Prasa drukarska Johannesa Gutenberga
W ciągu swojej długiej i złożonej historii gazeta przechodziła wiele przemian. Badanie historycznych korzeni gazet może pomóc rzucić nieco światła na to, jak i dlaczego gazeta przekształciła się w wielopłaszczyznowe medium, jakim jest dzisiaj. Uczeni powszechnie przypisują starożytnym Rzymianom opublikowanie pierwszej gazety, Acta Diurna, czyli codziennych czynności, w 59 roku p.n.e. Chociaż nie zachowały się żadne kopie tego pisma, powszechnie uważa się, że publikowano w nim kroniki wydarzeń, zgromadzeń, narodzin, zgonów i codziennych plotek.
W 1566 roku w Wenecji we Włoszech pojawił się inny przodek współczesnej gazety – avisi. Te avisi, czyli gazety, były pisane odręcznie i koncentrowały się na polityce i konfliktach zbrojnych. Jednak brak technologii drukarskiej znacznie ograniczył nakład zarówno Acta Diurna, jak i gazet weneckich.
Narodziny prasy drukarskiej
Rysunek 4.2
Prasa drukarska Johannesa Gutenberga wykładniczo zwiększyła tempo reprodukcji materiałów drukowanych. Milestones – Prasa drukarska – CC BY 2.0.
Prasa drukarska Johannesa Gutenberga drastycznie zmieniła oblicze wydawnictwa. W 1440 roku Gutenberg wynalazł prasę z ruchomą czcionką, która pozwalała na wysokiej jakości reprodukcję materiałów drukowanych z szybkością prawie 4000 stron dziennie, czyli 1000 razy więcej niż mógłby to zrobić ręcznie skryba. Ta innowacja obniżyła ceny materiałów drukowanych i po raz pierwszy udostępniła je masowemu rynkowi. Z dnia na dzień nowa prasa drukarska zmieniła zakres i zasięg gazety, torując drogę współczesnemu dziennikarstwu.
Europejskie korzenie
Pierwsze tygodniki wykorzystujące prasę Gutenberga pojawiły się w 1609 roku. Chociaż gazety – Relations: Aller Furnemmen, drukowane przez Johanna Carolusa i Aviso Relations over Zeitung, drukowane przez Lucasa Schulte – nie wymieniały miast, w których były drukowane, aby uniknąć prześladowania ze strony rządu, ich przybliżoną lokalizację można określić na podstawie języka niemieckiego. Pomimo tych obaw związanych z prześladowaniami gazety odniosły sukces i szybko rozprzestrzeniły się po całej Europie Środkowej. W ciągu następnych 5 lat tygodniki ukazywały się w Bazylei, Frankfurcie, Wiedniu, Hamburgu, Berlinie i Amsterdamie. W 1621 roku swoją pierwszą gazetę pod tytułem Corante wydrukowała Anglia. Sumując w początkach XVII wieku cotygodniowe wiadomości pojawiały się na obszarze z Włoch, Niemiec, Węgier, Polski, Czech, Francji i Niderlandów. Do 1641 roku gazety była drukowana w prawie każdym kraju w Europie, a publikacje rozprzestrzeniły się na Francję, Włochy i Hiszpanię.
Rycina 4.3
Gazety są potomkami holenderskich corantos i niemieckich broszur z XVII wieku. POP – CC BY 2.0.
Te wczesne gazety były zgodne z jednym z dwóch głównych formatów. Pierwszym był corantos w stylu holenderskim, gęsto zadrukowany papier o objętości od dwóch do czterech stron, a drugim broszura w stylu niemieckim, bardziej obszerny papier o objętości od 8 do 24 stron. Wielu wydawców zaczęło drukować w formacie holenderskim, ale wraz ze wzrostem popularności przestawili się na większy styl niemiecki.
Kontrola rządu i wolność prasy
Ponieważ wiele z tych wczesnych publikacji było regulowanych przez rząd, nie zawierały one lokalnych wiadomości ani wydarzeń. Kiedy jednak w 1641 r. w Anglii wybuchła wojna domowa, kiedy Oliver Cromwell i Parlament zagrozili królowi Karolowi I, a ostatecznie obalili go, obywatele zwrócili się do lokalnych gazet o informacje o tych ważnych wydarzeniach. W listopadzie 1641 r. tygodnik zatytułowany Szefowie kilku postępowań w obecnym parlamencie zaczął skupiać się na wiadomościach krajowych (Goff, 2007). Artykuły te podsyciły dyskusję na temat wolności prasy, którą później wyartykułował w 1644 roku John Milton w swoim słynnym traktacie Areopagitica.
Rysunek 4.4
Areopagitica Johna Miltona z 1644 r. , która skrytykowała rolę brytyjskiego parlamentu w regulowaniu tekstów i pomogła utorować drogę wolności prasy. Wikimedia Commons – domena publiczna.
Chociaż dzieło Miltona Areopagitica skupiało się przede wszystkim na zakazie Parlamentu dotyczącym niektórych książek, dotyczyło również gazet. Milton skrytykował surowe przepisy dotyczące ograniczania ich treści, stwierdzając: „Kto zabija człowieka, zabija rozsądne stworzenie, obraz Boga; ale ten, kto niszczy dobrą książkę, zabija sam rozum, zabija obraz Boga jakby w oku (Milton, 1644).” Pomimo nacisku Miltona na książki, a nie na gazety, traktat miał duży wpływ na przepisy dotyczące druku. W Anglii gazety zostały uwolnione spod kontroli rządu, a ludzie zaczęli doceniać siłę wolnej prasy.
Gazety skorzystały z tej nowo odkrytej wolności i zaczęły ukazywać się częściej. Dzięki dwutygodnikom gazety miały dodatkowe miejsce na zamieszczanie reklam i raportów rynkowych. Zmieniło to rolę dziennikarzy ze zwykłych obserwatorów na aktywnych graczy w handlu, ponieważ właściciele firm i inwestorzy zaczęli polegać na gazetach przy wprowadzaniu na rynek swoich produktów i pomaganiu im w przewidywaniu rozwoju biznesu. Kiedy wydawcy dostrzegli rosnącą popularność i potencjał dochodowy gazet, założyli czasopisma codzienne. W 1650 roku niemiecki wydawca zaczął drukować najstarszy zachowany dziennik na świecie, Einkommende Zeitung, a angielski wydawca poszedł w jego ślady w 1702 roku, wydając londyński Daily Courant. Takie publikacje codzienne, wykorzystujące stosunkowo nowy format nagłówków i upiększanie ilustracji, sprawiły, że gazety stały się niezbędnymi elementami codziennego życia obywateli.
Amerykańskie gazety kolonialne
Gazety dotarły do kolonii amerykańskich dopiero 25 września 1690 r., kiedy to Benjamin Harris wydrukował Wydarzenia publiczne, zarówno ZAGRANICZNE, jak i DOMOWE. Przed ucieczką do Ameryki w celu opublikowania artykułu o rzekomym katolickim spisku przeciwko Anglii, Harris był redaktorem gazety w Anglii. W pierwszym artykule wydrukowanym w jego nowej gazecie kolonialnej napisano: „Chrystianizowani Indianie w niektórych częściach Plimouth wyznaczyli na nowo dzień dziękczynienia Bogu za Jego Miłosierdzie (Harris, 1690)”. Inne artykuły w Public Occurrences były jednak zgodne z wcześniej bardziej kontrowersyjnym stylem Harrisa, a wydawnictwo upadło po zaledwie jednym numerze.
Minęło czternaście lat, zanim ukazała się kolejna amerykańska gazeta, The Boston News-Letter. Piętnaście lat później zaczła wychodzić The Boston Gazette, a zaraz po nim amerykański Weekly Mercury w Filadelfii. Starając się nie podążać śladami Harrisa, wczesne artykuły tych pism ostrożnie unikały dyskusji politycznych, aby nie urazić władz kolonialnych. Po długiej nieobecności polityka powróciła do amerykańskich gazet w 1721 roku, kiedy James Franklin opublikował krytykę szczepień przeciwko ospie w New England Courant. W następnym roku gazeta oskarżyła rząd kolonialny o brak ochrony swoich obywateli przed piratami, przez co Franklin wylądował w więzieniu.
Po tym, jak Franklin ponownie obraził władze za kpiny z religii, orzeczeniem sądu zabroniono mu „drukowania lub publikowania The New England Courant lub jakiejkolwiek innej broszury lub gazety o podobnym charakterze, z wyjątkiem broszury już wcześniej wydawanej i nadzorowanej przez sekretarza tej prowincji ( Towarzystwo Historyczne Massachusetts). Natychmiast po tym wyroku Franklin przekazał pismo swojemu młodszemu bratu, Benjaminowi. Benjamin Franklin, który stał się później sławnym mężem stanu i odegrał główną rolę w rewolucji amerykańskiej, również wywarł znaczący wpływ na przemysł poligraficzny jako wydawca The Pennsylvania Gazette i pomysłodawca bibliotek subskrypcyjnych.
Proces Johna Petera Zengera
Rysunek 4.5
Założyciel New York Weekly Journal, John Peter Zenger, wniósł do nowojorskiej prasy kontrowersyjną dyskusję polityczną. Wikimedia Commons – domena publiczna.
Boston nie był jedynym miastem, w którym gazeta podejmowała tematy polityczne. W 1733 roku John Peter Zenger założył The New York Weekly Journal. Artykuły Zengera wkrótce zaczęły krytykować nowo mianowanego gubernatora kolonialnego Williama Cosby’ego, który zastąpił członków Sądu Najwyższego Nowego Jorku, z chwilą gdy nie mógł ich kontrolować. Pod koniec 1734 roku Cosby kazał aresztować Zengera, twierdząc, że jego artykuł zawierał „różne skandaliczne, zjadliwe, fałszywe i wywrotowe refleksje (Archiving Early America)”. Osiem miesięcy później wybitny prawnik z Filadelfii, Andrew Hamilton, bronił Zengera w ważnym procesie. Hamilton zmusił ławę przysięgłych do rozważenia prawdy i tego, czy to, co zostało wydrukowane, było faktem. Ignorując życzenia sędziego, który nie pochwalał Zengera i jego działań, ława przysięgłych po krótkiej naradzie zwróciła na salę sądową wyrok uniewinniający. Proces Zengera zaowocował dwoma znaczącymi ruchami w marszu ku wolności prasy. Pierwszy, proces pokazał gazetom, że potencjalnie mogą wydrukować uczciwą krytykę rządu bez obawy przed zemstą. Po drugie, Brytyjczycy zaczęli się bać, że amerykańskie sądy przysięgłych nigdy nie skazałyby amerykańskiego dziennikarza.
Wraz z werdyktem Zengera, który zapewnił prasie większą swobodę, a niektórzy zaczęli wzywać do emancypacji od Anglii, gazety stały się kanałem dyskusji politycznej. Wzrost konfliktów między Brytyjczykami a kolonistami zmusił gazety do wybrania strony, którą popierają. Podczas gdy większość amerykańskich gazet rzucała wyzwanie władzom rządowym, niewielka liczba gazet lojalistycznych, takich jak New York Gazetteer Jamesa Rivingtona, dała głos stronie pro-brytyjskiej. Przez całą wojnę gazety nadal publikowały informacje reprezentujące przeciwne punkty widzenia i narodziła się prasa partyzancka. Po rewolucji pojawiły się dwie przeciwstawne partie polityczne – federaliści i republikanie – dając początek partyzanckim gazetom dla każdej ze stron.
Wolność prasy we wczesnych Stanach Zjednoczonych
W 1791 r. rodzące się Stany Zjednoczone Ameryki przyjęły Pierwszą Poprawkę jako część Karty Praw. Ustawa ta stanowi, że „Kongres nie może stanowić prawa dotyczącego ustanawiania religii lub zakazującego jej swobodnego praktykowania; lub ograniczanie wolności słowa lub prasy; lub prawo pokojowo nastawionych ludzi do gromadzenia się i składania petycji do rządu o zadośćuczynienie za krzywdy (Cornell University Law School).” W tym jednym zdaniu prawo USA formalnie gwarantowało wolność prasy.
Jednak w reakcji na ostre pisma partyzanckie Kongres uchwalił w 1798 r. Ustawę o buncie, która stanowiła, że „pisanie, drukowanie, wypowiadanie lub publikowanie jakichkolwiek fałszywych, skandalicznych i złośliwych pism lub pism przeciwko rządowi Stanów Zjednoczonych” podlega karze grzywną i więzieniem (Constitution Society, 1798). Kiedy Thomas Jefferson został wybrany na prezydenta w 1800 roku, dopuścił do wygaśnięcia ustawy o buncie, twierdząc, że poddał się „wielkiemu eksperymentowi… aby wykazać fałszywość pretekstu, że wolność prasy jest nie do pogodzenia z uporządkowanym rządem (University of Virginia ).” Ten eksperyment wolnej prasy trwa do czasów współczesnych.
Gazety jako forma środków masowego przekazu
Jeszcze na początku XIX wieku gazety były nadal dość drogie w druku. Chociaż gazety codzienne stały się bardziej powszechne i dostarczały kupcom aktualnych, ważnych informacji handlowych, większość z nich kosztowała około 6 centów za egzemplarz – znacznie powyżej tego, na co mogli sobie pozwolić rzemieślnicy i inni obywatele klasy robotniczej. W związku z tym czytelnictwo gazet ograniczało się do elity.
Penny Press
Wszystko zmieniło się we wrześniu 1833 roku, kiedy Benjamin Day stworzył The Sun. Wydrukowany na małych stronach formatu Letter, The Sun sprzedawany był za jedynego pensa. Gdy rewolucja przemysłowa była w pełnym rozkwicie, Day wykorzystał nową, napędzaną parą, dwucylindrową maszynę do drukowania The Sun. Podczas gdy stara drukarnia była w stanie drukować około 125 dokumentów na godzinę, ta ulepszona technologicznie wersja drukowała około 18 000 egzemplarzy na godzinę. Docierając do nowych czytelników, Day wiedział, że chce zmienić sposób prezentowania wiadomości. Wydrukował motto gazety na górze każdej pierwszej strony The Sun: „Celem tego artykułu jest przedstawienie opinii publicznej, za cenę możliwą dla każdego, wszystkich aktualnych wiadomości, a jednocześnie zaoferowanie korzystnego nośnika reklamy (Starr, 2004).”
The Sun szukał artykułów, które spodobałyby się nowym konsumentom głównego nurtu. W związku z tym gazeta publikowała głównie historie dotyczące ludzi i raporty policyjne. Dodatkowo Day pozostawił dużo miejsca na reklamy. Przyjęcie przez Day tego nowego formatu i uprzemysłowionej metody drukowania było ogromnym sukcesem. The Sun stał się pierwszym czasopismem drukowanym tak zwanej prasy groszowej. Przed pojawieniem się prasy groszowej najpopularniejsza gazeta, nowojorski Courier and Enquirer, sprzedawała się w nakładzie 4500 egzemplarzy dziennie. Do 1835 roku The Sun sprzedawał 15 000 egzemplarzy dziennie.
Rysunek 4.6
Słońce Benjamina Daya, pierwsza gazeta groszowa. Pojawienie się prasy groszowej pomogło przekształcić gazety w prawdziwie masowe medium. Wikimedia Commons – domena publiczna.
Inną wczesną gazetą groszową, która odniosła sukces, był New York Morning Herald Jamesa Gordona Bennetta , który po raz pierwszy został opublikowany w 1835 r. Bennett odcisnął piętno na branży wydawniczej, oferując bezpartyjne reportaże polityczne. Wprowadził też bardziej agresywne metody zbierania wiadomości, zatrudniając zarówno ankieterów, jak i korespondentów zagranicznych. Jego gazeta jako pierwsza wysłała reportera na miejsce zbrodni, aby był świadkiem śledztwa. W latach sześćdziesiątych XIX wieku Bennett zatrudnił 63 reporterów wojennych do relacjonowania wojny secesyjnej w USA. Chociaż Herald początkowo kładł nacisk na sensacyjne wiadomości, później stał się jedną z najbardziej szanowanych gazet w kraju ze względu na dokładne relacje.
Rozwój usług przewodowych
Kolejny ważny historyczny przełom technologiczny dla gazet nastąpił, gdy Samuel Morse wynalazł telegraf. Gazety zwróciły się do powstających firm telegraficznych, aby otrzymywać aktualne wiadomości z miast na całym świecie. Znaczny koszt tej usługi doprowadził do powstania Associated Press (AP) w 1846 roku jako spółdzielczy układ pięciu głównych nowojorskich gazet: New York Sun , Journal of Commerce , Courier and Enquirer , New York Herald , i Ekspres. Sukces Associated Press doprowadził do rozwoju usług przewodowych między głównymi miastami. Według AP oznaczało to, że redaktorzy byli w stanie „aktywnie zbierać wiadomości w miarę ich [zepsucia], zamiast zbierać już opublikowane wiadomości (Associated Press)”. Ta współpraca między gazetami pozwoliła na bardziej wiarygodne reportaże, a zwiększony zakres tematyki sprawił, że gazety subskrybujące masowo przyciągały nie tylko czytelników z wyższej, ale także średniej i klasy robotniczej.
Żółte Dziennikarstwo
Pod koniec XIX wieku wydawca New York World , Joseph Pulitzer, opracował nowy styl dziennikarski, który polegał na częstszym wykorzystywaniu sensacji — opowiadania skupiające się na przestępstwach, przemocy, emocjach i seksie. Chociaż poczynił duże postępy w branży prasowej, tworząc rozszerzoną sekcję skupiającą się na kobietach i będąc pionierem w wykorzystywaniu reklam jako wiadomości, Pulitzer polegał głównie na przemocy i seksie w swoich nagłówkach, aby sprzedać więcej egzemplarzy. Jak na ironię, najbardziej prestiżowa nagroda dziennikarska nosi jego imię. Jego New York World zasłynął z takich nagłówków jak „Chrzest we krwi” i „Kochankowie Małej Lotty (Fang, 1997).” Ten sensacyjny styl był prekursorem dzisiejszych tabloidów. Redaktorzy polegali na szokujących nagłówkach, aby sprzedawać swoje artykuły, i chociaż dominowało dziennikarstwo śledcze, redaktorzy często pozwalali sobie na swobodę w sposobie opowiadania historii. Gazety często drukowały interpretację redaktora tej historii bez zachowania obiektywizmu.
W tym samym czasie, gdy Pulitzer zakładał New York World, William Randolph Hearst – wielbiciel i główny konkurent Pulitzera – przejął New York Journal. Życie Hearsta częściowo zainspirowało klasyczny film Obywatel Kane z 1941 roku. Bitwa między tymi dwoma głównymi nowojorskimi gazetami nasiliła się, gdy Pulitzer i Hearst próbowali przebić się nawzajem. Gazety obniżyły ceny z powrotem do pensa, okradły sobie nawzajem redaktorów i reporterów i wypełniły swoje gazety oburzającymi, sensacyjnymi nagłówkami. Jednym z konfliktów, który zainspirował szczególnie sensacyjne nagłówki gazet, była wojna hiszpańsko-amerykańska. Zarówno Hearst, jak i Pulitzer wypełnili swoje gazety ogromnymi nagłówkami na pierwszych stronach i przedstawili krwawe – jeśli czasem niedokładne – relacje z wojny. Jak pisze historyk Richard K. Hines: „Amerykańska prasa, zwłaszcza„ żółte prasy ”, takie jak New York Journal Williama Randolpha Hearsta [i] New York World Josepha Pulitzera …wywołał sensację brutalnością reconcentrado i zagrożeniem dla amerykańskich interesów biznesowych. Dziennikarze często upiększali hiszpańskie okrucieństwa i wymyślali inne (Hines, 2002).
Dziennikarstwo komiksowe i kaskaderskie
Gdy wydawcy rywalizowali o czytelników, do gazet wprowadzono zabawny nowy element: komiks. W 1896 r. Hearst’s New York Journal opublikował RF Outcault’s the Yellow Kid , próbując „przyciągnąć czytelników-imigrantów, którzy w przeciwnym razie mogliby nie kupić anglojęzycznej gazety (Yaszek, 1994)”. Czytelnicy rzucili się, by kupić gazety przedstawiające odnoszącą sukcesy postać w żółtej koszuli nocnej. Kreskówka „wywołała falę„ delikatnej histerii ”i wkrótce pojawiła się na guzikach, puszkach po krakersach, paczkach papierosów i fankach damskich – a nawet jako postać w sztuce na Broadwayu (Yaszek, 1994)”. Innym efektem popularności kreskówki było stworzenie terminu żółte dziennikarstwo na określenie rodzajów gazet, w których się pojawiała.
Rysunek 4.7
RF Outcault’s the Yellow Kid , po raz pierwszy opublikowany w New York Journal Williama Randolfa Hearsta w 1896 roku.
Pulitzer odpowiedział na sukces Yellow Kidwprowadzając dziennikarstwo kaskaderskie. Wydawca zatrudnił dziennikarkę Elizabeth Cochrane, która pisała pod pseudonimem Nellie Bly, do informowania o aspektach życia, które wcześniej były ignorowane przez branżę wydawniczą. Jej pierwszy artykuł dotyczył nowojorskiego zakładu dla obłąkanych na wyspie Blackwell. Bly udawała szaleństwo i oddała się niesławnemu azylowi. Opowiedziała swoje doświadczenia w swoim pierwszym artykule „Dziesięć dni w domu wariatów”. „To było genialne posunięcie. Jej występ w domu wariatów zainaugurował taktykę performatywną, która stała się jej charakterystycznym stylem reportażu (Lutes, 2002). Takie artykuły przyniosły Bly wiele rozgłosu i sławy, a ona stała się znana jako pierwsza dziennikarka kaskaderska. Chociaż takie akrobacje były uważane za rozrywkę niskiej klasy, a reporterki kaskaderskie były często krytykowane przez bardziej tradycyjnych dziennikarzy, Decyzja Pulitzera o zatrudnieniu Bly była ogromnym krokiem dla kobiet w branży prasowej. Bly i jej koleżanki-kaskaderki-reporterki „były pierwszymi dziennikarkami, które jako grupa przeszły z kobiecych stron na pierwszą stronę, z wiadomości społecznych do wiadomości politycznych i kryminalnych (Lutes, 2002)”.
Pomimo czasami wątpliwej taktyki zarówno Hearsta, jak i Pulitzera, każdy z nich wniósł znaczący wkład w rozwijający się przemysł dziennikarski. Do 1922 roku Hearst, bezwzględny wydawca, stworzył największy holding medialny w kraju. W tym czasie był właścicielem 20 dzienników, 11 gazet niedzielnych, 2 serwisów prasowych, 6 czasopism i firmy kronik filmowych. Podobnie pod koniec życia Pulitzer skupił się na założeniu szkoły dziennikarstwa. W 1912 roku, rok po jego śmierci i 10 lat po rozpoczęciu przez Pulitzera kampanii edukacyjnej, w Columbia University School of Journalism otwarto zajęcia. W momencie otwarcia szkoła liczyła około 100 uczniów z 21 krajów. Dodatkowo w 1917 roku przyznano pierwszą nagrodę Pulitzera za doskonałość dziennikarską.
Kluczowe informacje
- Chociaż gazety istniały w jakiejś formie od czasów starożytnego Rzymu, współczesna gazeta wywodzi się głównie z niemieckich gazet drukowanych na początku XVII wieku za pomocą prasy drukarskiej Gutenberga. Wczesne gazety europejskie opierały się na dwóch odrębnych modelach: małych, gęstych holenderskich corantos i większych, bardziej ekspansywnych tygodnikach niemieckich. Gdy popularność gazet zaczęła rosnąć, wielu wydawców zaczęło podążać za stylem niemieckim.
- The Sun , po raz pierwszy opublikowany przez Benjamina Daya w 1833 roku, był pierwszym papierem groszowym. Day zminimalizował rozmiar papieru, użył nowej dwucylindrowej prasy drukarskiej z silnikiem parowym i obniżył cenę papieru do pensa, aby więcej obywateli mogło sobie pozwolić na gazetę. Kierując swój artykuł do większej, bardziej mainstreamowej publiczności, Day zmienił branżę prasową i jej czytelników.
- Joseph Pulitzer i William Randolph Hearst byli głównymi konkurentami w amerykańskim przemyśle prasowym pod koniec XIX wieku. Aby ze sobą konkurować, obaj wykorzystali sensację – wykorzystanie przestępczości, seksu i skandalu – aby przyciągnąć czytelników. Ten rodzaj dziennikarstwa stał się znany jako żółte dziennikarstwo. Żółte dziennikarstwo znane jest z wprowadzających w błąd historii, niedokładnych informacji i przesadnych szczegółów.
Bibliografia
Archiwizacja wczesnej Ameryki, „Peter Zenger i wolność prasy”, http://www.earlyamerica.com/earlyamerica/bookmarks/zenger/ .
Associated Press, „Historia AP”, http://www.ap.org/pages/about/history/history_first.html .
Stowarzyszenie Konstytucji, „Akt o buncie, (14 lipca 1798)” http://www.constitution.org/rf/sedition_1798.htm .
Cornell University Law School, „Karta praw”, http://topics.law.cornell.edu/constitution/billofrights .
Fang, Irving E. Historia komunikacji masowej : sześć rewolucji informacyjnych (Boston: Focal PressUSA, 1997), 103.
Goff, Moira. „Wczesna historia angielskiej gazety”, 17th-18th Century Burney Collection Newspapers , Gale, 2007, http://find.galegroup.com/bncn/topicguide/bbcn_03.htm .
Harris, Benjamin. Wydarzenia publiczne, zarówno zagraniczne, jak i domowe , 25 września 1690 r.
Hines, Richard K. „Pierwszy, który odpowiedział na wezwanie ich kraju”: pierwsza piechota z Montany oraz wojna hiszpańsko-amerykańska i powstanie filipińskie, 1898–1899, Montana: The Magazine of Western History 52, no. 3 (jesień 2002): 46.
Lutes, Jean Marie „Do domu wariatów z Nellie Bly: Girl Stunt Reporting w Ameryce końca XIX wieku”, American Quarterly 54, no. 2 (2002): 217.
Massachusetts Historical Society, „Silence DoGood: Benjamin Franklin in the New England Courant”, http://www.masshist.org/online/silence_dogood/essay.php?entry_id=204 .
Milton, Jan. Areopagitica , 1644, http://oll.libertyfund.org/index.php?option=com_content&task=view&id=23&Itemid=275 .
Starr, Paweł. The Creation of the Media: Political Origins of Modern Communications (New York: Basic Books, 2004), 131.
University of Virginia, „Thomas Jefferson on Politics & Government”, http://etext.virginia.edu/jefferson/quotations/jeff1600.htm .
Jaszek, Lisa. „Them Damn Pictures”: amerykanizacja i komiks w erze progresywnej, Journal of American Studies 28, no. 1 (1994): 24.
LICENCJA
Zrozumienie mediów i kultury autorstwa University of Minnesota jest objęte licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License, o ile nie zaznaczono inaczej.
Link do artykułu: https://open.lib.umn.edu/mediaandculture/chapter/4-2-history-of-newspapers/
