Europa ma problem z wilkiem, a nieżyjący już norweski filozof znalazł rozwiązanie / Nora Warda

Problem wilków w Europie szybko staje się źródłem napięć społecznych i politycznych. Względny sukces ochrony na całym kontynencie doprowadził do wezwań do działania ze strony zaniepokojonych polityków oraz grup rolniczych i myśliwskich. Komisja Europejska zaproponowała zmianę międzynarodowego statusu wilków z „ściśle chronionego” na „chroniony”, co pozwoliłoby ludziom polować na wilki.

Jednak zmiana statusu ochrony może nie być najlepszym rozwiązaniem, zwłaszcza że tylko trzy z dziewięciu populacji wilków w UE osiągnęły właściwy stan ochrony.

Zamiast tego być może nadszedł czas, aby ponownie skupić się na nauce życia z wilkami. Sprawdzone strategie prewencyjne, takie jak ogrodzenia i wykorzystanie psów stróżujących, odgrywają w tym kluczową rolę.

Ale pytanie może być zasadniczo filozoficzne. Mianowicie, sprowadza się do tego, jak współistnieć – oraz kultywowania zasad etycznych i wartości, które leżą u podstaw udanej koegzystencji.

„Głęboka ekologia” i równe prawo do istnienia

W tym zadaniu pomocna może być praca norweskiego filozofa środowiska Arne Næssa (1912-2009). Næss jest znany jako ojciec „głębokiej ekologii”, teorii etycznej, która twierdzi, że każde życie ma wewnętrzną wartość. Næss argumentował, że wszystkie istoty, zarówno ludzkie, jak i nieludzkie, mają równe prawo do istnienia i rozwoju, co nazwał „biosferycznym egalitaryzmem”.

Jeśli chodzi o wilki, Næss wyraził się jasno: wilki mają takie samo prawo do istnienia jak my.

Næss napisał esej z biologiem Ivarem Mysterudem, w którym stwierdził: „Dobrostan gatunku wilka jako część ludzkiego i pozaludzkiego życia na Ziemi ma wartość samą w sobie!”. W rezultacie, argumentowali, „ludzie nie mają prawa ograniczać tego bogactwa i różnorodności, w tym siedlisk i ras wilków, chyba że w celu zaspokojenia żywotnych potrzeb!”.

Pomimo tego pozornie radykalnego wyzwania dla norm etycznych skoncentrowanych na człowieku, Næss wykazał się pragmatycznym podejściem do tego, jak zasada egalitaryzmu biosferycznego była stosowana w praktyce. Na przykład wziął pod uwagę ważne czynniki kontekstowe lokalnych interakcji wilk-człowiek, pisząc:

Dla niektórych hodowców owiec potrzeba ochrony owiec przed wilkami lub otrzymania jakiejś rekompensaty jest dziś sprawą kluczową. Oznacza to ochronę podstaw ich gospodarki i domu, w którym mieszkają od pokoleń.

Oprócz ludzkich interesów, poważnie potraktował również moralny obowiązek zmniejszenia cierpienia owiec i innych zwierząt domowych. Jest to szczególnie istotne, ponieważ ludzie zmniejszyli zdolność tych gatunków do unikania wilków.

Muflony, dziki przodek owiec domowych, starają się unikać dużych drapieżników, uciekając w góry. Natomiast po tysiącach lat selektywnej hodowli współczesne zwierzęta gospodarskie mają mniej genetycznych mechanizmów obronnych i są pozostawione same sobie na ogrodzonych polach.

Człowiek ma serce, a nie tylko mózg

Næss unikał uniwersalnej odpowiedzi na pytanie o wilki (za co krytykowali go inni badacze). Jednak jego skupienie się na wyartykułowaniu ogólnych zasad etycznych, które mają służyć jako tło dla decyzji kontekstowych, może mieć znaczenie w coraz bardziej gorącym i politycznym charakterze tej debaty.

Na przykład Næss użył terminu „społeczność mieszana” na określenie miejsc, które obejmują ludzi i te gatunki, które odgrywają wyraźną rolę w sprawach ludzkich. Podważając tendencję do definiowania społeczności wyłącznie w kategoriach ludzkich, Næss twierdzi, że takie podejście pomaga „przełamać niektóre bariery powszechnie wznoszone między ludźmi a innymi formami życia w naszej wspólnej przestrzeni”.

W ten sposób może to otworzyć ścieżki dla zwiększonej identyfikacji i empatii dla innych niż ludzie – zdolność, którą Næss wierzył, że wszyscy ludzie mają, wynikającą z nieodłącznej ciągłości między życiem ludzkim i nieludzkim.

Rzeczywiście, jak utrzymywał pionier amerykańskiej ochrony przyrody Aldo Leopold, postrzeganie siebie we wspólnocie z innymi jest warunkiem wstępnym moralnego działania. W tym przypadku pomaga to skonkretyzować ideę prawa wilków do istnienia – są one członkami społeczności tak samo jak my.

Zastosowanie tych etycznych ram „mieszanych społeczności” do obecnych rozważań UE może przynieść pewne korzyści. Może na przykład zainspirować dalszy rozwój kreatywnych, korzystnych dla obu stron rozwiązań, takich jak rekompensaty ekonomiczne za straty w inwentarzu żywym – do czego wzywał Næss – a także poprawę zapobiegania atakom wilków. Może również odegrać skuteczną rolę w zwalczaniu często bezpodstawnego strachu i histerii wokół wilków (Næss obwinił braci Grimm za zły wizerunek publiczny zwierząt).

Być może najważniejszy jest jednak potencjał łączenia się z naszymi elementami emocjonalnymi. Jak powiedział Næss: „Człowiek ma serce, nie tylko mózg”.

Aby zbliżyć się do zrównoważonego współistnienia, nie wystarczy odwoływać się do abstrakcji na temat korzyści naukowych lub opracować doskonale skuteczne systemy rekompensat. Musi to również wynikać z poczucia solidarności z innymi gatunkami – pełnego uznania, że, mówiąc słowami Næssa: „Ludzie nie są sami na tej planecie”.

Co ciekawe, jak wykazało niedawne badanie, większość ludzi żyjących w społecznościach wiejskich w UE już wierzy, że wilki mają prawo istnieć, co odpowiada względnemu optymizmowi Næssa co do możliwości istnienia społeczności mieszanych. Jest to tym ważniejsze, o czym należy pamiętać w świetle niepokojących podziałów politycznych w związku z tak zwanym problemem wilków w Europie.