe. Praca magisterska, Trent University. 2017.
  125. 125.Chase DZ, Chase AF. Caracol, Belize i zmieniające się postrzeganie starożytnego społeczeństwa Majów. J. Archaeol. Rez. 2017; 25: 185–249.
  126. 126.Chase AF, Chase DZ, Morris JM, Awe JJ, Chase ASZ. Zarządzanie archeologią i dziedzictwem na obszarze Majów: historia i praktyka w Caracol, Belize. Dziedzictwo 2020; 3; 436–456.
  127. 127.McNassar J, Awe JJ, Audet C. Wykopaliska w strukturze 29, grupa B, Caracol. W: Awe JJ, Audet CM. Projekt rozpoznania archeologicznego Belize Valley: raport z sezonu polowego 2002. Belmopan: Instytut Archeologii Belize, Narodowy Instytut Kultury i Historii; 2002. s. 59–63.
  128. 128.Weller, Errin. Wykopaliska na południowym Akropolu, Caracol. W: Awe JJ, Audet CM. Projekt rozpoznania archeologicznego Belize Valley: raport z sezonu polowego 2002. Belmopan: Instytut Archeologii Belize, Narodowy Instytut Kultury i Historii; 2002. s. 52–58.
  129. 129.Chase AF, Chase DZ, White C. El Paisaje Urbano Maya: La Integración de los Espacios Construidos y la Estructura Social en Caracol, Belice. W: Ciudad Ruiz A, wyd. La Ciudad Antigua: Espacios, Conjuntos e Integración Sociocultural en la Civilización Maya. Madryt: Sociedad Española de Estudios Mayas; 2001. s. 95–122.
  130. 130.Freiwald C. Migracja i mobilność na nizinach wschodnich Majów. W: Hutson ST, Ardren T. Świat Majów. Londyn: Routledge; 2020. s. 203–222. https://doi.org/10.4324/9781351029582-14
  131. 131.Walden JP, Biggie M, Ebert CE. Analiza wzorców badań i osadnictwa w głębi lądu Dover: wyniki sezonu polowego 2016. W: Ebert CE, Burke CC, Awe JJ, Hoggarth JA. Projekt rozpoznania archeologicznego Belize Valley: raport z sezonu polowego 2016, tom. 22. Waco: Instytut Archeologii Uniwersytetu Baylor; 2017. s. 185–237. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.32612.73606
  132. 132.Willey GR, Bullard WR, Glass JB, Gifford JC. Prehistoryczne osady Majów w dolinie Belize. Dokumenty Peabody Museum of Archaeology and Ethnology, Harvard University, tom. 54, Cambridge: Cambridge University Press; 1965.
  133. 133.Romih S, Izzo VSR, Burns, JM. Wykopaliska Rockshelter 1 w rdzeniu witryny Lower Dover. W: Ebert CE, Burke CC, Awe JJ, Hoggarth JA. Projekt rozpoznania archeologicznego Belize Valley: raport z sezonu polowego 2016, tom 22. Waco: Baylor University; 2017. s. 167–175.
  134. 134.Roa IN, Walden JP, Wisner GB, Biggie M. Faunal Report for the 2014-2019 Excapped in the Lower Dover Hinterland. W: Ebert CE, Walden JP, Hoggarth JA, Awe JJ, redaktorzy. Projekt rozpoznania archeologicznego Belize Valley: raport z sezonu polowego 2019, tom. 25. Flagstaff: Uniwersytet Północnej Arizony; 2020. s. 237-272.
  135. 135.Healy PF. Wykopaliska w Pacbitun, Belize: Wstępny raport z dochodzeń z 1986 i 1987 roku. J. Archeol polowy. 1990; 17: 247–262.
  136. 136.Healy PF, Helmke CGB, Awe JJ, Sunahara K. Survey, Settlement and Population History w Pacbitun, Belize, w miejscu starożytnych Majów. J. Archeol polowy. 2007; 32: 17–39.
  137. 137.Campbell-Trithart M. Starożytna osada Majów w miejscu Pacbitun, Belize. praca magisterska, Uniwersytet Trent; 1990.
  138. 138.Coyston S, White CD, Schwarcz. Analiza dietetycznych węglanów kości i szkliwa dla dwóch miejsc w Belize. W: White CD, redaktor. Rekonstrukcja diety starożytnych Majów. Salt Lake City: University of Utah Press; 1999. s. 221–243.
  139. 139.Emery KF, Healy PF. Historia wykorzystywania zwierząt w starożytnym miejscu Majów Pacbitun. W: Healy PF, Emery KF, wyd. Zooarcheologia starożytnego centrum Majów w Pacbitun (Belize). Artykuły okolicznościowe z antropologii nr 16. Peterborough: Wydział Antropologii Uniwersytetu Trent; 2014. s. 152–176.
  140. 140.Helmkego CGB. Podsumowanie sezonów badań archeologicznych w latach 1999–2002 w Pook’s Hill w dystrykcie Cayo w Belize. Rez. Przedstawiciel Belizean Archaeol. 2006; 3: 173–191.
  141. 141.Helmkego CGB. Dochodzenia w sezonie 2002 w Pook’s Hill w Belize. Papka. Inst. Archeol. 2003; 14: 119–128.
  142. 142.Stemp WJ, Braswell GA, Helmke CGB, Awe JJ. Analizy technologiczne, zużycia i pozostałości obsydianowych ostrzy z pochówków klasycznych Majów w Pook’s Hill w Belize. J. Archaeol. nauka przedstawiciel 2019; 26
  143. 143.Freiwald, C. Maya Migration Networks: Rekonstrukcja ruchu ludności w dolinie rzeki Belize podczas późnej i końcowej klasyki. doktorat Rozprawa, University of Wisconsin-Madison. 2011. Dostępne z: https://f718f5f6-ff16-4649-955b-b63b954ed46c.filesusr.com/ugd/ad402d_c84f1321a2c549d4aa1d31557e0dfe50.pdf .
  144. 144.Morehart CT, Helmke CGB. Sytuowanie władzy i lokalizowanie wiedzy: perspektywa paleoetnobotaniczna na późną klasyczną płeć Majów i stosunki społeczne. Archeol. Papka. z Am. Antropolo. doc. 2008; 18: 60–75.
  145. 145.Stanchly N. Wstępna analiza zespołu fauny kręgowców Pook’s Hill. W: Helmke CGB, Awe JJ, redaktorzy. Projekt rozpoznania archeologicznego Belize Valley: raport z sezonu polowego 2005. Belmopan: Instytut Archeologii Belize, Narodowy Instytut Kultury i Historii; 2006. s. 93–115.
  146. 146.Awe JJ, Weinberg DM, Guerra RA, Schwanke M. Łagodzenie archeologiczne w dolinie rzeki Upper Macal: raport końcowy z badań przeprowadzonych w okresie od czerwca do grudnia 2003 r., od stycznia do marca 2004 r. i od października do grudnia 2004 r. Raport końcowy. Belmopan, Belize: Instytut Archeologii w Belize; 2005 maj.
  147. 147.Graham E. Maya Chrześcijanie i ich kościoły w XVI-wiecznym Belize. Gainesville: University Press of Florida; 2011.
  148. 148.Graham E, Jones GD, Kautz RR. Archeologia i etnohistoria na hiszpańskiej granicy kolonialnej: raport okresowy na temat projektu Macal-Tipu w zachodnim Belize. W: Chase AF, Rice PM, redaktorzy. Postklasyk Majów nizinnych. Austin: University of Texas Press; 1985. s. 206–214.
  149. 149.Emery KF. Ciągłość i zmienność w postklasycznym i kolonialnym wykorzystaniu zwierząt w Lamanai i Tipu, Belize. W: White CD, redaktor. Rekonstrukcja diety starożytnych Majów. Salt Lake City: University of Utah Press; 1999. s. 67–81.
  150. 150.Harvey A. Analiza Maya Foodways: stabilne izotopy i doustne wskaźniki diety w zachodnio-środkowym Belize. doktorat Rozprawa, University of Nevada, Reno. 2018. Dostępne z: https://scholarworks.unr.edu/handle/11714/3435 .
  151. 151.Awe JJ, Helmke C, Tilden D. Sprzymierzeniec, klient czy placówka? Ocena relacji między Xunantunich i Naranjo w późnym okresie klasycznym. Anc. Mezoameryka 2020; 31: 494–506.
  152. 152.Brown MK, Cochran J, McCurdy L, Mixter D. Preceramic to Postclassic: Krótka synteza historii okupacji grupy E, Xunantunich. Rez. Przedstawiciel Belizean Archaeol. 2011; 8: 209–219.
  153. 153.Brown MK, Yager J. Monumentalne krajobrazy, zmieniające się ideologie i historie polityczne w dolinie Mopan. W: Houk BA, Arroyo B, Powis TG, wyd. Podejścia do monumentalnych krajobrazów starożytnych Majów. Gainesville: University Press Florida, 2020. s. 290–213.
  154. 154.LeCount LJ, Yaeger J. Klasyczna polityka prowincjonalna Majów: Xunantunich i jego zaplecze. Tucson: University of Arizona Press; 2010.
  155. 155.LeCount LJ, Yaeger J, Leventhal RM, Ashmore W. Datowanie powstania i upadku Xunantunich, Belize: późne i terminalne klasyczne centrum regionalne Majów nizinnych. Anc. Mezoameryka 2002; 13: 41–63.
  156. 156.Rand AJ. Przetrwanie i migracja Majów przedhiszpańskich i kolonialnych: Wkład z analizy stabilnych izotopów siarki [rozprawa]. St. John’s (ON): Memorial University of Newfoundland; 2021.
  157. 157.Yaeger J. Zmieniające się wzorce organizacji społecznej: późne i terminalne społeczności klasyczne w San Lorenzo, dystrykt Cayo, Belize. doktorat Rozprawa, University of Pennsylvania. 2000. Dostępne z: https://repository.upenn.edu/dissertations/AAI9989673/ .
  158. 158.Pendergast DM, Graham E. Walka z grabieżami: Xunantunich, Belize. Archeologia 1981; 34(4): 12-19.
  159. 159.Braswell JB. Badania archeologiczne w grupie D, Xunantunich, Belize. doktorat Rozprawa, Uniwersytet Tulane; 1998. Dostępne z: https://tuisland1p01.tulane.edu/islandora/object/tulane%3A27272 .
  160. 160.Toaleta Lytle. Diachroniczne podejście do społeczno-politycznej roli kultu przodków w Xunantunich, grupa D. Ph.D. Rozprawa, The University of Texas w San Antonio. 2020. Dostępne z: https://search.proquest.com/openview/41d268fbd61e1eb8124b051129e2f67c/1?pq-origsite=gscholar&cbl=2026366&diss=y .
  161. 161.Yaeger J. 2010. Krajobrazy zaplecza Xunantunich. W LeCount LJ, Yaeger J, redaktorzy. Klasyczna polityka prowincjonalna Majów: Xunantunich i jego zaplecze . Tucson: The University of Arizona Press. s. 233–249.
  162. 162.Miecz C. Spóźnione do terminalu klasyczne gospodarstwo domowe w cieniu przodków: widok z grupy E, Xunantunich. Niepublikowana praca magisterska, The University of Texas w San Antonio; 2014.
  163. 163.Awe JJ, Helmke C, Slocum D, Tilden D. Porozmawiajmy o grobach, ekscentrykach i epitafiach: społeczno-polityczne implikacje ostatnich odkryć dotyczących struktury A9 w Xunantunich, Belize. Rez. Przedstawiciel Belizean Archaeol. 2019; 16: 57–74.
  164. 164.Slocum DL. Kontekstualizacja Xunantunich w późnoklasycznej dolinie Upper Belize poprzez badania struktury A9. Praca magisterska, Uniwersytet Północnej Arizony. 2018. Dostępne z: https://openknowledge.nau.edu/5304/ .
  165. 165.Stricklin DV. Klasyczne praktyki terminalu odzwierciedlone w diecie i geolokalizacji fauny: depozyt B-4 Pero-Abandonment w Xunantunich, Belize. Praca magisterska, Uniwersytet Północnej Arizony. Dostępne pod adresem: https://f718f5f6-ff16-4649-955b-b63b954ed46c.filesusr.com/ugd/ad402d_41a6f3e742c54d60bf50d8bc495ab9d9.pdf .
  166. 166.Yaeger J, Freiwald C. Złożone ekologie: reakcje ludzi i zwierząt na starożytne zmiany krajobrazu w środkowym Belize. Rez. Przedstawiciel Belizean Archaeol. 2009; 6: 83–91.
  167. 167.Freiwald C, Yaeger J, Awe J, Piehl J. Izotopowe wgląd w leczenie kostnicy i pochodzenie w Xunantunich Belize. W: Wróbel GD, wyd. Bioarcheologia przestrzeni i miejsca: ideologia, władza i znaczenie w kontekstach pogrzebowych Majów. Nowy Jork: Springera; 2014. s. 107–139.
  168. 168.Squires K. Etyka pobierania próbek ludzkich szczątków szkieletowych do destrukcyjnych analiz. W: Squires K, Errickson D, Márquez-Grant N, wyd. Etyczne podejście do szczątków ludzkich. Cham: Springer.
  169. 169.Longin R. Nowa metoda ekstrakcji kolagenu do datowania radiowęglowego. Przyroda 1971; 230: 241–424. pmd:4926713
  170. 170.Brown TA, Nelson DE, Vogel JS, Southon JS. Ekstrakcja zmodyfikowaną metodą Longina. Radiowęglowy 1988; 30: 171–177.
  171. 171.Szpak P, Krippner K, Richards MP. Wpływ obróbki wodorotlenkiem sodu i ultrafiltracji na usuwanie zanieczyszczeń humusowych z kości archeologicznej. Int. J. Osteoarchaeol. 2017; 27:1070-1077.
  172. 172.Szpak P, Metcalfe JZ, Macdonald RA. Najlepsze praktyki kalibracji i raportowania pomiarów izotopów stabilnych w archeologii. J. Archaeol. nauka Rep. 2017; 13:609–616.
  173. 173.Pestle WJ, Crowley BE, Weirauch MT. Kwantyfikacja zmienności międzylaboratoryjnej w analizie stabilnych izotopów starożytnych szczątków szkieletowych. PLoS JEDEN 2014; 9(7): e102844. pmd:25061843
  174. 174.De Niro MJ. Konserwacja pośmiertna i zmiana stosunków izotopów kolagenu kostnego in vivo w odniesieniu do rekonstrukcji paleodietarnej. Przyroda 1985; 317: 806–809.
  175. 175.van Klinkena GJ. Wskaźniki jakości kolagenu kostnego do pomiarów paleodietarnych i radiowęglowych. J. Archaeol. nauka 1999; 26: 687–695.
  176. 176.Metcalfe JZ, Whit CD, Longstaffe FJ, Wrobel G, Collins Cook D, Pyburn AK. Izotopowe dowody na dietę w Chau Hiix, Belize: Testowanie regionalnych modeli hierarchii i heterarchii. łac. Jestem. Antyk. 2009; 20: 15–36.
  177. 177.Longstaffe FJ. Poziom troficzny i efekty przesunięcia makroskładników odżywczych związane z procesem odsadzania u postklasycznych Majów. Jestem. J. Fiz. Antropol. 2005; 128: 781–790. pmd:16047321
  178. 178.Wright LE. Badanie diet dziecięcych w Kaminaljuyu w Gwatemali poprzez stabilną analizę izotopową sekwencyjnych mikropróbek szkliwa. Archeometria 2013; 55: 113–133.
  179. 179.Wright LE, Schwarcz HP. Stabilne izotopy węgla i tlenu w ludzkim szkliwie zębów: identyfikacja karmienia piersią i odstawiania od piersi w prehistorii. Jestem. J. Fiz. Antropol. 1998; 106: 1–18. pmid:9590521
  180. 180.Reynard LM, Tuross N. Znane, nieznane i niepoznawalne: czasy odstawiania od kości archeologicznych przy użyciu stosunków izotopów azotu. J. Archaeol. nauka 2015; 53: 618–625.
  181. 181.Katzenberg MA, Saunders SR, Fitzgerald WR. Różnice wieku w stabilnych stosunkach izotopów węgla i azotu w populacji prehistorycznych ogrodników kukurydzy. Jestem. J. Fiz. Antropol. 1993; 90(3): 267-281. pmd:8460651
  182. 182.Craig OE, Ross R, Andersen SH, Milner N, Bailey GN. Temat: Zmienność izotopów siarki w archeologicznej faunie morskiej z północnej Europy. J. Archaeol. nauka 2006; 33: 1642-1646.
  183. 183.Drucker DG, Bridault A, Ducrocq T, Bauman C, Valentin F. Środowisko i środki utrzymania człowieka w północnej Francji w okresie przejścia od późnego glacjału do wczesnego holocenu. Archeol. Antropol. nauka 2020; 12:194.
  184. 184.Howcroft R, Eriksson G, Lidén K. Zgodność w różnorodności? Badania izotopowe praktyk karmienia niemowląt w dwóch populacjach z epoki żelaza z południowej Olandii w Szwecji. Jestem. J. Fiz. Antropol. 2012; 149: 217–230. pmd:22826010
  185. 185.Leach F, Quinn CJ, Lyon GL. Stochastyczne podejście do rekonstrukcji prehistorycznej diety człowieka w regionie Pacyfiku na podstawie sygnatur izotopów kości. 1996; Tuhinga: Records of the Museum of New Zealand Te Papa Tongarewa 8: 1–54.
  186. 186.Nehlich O, Fuller BT, Márquez-Grant N, Richards MP. Badanie diachronicznych wzorców żywieniowych na wyspach Ibiza i Formentera w Hiszpanii: Dowody z analizy stosunku stabilnych izotopów siarki. Jestem. J. Fiz. Antropol. 2012; 149: 115–124. pmid:22782379
  187. 187.Richards MP, Fuller BT, Hedges REM. Zmienność izotopowa siarki w starożytnym kolagenie kostnym z Europy: implikacje dla ludzkiej paleodiety, mobilności zamieszkania i współczesnych badań zanieczyszczeń. Planeta Ziemia. nauka Łotysz. 2001; 191:185-190.
  188. 188.Sayle KL, Cook GT, Ascough PL, Hastie HR, Einarsson Á, McGovern TH i in. Zastosowanie analizy 34 S do wyjaśnienia ekosystemów lądowych, morskich i słodkowodnych: dowody na przemieszczanie się zwierząt / praktyki hodowlane we wczesnej społeczności Wikingów wokół jeziora Mývatn na Islandii. Geochim. Kosmochim. Ustawa 2013; 120: 531–544.
  189. 189.Lentz DL, Woods S, Hood A, Murph M. Chan: An Ancient Maya Farming Community. W: Robin C, redaktor. Chan: społeczność rolnicza starożytnych Majów. Gainesville: University of Florida Press; 2012. s. 89–112. https://doi.org/10.5744/florida/9780813039831.003.0005
  190. 190.Ebert CE, Hoggarth JA. podziw JJ. Integracja ilościowej analizy LiDAR i badania osadnictwa w dolinie rzeki Belize. adw. Archeol. ćwiczyć. 2016; 4: 284–300.
  191. 191.Ebert CE, Hoggarth JA. podziw JJ. Gospodarka wodna Majów z okresu klasycznego i adaptacja ekologiczna w dolinie rzeki Belize. Rez. Przedstawiciel Belizean Archaeol. 2016; 13: 109–119.
  192. 192.Chase AF, Chase DZ, Fisher CT, Leisz SJ, Weishampel JF. Rewolucja geoprzestrzenna i teledetekcja LiDAR w archeologii Mezoameryki. proc. Natl. Acad. nauka 2012; 109: 12916–12921. pmd:22802623
  193. 193.Murtha T. Ziemia i praca: klasyczne rolnictwo tarasowe Majów w Caracol, Belize. doktorat Rozprawa, Uniwersytet Stanowy Pensylwanii. 2002. Dostępne z: https://etda.libraries.psu.edu/catalog/5989 .
  194. 194.Kennett DJ, Beach TP. Lekcje archeologiczne i środowiskowe dla antropocenu od upadku klasycznych Majów. Antropocen 2013; 4: 88–100.
  195. 195.Biały CD, Schwarcz HP. Temporalne trendy stabilnych izotopów dla tkanek mumii nubijskiej. Jestem. J. Fiz. Antropol. 1994; 93: 165–87. pmd:8147434
  196. 196.Celowniki JJ. Porzucenie i nieopuszczenie w Baking Pot, Belize. W: Inomata T, Webb RW, wyd. Archeologia opuszczenia osadnictwa w Ameryce Środkowej. Salt Lake City: University of Utah Press; 2003. s. 149–62. https://doi.org/10.1053/jars.2003.50049 pmid:12579136
  197. 197.Trask WR. Misja i zmiana mobilności na południowo-wschodniej granicy Majów i Hiszpanii: identyfikacja imigracji do miejsca Majów w Tipu w Belize za pomocą izotopów strontu i tlenu. doktorat Rozprawa, Texas A&M University. 2018. Dostępne z: https://oaktrust.library.tamu.edu/handle/1969.1/174168 .
  198. 198.Jakub KP. Ostatnie namaszczenie Tipu Maya. Tuscaloosa: University of Alabama Press, 2000.
  199. 199.Freiwald C, Pugh T. Pochodzenie wczesnych krów kolonialnych w San Bernabé, Gwatemala: wartości izotopów strontu we wczesnej misji hiszpańskiej w regionie Petén Lakes w północnej Gwatemali. Otaczać. Archeol. 2018; 23: 80–96.
  200. 200.Schwartz NB. Towarzystwo leśne: historia społeczna Petén w Gwatemali. Filadelfia: University of Pennsylvania Press; 1990.
  201. 201.Healy PF, Emery K, Wright LE. Starożytna i współczesna eksploatacja ślimaka jutowego ( Pachychilus ) przez Majów . łac. Jestem. Antyk. 1990; 1(2): 170–183.
  202. 202.Powis TG. Wykorzystanie słodkowodnych małży perłowych przez starożytnych Majów nizinnych ( Nephronaias spp.). W: Emery KF, wyd. Zooarcheologia Majów: nowe kierunki w metodzie i teorii. Costen Institute of Archaeology Monografia 51. Los Angeles: University of California, Los Angeles; 2004. s. 125–140.
  203. 203.Guiry EJ, Buckley M, Orchard TJ, Hawkins AL, Needs-Howarth S i in. 2014. Wylesianie spowodowało nagłą zmianę cyklu azotowego Wielkich Jezior. Limnol. Oceanogr. 2014; 65:1921–1935. https://doi.org/10.1002/lno.11428
  204. 204.Dunning NP, Beach TP, Luzzadder-Beach S. Kax i kol: Upadek i odporność w nizinnej cywilizacji Majów. proc. Natl. Acad. nauka 2012; 109: 3652–3657. pmd:22371571
  205. 205.Kennett DJ, Breitenbach SFM, Aquino VV, Asmerom Y, Awe J, Baldini JUL i in. Rozwój i dezintegracja systemów politycznych Majów w odpowiedzi na zmiany klimatyczne. Nauka 2012; 338: 788–791. pmd:23139330
  206. 206.Cormie AB, Schwarcz HP. Wpływ klimatu na kość jelenia δ 15 N i δ 13 C: Brak wpływu opadów atmosferycznych na δ 15 N u zwierząt spożywających małe ilości roślin C 4 . Geochim. Kosmochim. Akta. 1996; 60: 4161–4166.
  207. 207.Cormie AB, Schwarcz HP. Stabilne izotopy azotu i węgla północnoamerykańskiego jelenia bielika i implikacje dla paleodietarnych i innych badań sieci pokarmowej. Paleogeogr. Paleoklimatol. Paleoekol. 1994; 107: 227–241.
  208. 208.Bentley AR. Izotopy strontu z Ziemi do szkieletu archeologicznego: przegląd . J. Archaeol. Teoria metody 2006; 13: 135–187.
  209. 209.Hodell DA, Quinn RL, Brenner M, Kamenov G. Zmienność przestrzenna izotopów strontu (87Sr / 86Sr) w regionie Majów: narzędzie do śledzenia migracji starożytnych ludzi. J. Archaeol. nauka 2004; 31: 585–601.
  210. 210.Price TD, Burton JH, Bentley RA. Charakterystyka biologicznie dostępnych stosunków izotopów strontu do badania migracji prehistorycznych. Archeometria 2002; 44: 117–135.
  211. 211.Freiwald C., Miller Wolf KA, Pugh T, Rand AJ, Fullagar PD. Wczesny kolonializm i ruch ludnościowy w Mission San Bernabé w Gwatemali. 2020; Anc. Mezoameryka 31 (3): 543–553.

Cytowanie: Ebert CE, Rand AJ, Green-Mink K, Hoggarth JA, Freiwald C, Awe JJ i in. (2021) Izotopy siarki jako wskaźnik zastępczy diety i mobilności człowieka od okresu przedklasycznego do kolonialnego na nizinach wschodnich Majów. PLoS JEDEN 16(8): e0254992. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254992

Redaktor: Dorothée Drucker, Senckenberg Gesellschaft fur Naturforschung, NIEMCY

Otrzymano: 14 lutego 2021 r.; Przyjęto: 7 lipca 2021 r.; Opublikowano: 12 sierpnia 2021 r

Prawa autorskie: © 2021 Ebert et al. Jest to artykuł o otwartym dostępie rozpowszechniany na warunkach licencji Creative Commons Attribution License , która zezwala na nieograniczone użytkowanie, dystrybucję i powielanie na dowolnym nośniku, pod warunkiem podania oryginalnego autora i źródła.

Dostępność danych: Wszystkie istotne dane znajdują się w manuskrypcie i jego tabelach S1 i S2 oraz plikach tekstów S1 – S3.

Finansowanie: Fundusze na wcześniej nieraportowane analizy izotopowe węgla, azotu i siarki przedstawione w tym artykule zostały zapewnione przez Baylor University (JAH), The Pennsylvania State University (DJK), University of Pittsburgh Centre for Comparative Archaeology (CEE; https: // www.comparch.pitt.edu/ ), Kanadyjskie Stowarzyszenie Antropologii Fizycznej (AJR; https://capa-acap.net/ ) i Rada ds. Badań Nauk Społecznych Kanady (#767-2014-2712; AJR; https : //www.sshrc-crsh.gc.ca/home-accueil-eng.aspx ). Fundatorzy nie odgrywali żadnej roli w projektowaniu badań, gromadzeniu i analizie danych, podejmowaniu decyzji o publikacji ani przygotowaniu manuskryptu.

Konkurujące interesy: Autorzy oświadczyli, że nie istnieją żadne konkurencyjne interesy.

Link do artykułu: https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0254992

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj