Wywiad z dr Williamem Freehlingiem. The Mirror – Dziennik historii licencjackiej / The Mirror

[Poniższy wywiad publikujemy na łamach WOBEC z kilku powodów. Po pierwsze podnosi on ważne dziś pytanie odnośnie do tego w jaki sposób pisać dziś o historii? Czy zachować język naukowego dyskursu, czy też wybrać formy bardziej narracyjne, dostępne dla szerokiego odbiorcy? Wywiad ten ukazuje też to, z jaką pokorą powinniśmy podchodzić do zagadnień historycznych (do naszej przeszłości), jest ona zbyt złożona byśmy mogli w jakimś momencie stwierdzić, że już wszystko wiemy. Proszę zwrócić uwagę również na fakt, że tylko w kwestii wojny secesyjnej (1861–1865) szukając jej przyczyn, William Freehling sięga do lat 1816-1836.

Redakcja]

Wywiad prowadzą Ben Stager i Anne Gute (Koedytorzy – The Mirror)

Mirror: Jako starsi licencjaci historii stajemy przed decyzją, dokąd iść dalej. W pewnym momencie swojej kariery uniwersyteckiej musieliście zmagać się z tym samym pytaniem. Co sprawiło, że wybrałeś historię i karierę akademicką zamiast wielu innych opcji, które musiałeś mieć do dyspozycji?

Freehling: Rozumiem was, bo pamiętam, jak trudna to była decyzja. Po czterech latach studiów uznałem, że chcę być historykiem i wyjechałem do szkoły średniej 3000 mil w jedną stronę, częściowo dlatego, że chciałem uciec od wszystkiego, co znałem wcześniej. Przy okazji, myślę, że to byłoby dobre dla ciebie również. Idź do nowego miejsca, jeśli możesz, ponieważ to pozwala nabrać dystansu, aby oderwać się i zacząć myśleć od nowa w tym naprawdę krytycznym czasie decyzji. To, co zamierzasz zrobić ze swoim życiem, to trudna decyzja, ponieważ jest to decyzja abstrakcyjna. Nawet jeśli uważasz, że znasz świat uczelni, ponieważ sam spędziłeś w nim cztery lata, przekonasz się, tak jak ja, że bycie profesorem jest zupełnie czym innym niż bycie studentem. Wyruszyłem na studia magisterskie bez większego przekonania, że to życie dla mnie. Po pierwsze, mam bardzo praktyczne podejście. Uważam, że życie człowieka powinno mieć znaczenie w realnym świecie i nie byłem przekonany, że jako intelektualista mogę być wartościowy poza akademią. Po drugie, ostatnią rzeczą, jakiej chcieli moi rodzice, było bym został profesorem. Uważali, że to przedwczesne ubóstwo w najgorszym wydaniu. Chcieli, żebym był lekarzem, prawnikiem lub kimś w tym rodzaju, i byli bardziej jednoznaczni w swoich życzeniach niż większość rodziców. Aby zostać profesorem, musiałbym walczyć z oczekiwaniami ludzi, na których najbardziej mi zależało, w tamtym momencie mojego życia. I tak zdecydowałem się pójść do szkoły wyższej, a w połowie pierwszego roku byłem mniej pewny niż kiedykolwiek, że chcę być profesorem, ponieważ studia wyższe wydawały się tak ezoteryczne, tak abstrakcyjne. Mniej więcej w kwietniu tego pierwszego roku zdecydowałem, że to prawdopodobnie nie jest dla mnie i że muszę zrezygnować i zrobić dokładnie to, czego najbardziej chcieli moi rodzice, czyli zostać lekarzem. Zacząłem mój drugi rok szkoły średniej jako student pre-medycyny. Miałem szczęście, że trafiłem do szkoły w Berkeley, która już wcześniej doświadczyła takiego wahania i nie uważała tego za dziwne. Dali mi stypendium dydaktyczne z historii, kiedy studiowałem medycynę. Zawsze dziękowałem moim szczęśliwym gwiazdom, że byłem na uniwersytecie, który był tak tolerancyjny. Nie uważałem kursów przedmedycznych za tak interesujące intelektualnie na poziomie abstrakcyjnym, jak kursy z historii, ale przede wszystkim zacząłem uczyć, co naprawdę uwielbiałem. Pomyślałem, że będąc nauczycielem, mogę naprawdę mieć taki praktyczny wpływ, jaki ktoś powinien mieć na świat. To właśnie doświadczenie nauczycielskie ostatecznie skłoniło mnie do zostania profesorem, a kiedy już to zrobiłem, zainteresowałem się bardziej abstrakcyjnymi poziomami tego wszystkiego.

Mirror: Jest Pan mieszkańcem Północy, ale w centrum Pańskich prac znajduje się Konfederacja Południowa i wojna secesyjna. Co przyciąga Cię do Południa, a w szczególności do tego okresu?

Freehling: Pociąga mnie to, co dziwne w historii. Moją pierwszą wielką miłością był upadek Republiki Weimarskiej i dojście do władzy Hitlera. W tamtym momencie wydawało mi się, że to jedna z najdziwniejszych rzeczy, jakie kiedykolwiek przydarzyły się zachodniej cywilizacji. To właśnie chciałem studiować – to, co dziwne, wyjątkowe i egzotyczne. Szukałem niekonwencjonalnego tematu, więc kiedy dotarłem do historii Ameryki, cóż było bardziej niekonwencjonalnego niż Południe? Południe było tak dziwne – zwłaszcza, że byłem Jankesem – podczas gdy Północ wydawała się być tak prosta i sucha – przyziemna, imperialistyczna, wszystko to, z czym dorastałem. To jeden powód. Innym powodem jest to, że intelektualnie uważam, że sekretem przyczyny wojny secesyjnej jest sposób, w jaki zachowywało się Południe. Południe było zdecydowanie ważniejszą i bardziej agresywną siłą w określaniu kształtu kontrowersji sekcyjnych (lojalnych wobec własnego regionu), podczas gdy Północ częściej reagowała na Południe niż na siebie. Tak więc połączenie mojego intelektualnego poczucia, że tajemnica wojny secesyjnej musi leżeć po stronie Południa oraz zamiłowania do egzotyki ciągnie mnie do tej specjalizacji z historii.

Mirror: Biorąc pod uwagę wszystko, co zostało napisane o wojnie secesyjnej, czy uważasz, że okres został wyczerpany?

Freehling: Nie sądzę, że ktokolwiek, kto jest w tej dziedzinie od bardzo dawna, myśli, że wszystko zostało rozstrzygnięte i wypisane. To nie jest tego rodzaju dziedzina. Można wyjaśnić, dlaczego fabryki Nowej Anglii wystartowały w taki sposób, że nikt nie mógłby napisać lepszego sprawozdania, ale wyjaśnienie czegoś takiego jak to, dlaczego Południe się odłączyło, to już inna sprawa. Nie sądzę, by kiedykolwiek nastąpił moment, w którym jakikolwiek historyk, niezależnie od tego, jak bardzo jest arogancki, powie: „Ja to wszystko rozgryzłem”.

Mirror: Niedawno opuściłeś John Hopkins University w Baltimore na rzecz State University of New York at Buffalo, co było posunięciem, które zaskoczyło wiele osób. Dlaczego?

Freehling: Ludzie byli zaskoczeni, ponieważ w amerykańskim świecie akademickim istnieje prestiżowy porządek w hierarchii; Harvard, Yale, Princeton, Columbia, Hopkins, Pennsylvania – mają być najlepszymi z amerykańskich szkół. Ale mnie nie obchodzi prestiż miejsca, w którym jestem. Chcę, żeby ludzie oceniali mnie i myśleli o mnie w kategoriach tego, jak uczę i jak piszę. To jest to, za co chcę być zapamiętany. Oczywiście zależy mi na prestiżu, ale uważam, że prestiż powinien wynikać z tego, jak ludzie odbierają twoje książki i twoje nauczanie, a nie z tego, gdzie akurat wykładasz. W Buffalo mam wspaniałą katedrę badań, gdzie mogę robić, co chcę, i mogę nauczać tyle lub mniej, ile mi się podoba. Otworzyło to wszelkiego rodzaju możliwości pisania. Właśnie dlatego, że przeniosłem się do Buffalo, byłem w stanie zrobić ostatnią książkę z profesorem Simpsonem (Secession Debated: Georgia’s Showdown in I860, Oxford University Press, 1992). Była to bardzo kosztowna książka, z wieloma rozmowami telefonicznymi i czasem spędzonym w sekretariacie, a ja po prostu nie mógłbym sobie pozwolić na jej napisanie bez dotacji, jaką daje mi Katedra w Buffalo. Przeprowadzka dała mi możliwość pisania takich książek, jakie chcę pisać. Przenoszenie się z jednego miejsca do drugiego wydaje się dziwne tylko wtedy, gdy uważa się, że prestiż danego miejsca jest wszystkim, co się liczy; dla mnie liczy się tylko możliwość pisania historii.

Mirror: Wydałeś niedawno tom pierwszy długo oczekiwanej Drogi do zjednoczenia. Twoja pierwsza książka została szeroko doceniona w momencie wydania w 1966 roku. Skąd ta dwudziestopięcioletnia przerwa?

Freehling: Zacząłem pisać bardzo prostą książkę, która zajęłaby mi mniej więcej tyle samo czasu, co moja pierwsza książka. Miałam napisać o ostatecznej konfrontacji między Południem a Narodem, o kryzysie secesyjnym. Miałem zamiar objąć okres od listopada1860 roku do kwietnia 1861 roku. Ładny, kontrolowany, zawarty, mógłbym to zrobić w trzy lub cztery lata. Kiedy zacząłem badać ten temat, stwierdziłem, że nie jestem w stanie wyjaśnić niczego na temat tego kryzysu, chyba że poprzez przesunięcie moich badań dalej w przeszłość. Najpierw zdecydowałem, że cofnę się do 1859 roku i najazdu Johna Browna, potem do 1857 roku i wyborów Jamesa Buchanana, a w końcu dotarłem do Kompromisu z 1850 roku. W tym momencie byłem całkowicie przekonany, że wiem, jak to zrobić; było to jakieś dziesięć lat po wydaniu mojej pierwszej książki. Wtedy, całkiem przypadkowo, odkryłem ten niesamowity dokument, który uświadomił mi, że nie mogę zatrzymać mojego odwrotu na roku 1850. Jeśli miałbym kiedykolwiek wyjaśnić to wydarzenie, musiałbym cofnąć się aż do początków rewolucji amerykańskiej. Ta decyzja kosztowała mnie kolejne 10 lat. Przyznaję, że był też pewien kryzys zaufania. To może być bardzo okrutny zawód, zwłaszcza jeśli opublikowałeś dość udaną pierwszą książkę. Po pewnym czasie ludzie zaczynają spekulować, że twoja druga książka nie będzie tak dobra jak pierwsza. Trochę mnie to dotknęło. Myślę, że przy odrobinie większej pewności siebie mógłbym skończyć tę książkę w 20 lat, a nie w 25. Gdybym zdecydował się napisać serię ładnych, krótkich, skrótowych, kontrolowanych monografii, z drugiej strony, mógłbym napisać około pięciu książek w tym samym okresie. Zamiast tego wybrałem napisanie tej wielkiej, ogromnej, wymiatającej rzeczy, która zajmowała mi coraz więcej czasu.

Mirrror: Jak twój ruch w kierunku historii narracyjnej i większej publiczności został odebrany przez społeczność historyczną?

Freeliling: Myślę, że będzie się toczyć coraz większa walka o tę kwestię. Przez długi czas pisarze narracyjni byli ludźmi z marginesu i nie należeli do świata akademickiego. Niektórzy naukowcy dopiero teraz zaczynają mówić, że chcą, aby ich poważna historia akademicka była dostępna dla bardziej popularnej publiczności. Myślę, że ludzie tacy jak ja są wciąż w niewielkiej mniejszości, ale będzie to ważna kwestia w historii Ameryki w ciągu najbliższych dziesięciu czy piętnastu lat, częściowo dlatego, że ludzie z twojego pokolenia, którzy nie chcą, aby historia i ich praca były tylko akademickie i miały niewielki wpływ na resztę kultury.