Romanizacja w szczerym polu: przypadek Segobrigi / Carlos F. Noreña

Abstrakt:

Niniejsze opracowanie dotyczy problemu przemian historycznych w średniej wielkości mieście na prowincjonalnym zaścianku wielkiego, przednowoczesnego imperium. Próbuje naświetlić skrzyżowanie porządku społeczno-politycznego i produkcji kulturalnej oraz wzajemnie konstytuujący się związek między asymetryczną władzą a kulturą translokalną w mieście Segobriga w środkowej Hiszpanii w okresie ok. 200 p.n.e. – 200 n.e., u szczytu imperium rzymskiego. Argumentuje, że to sam fakt istnienia imperium rzymskiego – a w szczególności panujące w nim specyficzne konfiguracje władzy – był motorem powszechnego powielania wyraźnie rzymskiego pakietu kulturowego w Segobridze, zwłaszcza w sferze publicznej (architektura, epigrafika, i monet), co może tłumaczyć dramatyczny rozkwit kultury rzymskiej w tym nieoczekiwanym miejscu.

Niniejsze studium podejmuje problem zmian historycznej w średniej wielkości mieście położonym w prowincjonalnym zaścianku wielkiego, przednowoczesnego imperium. Próbuje naświetlić przecięcie porządku społeczno-politycznego i produkcji kulturowej oraz wzajemnie konstytuujący się związek między asymetryczną władzą a kulturą translokalną. Aby zilustrować ten dynamiczny związek między władzą a kulturą, niniejsze badanie koncentruje się na mieście Segobriga, w środkowej Hiszpanii, w okresie od około 200 roku p.n.e. do 200 roku n.e., kiedy to Półwysep Iberyjski został najpierw podbity przez rzymskie państwo cesarskie, a następnie przez nie wchłonięty. Głównym argumentem jest to, że to właśnie fakt istnienia imperium rzymskiego – a w szczególności specyficzne konfiguracje władzy panujące w jego obrębie – spowodował powszechne powielanie wyraźnie rzymskiego pakietu kulturowego i może wyjaśnić dramatyczny rozkwit kultury rzymskiej w tym nieoczekiwanym miejscu.

Jak więc możemy zidentyfikować „kulturę rzymską” i gdzie możemy ją znaleźć na odległych terytoriach rządzonych przez rzymskie państwo cesarskie? Zdefiniujmy „kulturę” (na potrzeby tego opracowania) jako zespół przedmiotów, praktyk i przekonań charakterystycznych dla osób, które postrzegają siebie jako należące do mniej lub bardziej spójnej grupy. [1] „Kultura rzymska”, zgodnie z tą definicją, odnosi się do wyraźnie rzymskiego kompleksu takich przedmiotów, praktyk i przekonań, przy czym określenie „rzymska” funkcjonuje tu jako wygodny skrót od określenia „italska”, a także pokrywa się (jeśli nie jest całkiem wymienne) z określeniami „metropolitalna”, „centralna” i „imperialna”, „centralny” i „cesarski”, ponieważ terminy te w użyteczny sposób oddają bardzo ścisłe związki między miastem Rzym, jego symboliczną centralnością i koncentracją władzy cesarskiej w tym mieście, a także przypominają nam, że kultura rzymska była zawsze obciążona ideologicznie ze względu na jej związek z centrum władzy. [2]

Konwencjonalne wskaźniki kultury rzymskiej (tak zdefiniowane) obejmują rzymski urbanizm i monumentalizację przestrzeni publicznej; rzymską architekturę, zarówno miejską, jak i domową; rzymską religię (bóstwa, przedmioty i sposoby oddawania czci); język łaciński (zwłaszcza w publicznych inskrypcjach); rzymskie nazewnictwo; rzymską kulturę materialną (od biżuterii i dóbr luksusowych po ceramikę i zastawę stołową); rzymską sztukę; rzymski gust (odzwierciedlony, na przykład, w ubiorze, portretach i fryzurach); rzymskie zwyczaje żywieniowe i sposób odżywiania się; oraz rzymskie praktyki pogrzebowe. [3]

Geograficzne rozprzestrzenianie się takich wskaźników kultury rzymskiej w obrębie imperium rzymskiego było bardzo nierówne pod względem przestrzennym, jak moglibyśmy się spodziewać w zróżnicowanej, przednowoczesnej polityce, niemniej jednak kształtowało się w wyraźny sposób.[4] Główny kontrast występował między regionem śródziemnomorskim, z jednej strony, a jego kontynentalnym zapleczem z drugiej, z miastami, bogactwem, statusem społecznym, władzą polityczną i władzą, a wraz z tymi rzeczami, ogólnym występowaniem kultury rzymskiej, skoncentrowanymi w tym pierwszym. Istniał podobny, choć mniej wyraźny kontrast między Wschodem a Zachodem, z wyższymi wskaźnikami urbanizacji i większymi koncentracjami bogactwa na Wschodzie (lub raczej w środkowych i wschodnich trzecich części tego, co stanie się imperium rzymskim) przed rzymskim podbojem, dając początek istniejącej wcześniej infrastrukturze społecznej i politycznej, która sprzyjała przejęciu i dyfuzji ogólnoeuropejskiej, metropolitalnej kultury, na poziomie elit społecznych, która częściowo przekroczyła językową przepaść między greckim Wschodem a łacińskim Zachodem.[5]

Ogólnie rzecz biorąc, bogactwo, wydatki i produkcja kulturalna koncentrowały się w miastach.[6] Miasta w imperium rzymskim zazwyczaj grupowały się w skupiska, co intensyfikowało interakcje kulturowe, i były zlokalizowane albo w obrębie rolniczo produktywnych krajobrazów, albo w miejscach z łatwym dostępem do ponadregionalnych sieci wymiany handlowej, przede wszystkim na wybrzeżu Morza Śródziemnego (lub w jego pobliżu), albo w głębi lądu wzdłuż żeglownych rzek.[7] Geografia, innymi słowy, wyznaczyła podstawowe parametry, w ramach których kwitła urbanizacja i (co bardziej istotne) gdzie rzymska produkcja kulturalna była najbardziej intensywna.

Na pierwszy rzut oka wydaje się więc, że istnieje silna korelacja między gęstością zaludnienia miast z jednej strony, a nexusem (bogactwo/władza/produkcja kulturalna) z drugiej. To wygodne miejsce na początek, ale rodzi ono natychmiastowy problem. To właśnie te obejmujące całe imperium ramy przestrzennej dystrybucji kultury rzymskiej sprawiają, że Segobriga jest tak wyjątkowa, ponieważ miasto nie znajdowało się w bogatym, silnie zurbanizowanym regionie, ani nie było bardzo dobrze połączone z szerszym światem śródziemnomorskim. A jednak było to miasto silnie „zromanizowane”, praktycznie według każdej definicji tego terminu.[8] Wyzwaniem jest więc wyjaśnienie intensywności romańskiej akulturacji w tym marginalnym mieście oraz zrozumienie, jak i dlaczego możemy znaleźć dowody na tę formę akulturacji w środku niczego.

* * *

Zacznijmy od umieszczenia Segobrigi w jej szerszym regionalnym otoczeniu w środkowej Hiszpanii.[9] Środkowa Hiszpania jest określona przez rozległy płaskowyż, znany od końca XVIII wieku jako Meseta („Wielki Stół”), obejmujący całkowity obszar około 100 000 kilometrów kwadratowych. Podzielony na północną i południową płytę przez chropowate pasmo górskie, kordillera lub sistema central, i odwadniany przez dwie rzeki ze wschodu na zachód, Duero na północy i Tajo na południu. Meseta składa się z mieszaniny aluwialnych równin i wapiennych płaskowyżów, jego krajobrazy charakteryzują się stosunkowo słabe gleby, skaliste wychodnie i gęste płaty lasów dębowych. Dominujący klimat jest typu kontynentalnego: suchy i charakteryzujący się ekstremalnymi temperaturami latem i zimą. Uprawy podstawowych produktów śródziemnomorskich, zwłaszcza winogron i oliwek, nie mogły być tu prowadzone na dużą skalę. W okresie przednowoczesnym spośród ograniczonych zasobów naturalnych Mesety najważniejsze było drewno, udomowione zwierzęta gospodarskie, a przede wszystkim złoża mineralne, zwłaszcza żelaza i srebra.[10]

Choć te kastylijskie wyżyny tworzyły geologiczne serce Półwyspu Iberyjskiego, nie były dobrze połączone z ogólnośródziemnomorskimi sieciami władzy i dobrobytu skupionymi wokół miasta Rzym. Nawet w obrębie samego Półwyspu Iberyjskiego Meseta jako całość była strefą marginalną. Szczególnie wyraźny jest kontrast, po pierwsze, z całym litoralem Morza Śródziemnego, rozciągającym się od Pirenejów do Cieśniny Gibraltarskiej, a po drugie, z dwiema wielkimi dolinami rzecznymi Półwyspu Iberyjskiego, Ebro (na północnym wschodzie) i Baetis (na południu). W okresie rzymskim regiony te wyróżniały się gęstą populacją, wysokim stopniem urbanizacji, rolniczo wydajnymi krajobrazami, dobrobytem handlowym, koncentracją bogactwa i licznymi kanałami awansu dla lokalnych elit. Konwencjonalne wskaźniki rzymskości w tych regionach, wymienione powyżej, są odpowiednio wysokie, zwłaszcza w miastach.[11] W schematycznym rozróżnieniu na regiony, które były „podłączone” do centralnej sieci władzy i komunikacji rzymskiego imperium i te, które nie były, środkowa Hiszpania z pewnością należałaby do tej drugiej kategorii. Pod względem komunikacji imperialnej, urbanizacji, bogactwa i kultury rzymskiej cała Meseta, krótko mówiąc, była w dużym stopniu prowincjonalnym zaściankiem.[12]

Od okresu augustowskiego (27 p.n.e. – 14 n.e.) Segobriga coraz bardziej przypominała typowe, dobrze prosperujące, średniej wielkości prowincjonalne miasto w zachodnim imperium rzymskim, z monumentalnym centrum miasta w stylu rzymskim i dominacją porządku społeczno-politycznego przez zamożną lokalną elitę. Niewiele wiemy o rozwoju miasta po początkowym „okresie rozkwitu” w I wieku n.e., ale z pewnością przetrwało ono ogólnocesarski spadek urbanizacji, który miał miejsce podczas tzw. kryzysu III wieku. [16] Rozwój miast w IV i V wieku n.e. wydaje się opowiadać różne historie. Z jednej strony istnieją dowody na odnowienie zabytkowego kompleksu łaźni, co sugeruje kontynuację inwestycji w budynki centrum obywatelskiego. Z drugiej strony Segobriga była jednym z nielicznych miast iberyjskich, które porzuciły swój amfiteatr (na przełomie III i IV wieku), przekształcając go w budynek mieszkalny. Ta zmiana przeznaczenia przestrzeni publicznej może odzwierciedlać upadek ekonomiczny lub odejście od klasycznej koncepcji właściwego wykorzystania przestrzeni obywatelskiej (lub jedno i drugie). [17] W każdym razie codzienne życie miasta w tym późnym okresie rzymskim jest daleko poza zasięgiem naszych dowodów. Wiemy, że Segobriga była biskupstwem w okresie Wizygotów (ok. 500-700 n.e.) i że szczyciła się wizygockim kościołem.[18] Wydaje się, że Segobriga została opuszczona podczas najazdów arabskich i berberyjskich w VIII wieku, widoczne tam ruiny, w miejscu znanym jako Cabeza del Griego, obiekt zainteresowania antykwariuszy od końca XVI wieku. Współczesne badania tego stanowiska rozpoczęto w drugiej połowie XX wieku (kiedy ostatecznie wykazano, że ruiny w Cabeza del Griego należą do starożytnej Segobrigi), co jest bardzo dobrym przykładem osiągnięć pofrankistowskiego boomu w miejscowej archeologii w Hiszpania. [19]

W długim okresie zapisanej historii tego miejsca w okresie przednowoczesnym najbardziej intensywny okres zmian przypada na okres od końca I wieku p.n.e. do końca I wieku n.e. i właśnie na tym okresie skupimy się w tym artykule. Kwestię zmian historycznych i kulturowych w Segobridze można rozpatrywać na kilka różnych sposobów, ale ja skoncentruję się na dowodach z szeroko rozumianej sfery publicznej. Trzy powiązane ze sobą procesy ilustrują społeczną asymilację miasta z rzymskimi normami kulturowymi: (i) monumentalizacja i artykulacja przestrzeni publicznej; (ii) przekaz ideologiczny na monecie obywatelskim miasta; oraz (iii) upamiętnianie i honorowe praktyki w publicznej epigrafii miasta. Rozważmy każdy po kolei.

Miasto dla Rzymian (a przed nimi dla Greków) było nie tylko zarodkową osadą z konstytucją i skupiskiem urzędników rządzących ludnością miejską i administrującą zależnym wiejskim zapleczem, ale także miejscem wyraźnie odróżniającym się od wsi, ponieważ miał konstelację budynków użyteczności publicznej otaczających monumentalne centrum. [20]Pod koniec I wieku n.e. mniej lub bardziej standardowy „zestaw” miejski rozpowszechnił się w całym imperium, zwłaszcza we Włoszech i zachodnich prowincjach, gdzie rzymskie kolonie mogły służyć jako modele. Charakterystyczne cechy obejmowały brukowany centralny plac do zgromadzeń publicznych (forum), zwykle ozdobiony honorowymi pomnikami, zwłaszcza posągami; sala kolumnadowa dla spraw publicznych (bazylika); duża sala posiedzeń rady lokalnej (kurii); świątynie publicznego kultu bóstw rzymskich (w tym deifikowanych cesarzy); duże kompleksy łaźni do kąpieli publicznych; miejsca rozrywki publicznej (zwłaszcza teatry i amfiteatry); oraz osiowy układ drogowy oparty na centralnej arterii komunikacyjnej ( cardo maximus ) i jej głównym prostopadłym skrzyżowaniu ( decumanus ).[21] To, co uczyniło tę kombinację form urbanistycznych „rzymską”, nie polegało na tym, że opierała się ona na „planie” samego Rzymu – precyzyjne ustalenia zmieniały się w poszczególnych miastach, a w każdym razie Rzym rozwijał się w przypadkowy sposób, który nie nadaje się do bezpośredniego naśladowania – ale raczej podstawowe zasady, którym te formy dały wyraz: symetria, osiowość, wertykalność, przeplatanie się przestrzeni sakralnej i politycznej, funkcja centralnego placu jako miejsca arystokratycznych pokazów oraz architektoniczne i wizualne wyeksponowanie budynków zaprojektowanych z myślą o miejskim wypoczynku i życiu towarzyskim. [22]

W ciągu pierwszego wieku n.e. pejzaż miejski Segobrigi stawał się coraz bardziej rzymski pod względem wyglądu i układu (ryc. 2 i 3, s. 7). [23] Wbudowane na stromym zboczu wzgórza, wykorzystujące najnowsze technologie tarasowe, połączone osiową siatką ulic i otoczone murem obwodowym o długości około 1300 metrów, monumentalne centrum Segobrigi było imponującym osiągnięciem. [24] W sercu miasta, na tarasie na środkowym poziomie, znajduje się plac forum. Zorientowane wzdłuż głównej drogi północ-południe i mierzące około 1280 m2 forum zostało wybrukowane pod koniec I wieku pne, co było kosztowną operacją sfinansowaną przez miejscowego magnata [Proc]ulusa Spantamicusa. Jego dobrodziejstwo dla miasta jest zapisane w długiej inskrypcji (ok. 16 m), złotymi literami, umieszczonej na chodniku forum. [25]Obwód forum, otoczony kolumnadą od południa, jest ozdobiony licznymi podstawami i cokołami posągów (patrz poniżej, 19–20) i zapewnia dostęp do szeregu warsztatów i przestrzeni handlowych ( tabernae ). Na wschód od forum znajduje się główna bazylika, zbudowana na początku I wieku n.e. Bazylika, ściśle zorientowana na forum, miała wymiary 59 na 19 metrów. Miał podwójną kolumnadę, skromną nawę główną (ok. 7,25 m), a także był ozdobiony posągami. [26] Na zachód od kompleksu forum, rozpoczynającego się na tym samym tarasie średniego poziomu, znajdował się szereg budynków wzniesionych w drugiej połowie I wieku n.e. [27]Pierwsza to duża, prostokątna sala, kolumnadowa, zakończona monumentalną apsydą na końcu. Zwykle jest identyfikowany jako kompleks świątynny do kultu deifikowanych cesarzy. Na zachód od tej konstrukcji, na wyższym tarasie, znajdował się kompleks łaźni publicznych, którego dokładna artykulacja wewnętrzna nie jest dobrze poznana. W tym samym okresie (ok. 50–100 n.e.) ukończono dwa główne publiczne kompleksy rozrywkowe na północ od miasta, na dolnym tarasie. Teatr i jego zależności są szczególnie dobrze zachowane, choć funkcje niektórych z tych ostatnich są kwestionowane. [28] Amfiteatr – być może najbardziej charakterystyczny rzymski typ budowli – jest dość konwencjonalny pod względem architektonicznym i mógłby prawdopodobnie pomieścić 5000–6000 widzów. [29]

Nie wiemy, w jaki sposób te różne budynki i zespoły były faktycznie użytkowane na co dzień, ani co tak naprawdę myśleli o nich mieszkańcy miasta. Nie powinniśmy też oczekiwać takich samych postaw, powiedzmy, od zamożnego mężczyzny z miasta, młodego niewolnika czy starszej kobiety ze wsi odwiedzającej miasto. Jest rzeczą oczywistą, że nie każdy nada tym formom urbanistycznym te same znaczenia. [30] Ale same formy bardzo wyraźnie przylegały do ​​ogólnoimperialnego standardu urbanistycznego i urbanistycznego ideału. Pod tym względem byli z konieczności uwikłani w imperialny system symboliczny i związany z nim porządek społeczno-polityczny, system i porządek, które jednocześnie odzwierciedlały i pomagały konstytuować. Bardziej istotny jest fakt, że były to obce formy symboliczne w rdzennym krajobrazie środkowej Hiszpanii – przynajmniej wtedy, gdy pojawiły się po raz pierwszy. Nie jest jasne, w którym momencie zostały one znormalizowane i nieoznaczone jako „rzymskie”. Nie ulega jednak wątpliwości, że żaden przybysz z Italii ani z Rzymu od początku I wieku n.e. ani przez chwilę nie wątpiłby, że Segobriga jest „prawdziwym” miastem rzymskim.

Od pomników i przestrzeni publicznej w Segobridze przechodzimy do bitych tam monet obywatelskich. Gospodarka pieniężna Cesarstwa Rzymskiego opierała się na centralnie regulowanym systemie nominałów złota, srebra i brązu. [31] Centralna mennica produkowała złote i srebrne monety do obiegu w całym imperium oraz różne nominały z brązu do obiegu we Włoszech i zachodnich prowincjach. Te centralnie wybijane emisje z brązu zostały uzupełnione o te produkowane w lokalnych mennicach w miastach prowincjonalnych. Moneta w świecie rzymskim służyła zarówno celom ekonomicznym, jak i ideologicznym, była wykorzystywana nie tylko do ułatwiania płatności państwowych, ale także poprzez swoje projekty (obraz i tekst) do przekazywania różnego rodzaju komunikatów. [32] Moneta centralna, produkowana na skalę niemal przemysłową, systematycznie nagłaśniała szereg imperialnych ideałów i wartości, podczas gdy monety obywatelskie, produkowane w znacznie mniejszych ilościach i krążące głównie wśród użytkowników lokalnych i regionalnych, często funkcjonowały jako nośniki celebracji lokalnych tożsamość. Typologie monet obywatelskich zostały ujednolicone w całym imperium. Rewersy („ogony”) zwykle przedstawiały obrazy i teksty o znaczeniu lokalnym (bohaterski założyciel, kultowy budynek, charakterystyczny element geograficzny itp.), podczas gdy awersy („głowy”) były zwykle stemplowane portretem panującego cesarz. Niosąc te podwójne przesłania na swoich dwóch twarzach, monety obywatelskie w imperium rzymskim znajdowały się na styku imperialnego i lokalnego. [33]

Najwcześniejsza historia mennicy w Segobriga jest niejasna. Srebrne i brązowe monety z iberyjską legendą SEKOBIRIKES, datowane na koniec drugiego / początek pierwszego wieku p.n.e., mogły zostać wyprodukowane w Segobriga, ale to przypisanie zostało zakwestionowane. [34] Bezpieczniejsze jest wydanie z brązu, które przedstawia na awersie głowę „iberyjską” obok palmy i delfina, a na rewersie jeźdźca z dzidą i napisem SECOBRIS (Vives 135.1). Ten typ jest zwykle postrzegany jako kwestia przejściowa między monetą tubylczą a rzymską. Ta ostatnia zaczyna się czcionką z portretem Augusta, z palmą i delfinem, ale bez legendy, a rewers z jeźdźcem i włócznią oraz legendą SEGOBRIGA ( RPC1.470) (ryc. 4a). Kolejna kwestia odzwierciedla ściślejsze przestrzeganie centralnych standardów, ponieważ portret Augusta jest teraz identyfikowany przez legendę AUGUSTUS DIVI F, „Augustus, syn boga” ( RPC 1.472 ) .

Subtelna, ale istotna (i trwała) zmiana w typologii monet miejskich w Segobridze nastąpiła za panowania następcy Augusta, cesarza Tyberiusza (14–37 n.e.) (ryc. 4b). Awers w pełni obejmuje teraz centralną imperialną estetykę: portret cesarski z długą tytulaturą, w tym przypadku TI CAESAR DIVI AUG F AUGUSTUS IMP VIII, „Tyberiusz Cezar August, syn deifikowanego Augusta, imperator osiem razy ” . Na rewersie nadal widnieje SEGOBRIGA — ważne, trwające roszczenie dotyczące autorytetu menniczego i lokalnej tożsamości — ale legenda nie jest już związana z jeźdźcem z włócznią, ale zamiast tego jest osadzona w dębowym wieńcu ( RPC1.473). Język wizualny ma tu znaczenie. Jeździec był iberyjskim symbolem, przypominającym waleczność elit sprzed podboju i przywołującym celtycką tradycję religijnych kultów koni. [35] Jest wyraźnym wyrazem tożsamości lokalnej. Natomiast wieniec dębowy ( corona civica ) był zdecydowanie rzymskim symbolem cesarskim. [36] Pierwotnie był używany jako oficjalna nagroda za uratowanie życia obywateli rzymskich, ale stał się symbolem ochrony całego państwa rzymskiego, a zwłaszcza ojcowskiej troski cesarza o jego poddanych, jak upamiętniono w autobiograficznej relacji Augusta o jego kariera, „Osiągnięcia” ( Res gestae, 34,2). Wieniec dębowy był zdecydowanie obcym symbolem w kontekście iberyjskim. Ten typ monety, niezmieniony do końca produkcji mennicy (do połowy I wieku n.e.), łączący portret cesarski z jednej strony z legendą SEGOBRIGA (dosłownie) otoczoną dębowym wieńcem z drugiej, jest emblematyczny dla kulturowe i polityczne wchłonięcie miasta przez rzymski porządek cesarski.

Epigrafia – rzeźbienie tekstów w lub na dowolnym trwałym materiale – jest trzecią dziedziną, w której możemy udokumentować przewagę w Segobrygii charakterystycznych rzymskich praktyk kulturowych. Teksty epigraficzne były charakterystyczną cechą sfery publicznej w świecie rzymskim. Boom epigraficzny, który ogarnął basen Morza Śródziemnego w pierwszych trzech wiekach naszej ery, generując prawie 1 000 000 opublikowanych inskrypcji i odzwierciedlając impuls kulturowy tak głęboki, że uczeni zaczęli mówić o rzymskim „zwyczaju epigraficznym”, był być może najbardziej widocznym przejawem dyfuzji kultury rzymskiej w całym imperium. Dotyczy to zwłaszcza prowincji zachodnich, gdzie pismo publiczne (a w niektórych przypadkach pismo tout court) przybyło wraz z Rzymianami i gdzie dominującym językiem inskrypcji była łacina.[37] Mieszkańcy Segobrigi z pewnością przejęli zwyczaj epigraficzny.[38] Na podstawie serii napisów honorowych ustawionych na placu forum w Segobriga i wokół niego, rejestrujących dedykacje dla różnych honorowych osób, możemy prześledzić kontury tamtejszych praktyk upamiętniających.

Pierwszy tekst (AE 2003.992 = Segobriga V, nr 55), bardzo fragmentaryczny, pochodzi z podstawy dużego kamiennego cokołu, który sam w sobie ma uformowaną podstawę i koronę oraz cztery duże otwory na górze, służące do zakotwiczenia dwóch naturalnej wielkości posągów (rys. 5, s. 11):

Inne dedykacje dla lokalnych elit ujawniają niektóre z dostępnych im dróg awansu. Rozważmy na przykład inskrypcję z dużego kamiennego bloku, który prawdopodobnie służył jako podstawa posągu konnego ( AE 2003.984 = Segobriga V, nr 19):

Jest to honorowa dedykacja radnych miasta Segobriga dla członka miejscowej elity (tj. jednemu z nich), pochodzącemu z rodziny, o czym świadczą inne dokumenty z miasta, w uznaniu jego „wielu zasług” ( pluruma merita ), przypuszczalnie dobrodziejstwa dla społeczności. [39] Jego służba w rzymskiej armii cesarskiej jako dowódcy pomocniczej jednostki kawalerii świadczy o tym, że osiągnął stopień jeździecki – stan prawny obejmujący całe imperium, ustępujący pod względem pozycji i prestiżu jedynie porządkowi senatorskiemu – i że jego bogactwo, status społeczny i ambicje doprowadziły go do obejmującego całe imperium poziomu klasy rządzącej Rzymem. Pisownia ( pluruma ), tytuł ( praefectus equitum) i struktura kariery (zajmowanie stanowiska bez zajmowania niższych szczebli w hierarchii wojskowej) sugerują wczesną cesarską datę tekstu, prawdopodobnie pierwszą ćwierć pierwszego wieku n.e. [40]

Epigrafia honorowa Segobrigi sięga również ponad poziom lokalnych elit. Kolejnym szczeblem po miejscowych mężach z warstwy konnych (equestrian), takich jak Manliusz, są nielokalni mężowie z warstwy senatorskiej, którym w Segobrygii poświęcono kilka dedykacji. Podaję tu tylko dwa przykłady. Pierwsza z nich została wyryta na przedniej ścianie dużego bloku kamiennego, którego górna część zawiera kamienną obudowę stanowiącą oparcie dla grubego cokołu, prawdopodobnie przeznaczonego na posąg konny. Napis brzmi następująco (AE 2003.981 = Segobriga V, nr 12):

C(aio) Calvisio Sabino | co(n)(suli) VII vir(o) epulo(num) | leg(ato) pro pr(aetore) | patrono | ex d(ecreto) d(ecurionum).

(To jest dedykowane) Gajuszowi Kalwisjuszowi Sabinusowi, konsulowi, członkowi rady siedmiu do wydawania publicznych uczt, dowódcy pretorianów i patronowi (sc. Segobrigi). Dekretem rajców miejskich.

Drugi napis, na podobnie zaprojektowanym bloku kamiennym z postumentem, ma ten sam format (AE 2003.982 = Segobriga V, nr 13):

M(arco) Licinio Crasso | Frugi pont(ifici) sodal(i) | Aug(ustali) co(n)s(uli) patrono | d(ecreto) (vac.) d(ecurionum).

(Poświęcony jest Markowi Licyniuszowi Krassusowi Frugi, pontifexowi, kapłanowi dla kultu Augusta, konsulowi i patronowi (sc. Segobrigi). Dekretem rajców miejskich.

Te dwa teksty, datowane odpowiednio na pierwszą i trzecią dekadę I wieku n.e., odnotowują dedykacje przez miasto – lub raczej przez radnych miasta – wpływowym mężczyznom z rangą senatorską, którzy służyli jako „patroni” Segobrigi, quasi-formalne określenie rzymskich senatorów, którzy podjęli się reprezentowania interesów miast prowincjonalnych.[41]

Znajdujemy również napisy honorowe z Segobrigi adresowane do wysokich urzędników cesarskich – niektórych z nich o niższym statusie społecznym niż senatorowie, co oczywiste, ale często bliżej faktycznego centrum władzy, czyli samego cesarza. Dobry przykład pochodzi z dedykacji kolejnej konnej podstawy posągu (AE 2003.986 = Segobriga V, nr 20):

M(arco) Porcio M(arci) f(ilio) | Pup(inia) | Caesaris Augusti | scribae | Segobrigenses | patrono.

Za Marka Porciusa, syna Marciusa, z plemienia Pupinian, skrybę Augusta Cezara. Mieszkańcy Segobrigi dedykowali to swojemu patronowi.

Honorand, z plemienia Pupinian, na pewno nie jest miejscowy (lokalną przynależnością plemienną w Segobrygii była Galia). Był skrybą lub notariuszem Augusta, jednym z grupy płatnych współpracowników cesarza (ten konkretny tytuł jest po raz pierwszy poświadczony w tym tekście). Zwykle przyjmuje się, że wielki zaszczyt, jakim jest konny posąg poświęcony przez całe miasto, może upamiętniać jedynie rolę tego urzędnika w nadaniu Segobriga statusu miejskiego, co niemal na pewno miało miejsce podczas pobytu Augusta na Półwyspie Iberyjskim w latach 15-13 p.n.e.[42] Stanowi to doskonały przykład ekonomii łask i zaszczytów w świecie rzymskim oraz sposobu, w jaki nawet biurokratyczni funkcjonariusze cesarza mogli zostać wyniesieni ze względu na wyjątkowe usługi, jakie mogli świadczyć na rzecz prowincjonalnych społeczności.

Wreszcie, aby doprowadzić ten przegląd epigrafii honorowej w Segobriga do punktu kulminacyjnego, znajdujemy kilka dedykacji dla rzymskich cesarzy. Poniższy tekst jest być może najbardziej uderzający (AE 2003.979 = Segobriga V, nr 5). Jest on niezwykle fragmentaryczny, ale biorąc pod uwagę formalną naturę cesarskiej tytulatury, odtworzenie musi być poprawne, przynajmniej w ogólnych zarysach:

Tekst ten, w przeciwieństwie do innych przedstawionych powyżej, nie jest wyryty na cokole posągu, lecz na ołtarzu. Uwagę zwraca bardzo wysoka jakość liternictwa, podobnie jak wielkość ołtarza. W rzeczywistości jest to największy pomnik na forum. Znajduje się również w miejscu osiowym, jak zobaczymy (poniżej, *). Biorąc pod uwagę numizmatyczne dowody na ołtarze deifikowanego Augusta w Hiszpanii, w głównych miastach Augusta Emerita ( RPC 1.28, 35, 36, 45) i Tarraco ( RPC 1.218, 221, 225, 231), jest całkiem prawdopodobne, że ten ołtarz służył jako centralny punkt nowego kultu cesarskiego w Segobriga. [43] Jeśli tak, cały pomnik reprezentuje znaczące i wysoce publiczne zaangażowanie w sercu miejskiego centrum miasta z rzymską władzą cesarską.

Pod względem monumentalnych budynków i przestrzeni publicznej, lokalnych monet i praktyk epigraficznych Segobriga była więc pełnym uczestnikiem głównego nurtu kultury miejskiej Cesarstwa Rzymskiego. Ale udokumentowanie tych aspektów romanizacji miasta to tylko pierwszy krok. Znaczna część niedawnej dyskusji w tak zwanej debacie latynizacyjnej koncentrowała się na kwestiach znaczenia i tożsamości, ale dla głównego argumentu tego artykułu, który opiera się na relacji między kulturą a władzą, tak naprawdę liczą się kwestie sprawczości i motywacji. Właśnie do tych kwestii się teraz zwracamy.

* * *

Obecne podejście do pytania, co dokładnie spowodowało szerokie rozpowszechnienie kultury rzymskiej (a raczej „kultury rzymskiej”: patrz powyżej, nr 2), obejmuje pełne spektrum od „odgórnego” do „oddolnego” ” modele zmiany kulturowej. Z jednej strony argumentowano, że latynizacja była samoświadomym celem rzymskiej klasy rządzącej, a systematyczna akulturacja poddanych imperium była kwestią rzymskiej imperialnej sztuki państwowej. Z drugiej strony argumentowano, że romanizacja została wygenerowana całkowicie „od dołu”, ponieważ prowincjonalni poddani dobrowolnie przyjęli wszystkie aspekty kultury rzymskiej ze względu na jej nieodłączną atrakcyjność. [44] Żadna hipoteza nie jest zbyt satysfakcjonująca. Nie ma wielu dowodów na realizację centralnie opracowanej strategii romanizacji poddanych imperium. Prawdą jest, że kolonie, bazy wojskowe i przywileje miejskie sformułowane w Rzymie mogły (i miały) kształtować praktyki kulturowe na prowincji, ale nie ma powodu sądzić, że którekolwiek z nich miało na celu przede wszystkim akulturację poddanych prowincji. Model „bottom-up” również nie jest zbyt przekonujący, ponieważ ma tendencję do łączenia dóbr praktycznych i pragmatycznych (wanny, tania ceramika, trwałe dachówki) z normatywnymi i ideologicznymi (religia, język, sztuka) i zakłada, że atrakcyjność tego pierwszego była łatwo przenoszona na przekonania na temat tego drugiego. [45] Nie pasuje też do wewnętrznej dynamiki hierarchicznych, przednowoczesnych społeczeństw, takich jak Cesarstwo Rzymskie.

Kuszące, choć moim zdaniem nie do końca słuszne, jest zajmowanie stanowiska „i/i” i konkluzja, że ​​rozprzestrzenianie się kultury rzymskiej było napędzane jednocześnie impulsami „z góry na dół” i „z dołu do góry” ( lub, być może, przez coś pomiędzy). Ilekroć nasze dowody na przyjęcie i powielanie różnych aspektów kultury rzymskiej są wystarczająco jednoznaczne, jasne jest, że kluczowymi aktorami były lokalne elity, rodziny i osoby, które nadawały ton w swoich społecznościach. Było to szczególnie prawdziwe w miastach zachodnich prowincji, które nie miały tych samych tradycji gminnego i demokratycznego podejmowania decyzji, które charakteryzowały miasta greckiego Wschodu. To lokalne elity zmonopolizowały bogactwo i instytucje decyzyjne społeczności. To lokalne elity przeznaczały własne środki materialne na dary i dobrodziejstwa, takie jak budynki użyteczności publicznej, i to elity lokalne były uhonorowane, w ramach rutynowej wymiany wzajemnej, różnymi formami publicznego upamiętnienia, takimi jak pomniki. To lokalne elity sprawowały urzędy elekcyjne i służyły jako radni miejscy (dla których zwykle istniała minimalna kwalifikacja majątkowa) i decydowały o kwestiach, takich jak i jakie projekty stemplować na lokalnych monetach. Od jednego krańca imperium rzymskiego do drugiego, ale przede wszystkim w jego zachodniej części, to lokalne elity wspólnie napędzały rozprzestrzenianie się kultury rzymskiej. [46]

Prawdą jest, że często brakuje nam dowodów na to, kto konkretnie zapłacił na przykład za określony budynek lub kto zdecydował się na określony rodzaj monety. Przypisanie tej kluczowej roli lokalnym elitom zależy zatem po części od zbudowania modelu zbiorowego działania w imperium rzymskim. [47] Niemniej jednak jest wiele przypadków, w których jest jasne, że nie był to ani „potężny outsider” (cesarz, wojewoda itp.), ani społeczność jako całość, ale raczej poszczególni magnaci i lokalni notable, którzy byli odpowiedzialni za praktyki, które służą (dla nas) jako wskaźnik latynizacji. Już w Segobridze istnieją dobre dowody na rolę lokalnych elit w rozwoju urbanistycznym miasta. Oprócz inskrypcji informującej o finansowaniu chodnika forum (powyżej, 6), mamy na przykład kilka epigraficznych zapisków lokalnych elit płacących za różne budynki w Segobridze, w tym teatr (Quintus Valerius Argaelus Duitiqum: Almagro Basch 1984, nr 33) i półokrągłą salą przyjęć (Sempronia Arganta i Marcus Julius [?]: AE 1999.938 =Segobriga V, nr. 32). Niezidentyfikowana konstrukcja przylegająca do forum została ufundowana przez Lucjusza Semproniusza Walentynusa ( CIL 2.6338dd), a świątynia (greckiego) boga Zeusa Theosa Megistosa, z dedykacją w języku greckim, autorstwa Gajusza Juliusza Sylwanusa ( AE 1998.778 = Segobriga V , nr 150), pochodzący ze Smyrny w Azji Mniejszej, ale najwyraźniej posiadający wystarczające środki, aby uczestniczyć w publicznej kulturze epigraficznej, promowanej przez wyższą klasę miasta. Często spotykamy radę miejską ( decurio ) jako całość upoważniającą do podejmowania decyzji o rozwoju miasta, ale biorąc pod uwagę minimalne kwalifikacje majątkowe do członkostwa w radach municipii rzymskichpodobnie jak Segobriga, nie ulega wątpliwości, że i tutaj wiodącą rolę objęły lokalne elity. [48]

Kim więc były te „lokalne elity” Segobrigi? Na początku były to rodziny i jednostki, które poza Segobrigą miały ważne powiązania polityczne, w tym z członkami rzymskiej klasy rządzącej. Wielu Sempronii i Valerii z Segobriga, obszernie poświadczonych w epigraficznym zapisie z miasta, może równie dobrze być potomkami klientów namiestników prowincji Tyberiusza Semproniusza Grakchusa i Gajusza Waleriusza Flaccusa, sięgających aż do połowy II wieku pne . [49] Bliższe związki miasta z rzymską warstwą senatorską sięgają połowy I wieku p.n.e., kiedy to mieszkańcy Segobrigi czcili jako swojego patrona urzędnika prowincji, senatora Lucjusza Liwiusza Ocellę ( CIL 6.1446a = ILS936). Ten Liwiusz był najwyraźniej prekursorem późniejszych senatorskich mecenasów Segobrygi czczonych na forum miejskim (powyżej, 12), z których jeden, Marek Licyniusz Krassus Frugi, był teściem Antonii, córki cesarza Klaudiusza (panował 41-54 n.e.). Chociaż ci senatorowie byli formalnie patronami całego miasta, ich dyplomatyczne i międzyludzkie powiązania z Segobrigą byłyby nawiązane przez te same lokalne elity, których bogactwo zapewniało im miejsce w radzie miejskiej.

Bogactwo elit Segobrigi, podstawa ich pozycji społecznej, musiało pochodzić z ziemi. Segobriga, jak widzieliśmy, nie była tętniącym życiem miastem handlowym — w rzeczywistości nazwa miasta nie pojawia się nawet w naszym głównym źródle dokumentalnym dotyczącym sieci drogowej Półwyspu Iberyjskiego, w Trasie Antonina z III wieku. [50] Głównym lokalnym zasobem był lapis specularis, rodzaj półprzezroczystego gipsu używanego głównie do produkcji szyb okiennych. Według Pliniusza Starszego ( Natural History 36.160) najlepsze na świecie lapis specularis pochodziły z kopalń położonych w promieniu 100 mil od Segobrigi. [51]Eksport tego charakterystycznego dla regionu produktu prawdopodobnie stanowił podstawę bogactwa miasta i tworzył fortuny tamtejszych magnatów. I wydaje się, że ta koncentracja bogactwa w rękach lokalnych elit miasta stworzyła większą przepaść między bogatymi i biednymi w Segobriga niż gdzie indziej w Hiszpanii, o czym świadczy bardzo wysoki odsetek niewolników odnotowany w epigrafice miasta – aż 10 procent, według jednego z szacunków. Jest to anomalia w kontekście środkowej Hiszpanii, w której (poświadczona) częstość występowania niewolnictwa była niższa. [52]

Ostatnią, kluczową kwestią, na którą należy zwrócić uwagę, jeśli chodzi o lokalną elitę Segobrigi, jest to, że w swej istocie była to elita tubylcza. Nie było tu kolonii rzymskiej, ani oficjalnego osadnictwa rodzin z Półwyspu Apenińskiego. [53] Prawdą jest, że służba wojskowa przyciągnęła całą środkową Hiszpanię do bliskich i trwałych kontaktów z Włochami i że niektórzy włoscy weterani mogli osiedlić się na tym obszarze. [54] Ale wydaje się, że lokalne elity były w większości pochodzenia lokalnego, co wyraźnie widać w ich nomenklaturze. Wśród imion iberyjskich i hybrydowych, które znajdujemy w zapisie epigraficznym, oprócz dwóch już poznanych ([Proc]ulus Spantamicus i Quintus Valerius Argaelus Duitiqum) są Aemilia Dercinio ( CIL 2.6338ee), Hispanus Avellicus ( CIL2.3133), Cantaber ( CIL 2.3135), Bessuca ( CIL 2.3097) i Aemilius Argaelus ( HispEp 1.321). [55] Trudno więc mówić w tym kontekście o romanizacji „z góry na dół”. Ale chociaż ci ludzie byli lokalnego pochodzenia, ich ambicje wykraczały poza kontekst lokalny, a ich osobiste powiązania i ścieżki kariery były coraz bardziej wchłaniane przez translokalną, ponadregionalną, a nawet obejmującą całe imperium klasę wyższą. Tak więc nie jest to tak naprawdę romanizacja „oddolna”. Ponieważ przyjmowanie i rozpowszechnianie kultury rzymskiej przez lokalne elity, takie jak te w Segobriga, jest tak dokładnie powielane w tak wielu różnych miejscach, być może najlepiej jest konceptualizować naturę kolektywnej sprawczości w rozprzestrzenianiu się kultury rzymskiej nie jako jednokierunkowej, a nawet dwukierunkowej, ale raczej jako fraktal.

W każdym razie nadal pozostaje nam wyjaśnienie motywacji stojącej za zbiorowym przyjęciem przez lokalne elity kultury rzymskiej. Moim zdaniem najlepszym wyjaśnieniem jest instrumentalne. Argumentem, w skrócie, jest to, że przyjęcie całego rzymskiego pakietu kulturowego i bardzo publiczne przyjęcie go było ewidentnie w interesie (sekcyjnych) lokalnych elit, ponieważ wzmocniło to ich własny status, prestiż i autorytet. Innymi słowy, ludzie ci niekoniecznie identyfikowali się, subiektywnie, jako „Rzymianie” (choć mogli to robić), ani niekoniecznie wierzyli, że kultura rzymska jest z natury lepsza od ich własnej, tubylczej kultury (chociaż nie jest wykluczone, że tak uważali). Zamiast tego postępowali zgodnie ze standardowym rzymskim imperialnym pismem w swoich działaniach publicznych,[56]

Ta szeroko instrumentalistyczna interpretacja motywacji lokalnych elit w przyjmowaniu kultury rzymskiej miała wielu zwolenników w ostatnim pokoleniu badaczy romanizacji. Jednym ze sposobów na przybliżenie tej interpretacji jest bliższe przyjrzenie się chronologii zmian w Segobriga. Bo wszyscy możemy się zgodzić, że lokalne elity były siłą napędową latynizacji miasta i wszyscy możemy się zgodzić, że dokonały one samoromanizacji w interesie zbiorowym, ale nadal musimy wyjaśnić, dlaczego to zrobiły, kiedy to zrobiły. Segobriga była społecznością podległą cesarstwa rzymskiego od połowy II wieku pne i najwyraźniej miała ważne kontakty z wpływowymi Rzymianami z tego okresu. Ale początkowy rozkwit rzymskiej produkcji kulturalnej nastąpił dopiero pod koniec I wieku pne.

Istnieją dwa główne konteksty historyczne, w których można umiejscowić tę zmianę w Segobriga. Pierwszym z nich jest szerszy proces zmian kulturowych w całym zachodnim imperium, zwłaszcza na Półwyspie Iberyjskim, Afryce Północnej i Galii. We wszystkich tych regionach koniec pierwszego tysiąclecia pne to moment głębokich zmian kulturowych, ponieważ różne wskaźniki kultury rzymskiej (jak podsumowano powyżej, 1–2) gwałtownie rosną. [57] Innymi słowy, to, co określamy jako specyficznie rzymską kulturę prowincjonalną, powstało mniej więcej w tym samym czasie w zachodnich prowincjach. Segobriga nie jest wyjątkiem. [58] Należy podkreślić, że państwo rzymskie posiadało imperium zamorskie od połowy III wieku p.n.e., ale dopiero pod koniec I wieku p.n.e. romanizacja nabrała rozpędu.

Inną ważną zmianą historyczną, która jest chronologicznie zbieżna z tym dramatycznym wzrostem kultury rzymskiej, jest transformacja systemu politycznego w Rzymie, jako Republice — forma rządów sięgająca VI wieku p.n.e., w której obywatele rzymscy byli suwerenni — upadła po serii coraz bardziej gwałtownych wojen domowych i została zastąpiona przez monarchiczny rząd ostatniego pozostałego wodza, Oktawiana, którego znamy jako pierwszego cesarza Augusta (27 p.n.e.–14 n.e.). Oczywiście trudno jest rozplątać te główne zmiany strukturalne w sferze politycznej i kulturowej, ale chciałbym zasugerować, że nadejście monarchii w Rzymie stanowi klucz do zrozumienia przemian kulturowych w Segobridze i zachodnich prowincjach (a może nawet w całym cesarstwie). [59]

Istnieją (co najmniej) dwa powody, dla których pojawienie się monarchicznego systemu politycznego w Rzymie może tłumaczyć szybką Romanizację Segobrigi (i innych miejsc). Pierwszym z nich jest to, że cesarz, jako symbol, był znacznie potężniejszy i bardziej rezonujący niż cokolwiek związanego z Republiką. Postać cesarza nie tylko stanowiła rodzaj „symbolicznego kleju” dla całego imperium – cesarz był w końcu jedyną rzeczą, którą dzielili wszyscy poddani z prowincji – ale także służyła jako dogodny punkt centralny dla wyrażania lokalnej identyfikacji w prowincjach. Świątynie dla kultu cesarskiego i posągi dla cesarza pomagały lokalnym społecznościom zrozumieć swoje miejsce w większym świecie. W istocie ich lokalna kultura i lokalna tożsamość były możliwe tylko wtedy, gdy wyobrażano je sobie w kontekście czegoś ponadlokalnego. A tym ponadlokalnym kontekstem było imperium rzymskie, zakorzenione teraz w dynamicznej postaci jednego władcy. Świątynie, ołtarze (jak ten w Segobriga) i posągi na cześć cesarza były tak wieloma materialnymi wyrazami zarówno władzy cesarskiej, jak i – co bardziej istotne – kultury rzymskiej.

Drugi powód ma związek z polityką tworzenia się państw w świecie przednowoczesnym. W historii świata bardzo rzadko zdarzało się, by republikańskie miasto-państwo stworzyło – a tym bardziej utrzymało – rozległe terytorialnie imperium. Większość imperiów w świecie przednowoczesnym była rządzona przez dziedziczne monarchie. Rzadko bada się dokładnie, dlaczego tak było (powszechne twierdzenie, że instytucje republiki były niewystarczające do rządzenia imperium, tylko podważa tę kwestię). Jednym z możliwych wyjaśnień, sugerowanych przez Scheidela (2006), jest to, że monarchie chętniej niż republiki kooptują i inkorporują obce elity, co zwykle ułatwia proces formowania państwa. W większości republik metropolitalne ciało obywatelskie dąży natomiast do maksymalizacji swojej pozycji uprzywilejowanej i nadrzędnej w stosunku do wszystkich podmiotów na peryferiach, nawet (a może zwłaszcza) elit lokalnych, co jest sprzeczne z modelem kooptacji i inkorporacji, stosowanym z powodzeniem przez reżimy monarchiczne. W przypadku rzymskim już za czasów Augusta mamy do czynienia z zakrojoną na szeroką skalę dyfuzją obywatelstwa rzymskiego na rzecz lokalnych elit, zwłaszcza w zachodnich prowincjach[60]. Ta odznaka przynależności do porządku społecznego i politycznego zdobywcy stanowiła dla lokalnych elit skuteczną zachętę do pełnego uczestnictwa w rzymskim reżimie imperialnym. Głównym instytucjonalnym mechanizmem dyfuzji obywatelstwa rzymskiego była komunalizacja i nadanie prawa łacińskiego (ius Latii), co oznaczało, że wszyscy wybieralni urzędnicy i ich rodziny otrzymywali na zawsze pełne obywatelstwo rzymskie (zachowując jednocześnie własne, lokalne obywatelstwo, ze wszystkimi jego przywilejami i obowiązkami). [61] Wydaje się więc bardzo prawdopodobne, że to właśnie nadanie przez Augusta statusu miejskiego Segobrygii około 15 roku p.n.e., upamiętnione zarówno dedykacją dla skryby Augusta (powyżej, 13), jak i wzniesieniem ołtarza ku czci deifikowanego Augusta (10-14), zapoczątkowało przyjęcie na szeroką skalę rzymskich form kulturowych w Segobrygii.

Jednym ze sposobów, w jaki cesarska współpraca z lokalnymi elitami przejawia się w sferze wizualnej i monumentalnej, jest konfiguracja arystokratycznych ekspozycji w przestrzeni publicznej oraz przenikanie się honorów cesarskich i lokalnych. Forum w Segobriga jest doskonałym przykładem tego zjawiska (Ryc. 6, s. 20).[62] Wiele z omówionych powyżej inskrypcji honorowych (10-14) zostało skupionych w południowo-wschodnim narożniku placu forum. Zwróćmy uwagę w szczególności na wymieszanie pomników honorowych dla bóstw, „outsiderów” (cesarzy, senatorów i rzymskich urzędników) oraz „insiderów” (członków lokalnej elity). Wszystkie te podstawy, postumenty, posągi i inskrypcje były zakotwiczone przez centralny pomnik cesarski w tym rogu placu forum, ołtarz deifikowanego Augusta (nr 3 na planie). Dokładnie takie przemieszanie pomników honorowych znajdujemy w innych prowincjonalnych miastach zarówno na Zachodzie (Tarraco w Hiszpanii; Cuicul w Afryce Północnej; Istria nad Adriatykiem), jak i na Wschodzie (Afrodyzja w Azji Mniejszej).[63] Wizualny wpływ i ideologiczna siła tej zbieżności musiały być głębokie dla mieszkańców miasta takiego jak Segobriga, ponieważ symboliczne rozmycie boskiej, cesarskiej i lokalnej władzy z pewnością podnosiło prestiż i status całej klasy rządzącej. W rzeczy samej, nie ma bardziej wyrazistej ilustracji wzajemnie konstytuującego się związku między twardym faktem asymetrii władzy – zarówno między Rzymem a Segebrigą, z jednej strony, jak i między elitą a masą w mieście, z drugiej – a rozkwitem kultury translokalnej, z rzymskimi formami imperialnymi dominującymi w sercu monumentalnego centrum miasta i wzmacniającymi dominację pewnych grup nad innymi. To, pod wieloma względami, jest istotą Romanizacji. To, co nazywamy „Romanizacją”, innymi słowy, nie jest po prostu wskaźnikiem przynależności do zbioru metropolitalnych norm kulturowych, ale miarą lokalnej inkorporacji do systemu imperialnego, skupionego w Rzymie i charakteryzującego się stromą hierarchią polityczną i dramatycznie nierównym porządkiem społecznym.

* * *

Strabon, grecki geograf piszący w połowie epoki augustowskiej, ma do powiedzenia na temat akulturacji na Półwyspie Iberyjskim (3.2.15):

To pomaga nam uchwycić, co było typowe, a co anomalne w Segobrygii. Dla Strabo, podobnie jak dla wszystkich zamożnych, wykształconych członków wyższej klasy rzymskiej arystokracji, istniała fikcyjna korelacja między produktywnymi krajobrazami („korzystnym stanem ich kraju”), cywilizacją („łagodnością i uprzejmością”), urbanizacją (nie mieszkaniem w „zwykłych wioskach”) i rzymską cywilizacją („rzymskim sposobem życia”). Kiedy badamy dowody z imperium rzymskiego, zwykle widzimy tę samą korelację. I jest ona w większości przypadków trafna (oczywiście bez normatywnej wymowy uwag Strabo). Ale przypadek Segobrigi sugeruje, że być może coś nam umyka, albo nie szukamy dokładnie we właściwym miejscu. Przykład Segobrigi pokazuje bowiem, że to nie miasta, urbanistyka i cywilizacja jako takie były motorem napędowym Romanizacji, ale raczej skupienie w jednym miejscu, gdziekolwiek by ono nie było, grupy bogatych, wykształconych i dobrze powiązanych ze sobą elit. Każda taka koncentracja była w efekcie koncentracją władzy społecznej. Tym, czego naprawdę potrzebujemy, nie jest więc mapa miast w imperium rzymskim, jak sugerowano na początku artykułu, ale raczej rodzaj „mapy ciepła” pokazującej przestrzenne rozprzestrzenianie się tych skupisk władzy społecznej. Bo to właśnie w „gorących strefach” na takiej mapie można znaleźć latynizację – nawet jeśli, jak w Segobriga, ta koncentracja władzy społecznej znajduje się pośrodku niczego.

Prace cytowane

Abad Casal, L., S. Keay i S. Ramallo Asensio, wyd. 2006. Wczesne miasta rzymskie w Hispania Tarraconensis , Journal of Roman Archaeology , dodatek 62.
Abascal, JM, G. Alföldy i R. Cebrián. 2001. „La inscripción con letras de bronce y otros documentos epigráficos del foro de Segobriga”, Archivo Español de Arqueología 74: 117–30.
Abascal, JM, G. Alföldy i R. Cebrián. 2011. Segobriga V: Inscripciones romanas 1986–2010 . Madryt: Real Academia de la Historia.
Abascal, JM i M. Almagro Gorbea. 2012. „Segobriga, la ciudad hispano-romana del sur de la Celtiberia” w La ciudad romana en Castilla-La Mancha, wyd. G. Carrasco Serrano, 287–370. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha.
Abascal, JM, M. Almagro Gorbea i R. Cebrián. 2002. „Segobriga 1989–2000. Topografía de la ciudad y trabajos en el foro”, Madrider Mitteilungen 43: 123–61.
Abascal, JM, M. Almagro Gorbea i R. Cebrián. 2006. „Segobriga: caput Celtiberiae i Latin municipium ”, w Early Roman Towns in Hispania Tarraconensis , Journal of Roman Archaeology , dodatek 62, 184–96.
Abascal, JM, M. Almagro Gorbea, R. Cebrián i D. Sanfeliú. 2006. „Cronología y entorno urbano del teatro romano de Segobriga” w Jornadas sobre teatros romanos en Hispania, wyd. C. Márquez i A. Ventura, 377–37. Kordoba: Universidad de Córdoba.
Abascal, JM, M. Almagro Gorbea i R. Cebrián Fernández. 2008. „Segóbriga visigoda”, w: Recópolis y la ciudad en la época visigoda , wyd. L. Olmo, 221–41. Alcalá de Henares: Comunidad de Madrid.
Abascal, JM, M. Almagro Gorbea, JM Noguera i R. Cebrián 2007. „Segobriga: Culto imperial en una ciudad romana de la Celtiberia”, w Culto Imperial: política y poder , wyd. T. Nogales i J. González, 685–704. Rzym: L’Erma di Bretschneider.
Abascal, JM i R. Cebrián. 2007. „Las murallas romanas de Segobriga”, w: Murallas de ciudades romanas del Occidente del Imperio , wyd. A. Rodríguez Colmenero i I. Rodà, 527–46. Lugo: UNESCO.
Alcock, S. 1993. Graecia Capta: Krajobrazy rzymskiej Grecji . Cambridge: Cambridge University Press.
Alcock, S., wyd. 1997. Wczesne Cesarstwo Rzymskie na Wschodzie . Oxford: Monografie archeologiczne Oxbow.
Alcock, S., M. Egri i J. Frakes, wyd. 2016. Poza granicami: łączenie kultur wizualnych w prowincjach starożytnego Rzymu . Malibu: Getty Press.
Alföldy, G. 1987. „Epigraphica Hispanica X: Inschriften von Unfreien aus Toledo und Umgebung”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 67: 249–62.
Alföldy, G. 2011a. Römische Sozialgeschicte , wyd. 4. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Alföldy, G. 2011b. „Tausend Jahre epigraphische Kultur im römischen Hispanien: Inschriften, Selbstdarstellung und Sozialordnung”, Lucentum 30: 187–220.
Almagro Basch, M. 1984. Segobriga II: Inscripciones ibéricas, latinas paganas y latinas cristianas . Madryt: Excavaciones Arqueológicas en España.
Almagro Basch, M. i M. Almagro Gorbea 1982. „El teatro romano de Segobriga”, w El teatro en la Hispania romana , wyd. JM Alvarez Martínez, 25–38 lat. Badajoz: Universidad de Extremadura.
Almagro Gorbea, A. i M. Almagro Gorbea. 1995. „El anfiteatro de Segobriga”, w Bimilenario del anfiteatro romano de Mérida , wyd. JM Alvarez i JJ Enríquez, 139–76. Mérida: Junta de Extremadura.
Almagro Gorbea, A. i M. Almagro Gorbea. 1997. „Análisis y reconstrucción del anfiteatro de Segobriga”, w: Ciudades romanas en la provincia de Cuenca , wyd. M. Almagro Gorbea, 69–91. Cuenca: Diputación Provincial de Cuenca.
Almagro Gorbea, M. 1992. „La romanización de Segobriga”, w: „Conquista romana y modos de intervención en la organización urbana y terytorialny”, wyd. F. Coarelli, M. Torelli i J. Uroz Saez, 275–88. Dialoghi di Archaeologia 3.10.1–2.
Almagro Gorbea, M. 1994. „El urbanismo en la Hispania 'céltica’: Castros y oppida”, w: Castros y oppida en Extremadura , wyd. M. Almagro Gorbea i AM Martín, 13–75. Madryt: Redakcja Complutense.
Almagro Gorbea, M. 1995. „Od grodów do oppidyw „Celtic” Iberia”, Proceedings of the British Academy 86: 175–207.
Almagro Gorbea, M. i JM Abascal. 1999. Segobriga y su conjunto arqueológico . Madryt: Real Academia de la Historia.
Ando, ​​C. 2000. Imperialna ideologia i prowincjonalna lojalność w Cesarstwie Rzymskim . Berkeley: University of California Press.
Ando, ​​C. 2016. „Making Rzymianie: obywatele, poddani i podmiotowość w imperium republikańskim”, w Cosmopolitanism and Empire: Universal Rulers, Local Elites, and Cultural Integration in the Ancient Near East , wyd. M. Lavan, R. Payne i J. Weisweiler, 169–86. Oksford: Oxford University Press.
Bergmann, M. 2010.Die Strahlen der Herrscher. Theomorphes Herrscherbild und politische Symbolik im Hellenismus und in der römischen Kaiserzeit . Moguncja: von Zabern.
Blagg, T. i M. Millett, wyd. 1990. Wczesne Cesarstwo Rzymskie na Zachodzie . Oxford: Monografie archeologiczne Oxbow.
Blázquez, JM 1964. „Causas de la romanización de Hispania”, Hispania 93: 5–26.
Blázquez, JM 1965. „Esculturas romanas de Segóbriga”, Zephyrus 16: 119–26.
Bourdieu, P. 1984. Wyróżnienie: społeczna krytyka sądu smaku . Nowy Jork: Routledge.
Bowes, K. i M. Kulikowski, wyd. 2005. Hispania w późnej starożytności: aktualne perspektywy . Leiden: Brill.
Brody, L. i G. Hoffman, wyd. 2014. Roman w prowincjach: sztuka na peryferiach imperium . Chestnut Hill, Massachusetts: McMullen Muzeum Sztuki.
Bruun, C. i J. Edmondson, wyd. 2014. The Oxford Handbook of Roman Epigraphy . Oksford: Oxford University Press.
Carrasco Serrano, G., wyd. 2012. La ciudad romana en Castilla-La Mancha . Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha.
Clarke, K. 2008. Znalezienie czasu na przeszłość . Oksford: Oxford University Press.
Coarelli, F., M. Torelli i J. Uroz Saez, wyd. 1992. Conquista romana y modos de intervención en la organización urbana y terytorialny . Dialoghi di Archaeologia 3.10.1–2.
Corbier, M. 2006. Donner à voir, donner à lire: memoire et communication dans la Rome ancienne . Paryż: CNRS.
Curchin, L. 1987. „Stosunki społeczne w środkowej Hiszpanii”, Gerion 4: 177–87.
Curchin, L. 1991. Rzymska Hiszpania: podbój i asymilacja . Nowy Jork: Routledge.
Curchin, L. 2004. Romanizacja środkowej Hiszpanii: złożoność, różnorodność i zmiana w prowincjonalnym zapleczu . Nowy Jork: Routledge.
Curchin, L. 2012. „Doświadczenie miejskie w Kastylii-La Manchy w okresie rzymskim”, w: La ciudad romana en Castilla-La Mancha , wyd. G. Carrasco Serrano, 15–28. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha.
De Grazia, V. 2006.Nieodparte imperium: postęp Ameryki w dwudziestowiecznej Europie . Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Demougin, S. 1988. L’ordre équestre sous les julio-claudiens . Rzym: Collection de l’école francaise de Rome.
Dietler, M. 2010. Archeologie kolonializmu: konsumpcja, uwikłanie i przemoc w starożytnej śródziemnomorskiej Francji . Berkeley: University of California Press.
Fatás, G. 1980. Contrebia Belaisca II: Tabula Contrebiensis . Saragossa: Universidad de Zaragoza.
Strach, AT 1996. Rzym i Betyka: Urbanizacja w południowej Hiszpanii, ok. 50 pne – 150 ne . Oksford: Oxford University Press.
Fentress, E., wyd. 2000.Romanizacja i miasto: kreacje, transformacje i niepowodzenia , Journal of Roman Archaeology , dodatek 38.
Fernández, D. 2017. Arystokraci i państwowość w zachodniej Iberii, 300–600 n.e. Filadelfia: University of Pennsylvania Press.
Fishwick, D. 2017. Obręb, świątynia i ołtarz w rzymskiej Hiszpanii . Nowy Jork: Routledge.
Garcia Bellido, poseł 1974. „Tesorillo salmantino de denarios ibéricos”, Zephyrus 25: 379–95.
García Iglesias, L. 1972. Epigrafía romana de Augusta Emerita . Madryt: Facultad de Filosofia y Letras Universidad Complutense.
Garnsey, P. 1988. „Gospodarki górskie w Europie Południowej: przemyślenia na temat wczesnej historii, ciągłości i indywidualności pasterstwa na wyżynach śródziemnomorskich”, w Pastoral Economies in Classical Antiquity , wyd. CR Whittaker, 196–209. Cambridge: Cambridge University Press.
Geertz, C. 1973. Interpretacja kultur . Nowy Jork: podstawowe książki.
Gellner, E. 1983. Narody i nacjonalizm . Itaka, NY: Cornell University Press.
Goldhill, S., wyd. 2001. Bycie Grekiem w Rzymie: tożsamość kulturowa, druga sofistyka i rozwój imperium . Cambridge: Cambridge University Press.
Gros, P. i M. Torelli 2010. Storia dell’urbanistica . Il mondo romano, wyd. 3. Rzym: Laterza.
Haley, E. 2003. Baetica Felix: Ludzie i dobrobyt w południowej Hiszpanii od Cezara do Septymiusza Sewera . Austin: University of Texas Press.
Hanson, J. 2016. Geografia miejska świata rzymskiego, od 100 pne do 300 rne . Oxford: archeologia rzymska Archaeopress.
Haverfield, F. 1912. Romanizacja rzymskiej Brytanii . Oksford: Clarendon Press.
Herzig, H. 2006. „ Novum genus hominum : Phänomene der Migration im römischen Heer”, w Troianer sind wir gewesen—Migrationen in der antiken Welt , wyd. E. Olshausen i H. Sonnabend, 325–28. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Hodos, T., wyd. 2017.Routledge Handbook of Archaeology and Globalization . Nowy Jork: Routledge.
Howgego, C. 1995. Historia starożytna z monet . Nowy Jork: Routledge.
Howgego, C., V. Heuchert i A. Burnett, wyd. 2005. Moneta i tożsamość w prowincjach rzymskich . Oksford: Oxford University Press.
Ingelbert, H. 2002. „Citoyenneté romaine, romanités et identités romaines”, w: Idéologies et valeurs civiques dans le monde romaine: hommage à Claude Lepelley , wyd. H. Ingelbert, 241–60. Paryż: Picard.
Johnston, A. 2017. Synowie Remusa: tożsamość w rzymskiej Galii i Hiszpanii . Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Kampen, N. 2014. „Sztuka i architektura rzymska w prowincjach i poza światem rzymskim”, w The Oxford Handbook of Greek and Roman Art and Architecture , wyd. C. Marconi, 395–416. Oksford: Oxford University Press.
Keay, S. 1988. Rzymska Hiszpania . Berkeley: University of California Press.
Keay, S. 1990. „Procesy rozwoju społeczności przybrzeżnych Hispania Citerior w okresie republikańskim”, w The Early Roman Empire in the West , wyd. T. Blagg i M. Millett, 120–50 . Oxford: Monografie archeologiczne Oxbow.
Key, S., wyd. 1998. Archeologia wczesnorzymskiej Betyki , Journal of Roman Archaeology , dodatek 29.
Keay, S. 2003. „Ostatnie prace archeologiczne w rzymskiej Iberii (1990–2002)”, Journal of Roman Studies 93: 146–211.
Keay, S. i N. Terrenato, wyd. 2001. Włochy i Zachód: zagadnienia porównawcze w romanizacji. Oxford: Monografie archeologiczne Oxbow.
Knapp, R. 1977. Aspekty doświadczenia rzymskiego na Półwyspie Iberyjskim 206–100 pne . Valladolid: Universidad de Valladolid.
Knapp, R. 1992. Inskrypcje łacińskie ze środkowej Hiszpanii . Berkeley: University of California Publications in Classical Studies.
Kulikowski, M. 2004. Późnorzymska Hiszpania i jej miasta . Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Laurence, R., S. Esmonde Cleary i G. Sears 2011.Miasto na Zachodzie Rzymskim, ok . 250 pne – ok. 250 n.e. Cambridge: Cambridge University Press.
Lorrio, A. 2001. „Materiales prerromanos de Segobriga (Cuenca)” w: Religion , lengua ycultura prerromanas en Hispania , wyd. F. Villar i poseł Fernández Alvarez, 199–211. Salamanka: Universidad de Salamanca.
MacMullen, R. 1982. „Nawyk epigraficzny w Cesarstwie Rzymskim”, American Journal of Philology 103: 23–46.
MacMullen, R. 2000. Romanizacja w czasach Augusta . New Haven, Connecticut: Yale University Press.
Mangas, J. 1999. „Mujeres esclavas y collegia de la Hispania altoimperial” w Femmes-esclaves, wyd. F. Reduzzi Merola i A. Storchi Marino, 343–54. Neapol: Jovene.
Marek, C. 2016. W krainie tysiąca bogów. Dzieje Azji Mniejszej w świecie starożytnym , przeł. S. Rendall. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Mattingly, D. 2010. Imperializm, władza i tożsamość: doświadcz imperium rzymskiego. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Mattingly, DJ, wyd. 1997. Dialogi w rzymskim imperializmie , Journal of Roman Archaeology , dodatek 3.
Maxfield, VA 1981. Odznaczenia wojskowe armii rzymskiej . Berkeley: University of California Press.
McDonald, K. 2015.Oscan w południowych Włoszech i na Sycylii: ocena kontaktu językowego we fragmentarycznym korpusie . Cambridge: Cambridge University Press.
Millett, M. 1990a. „Romanizacja: kwestie historyczne i interpretacja archeologiczna”, w The Early Roman Empire in the West , wyd. T. Blagg i M. Millett, 35–41. Oxford: Monografie archeologiczne Oxbow.
Millett, M. 1990b. Romanizacja Wielkiej Brytanii . Cambridge: University Press.
Nicols, J. 2014. Patronat obywatelski w Cesarstwie Rzymskim . Leiden: Brill.
Noguera, JM, JM Abascal i R. Cebrián 2008. „El program escultórico del foro de Segobriga”, w: Escultura romana en Hispania 5 , wyd. JM Noguera i E. Conde, 283–343. Murcja: Tabularium.
Noreña, C. 2011a. „Monety i komunikacja”, w The Oxford Handbook of Social Relations in the Roman World , wyd. M. Brzoskwinia, 248–68. Oksford: Oxford University Press.
Noreña, C. 2011b. Imperialne ideały na rzymskim Zachodzie: reprezentacja, obieg, władza . Cambridge: Cambridge University Press.
Noreña, C. 2016. „Dziedzictwo i jednorodność monet wczesnej Antiochii Rzymskiej”, w Beyond Boundaries: Łączenie kultur wizualnych w prowincjach starożytnego Rzymu , wyd. S. Alcock, 294–306. Malibu: Getty Press.
Noreña, C., wyd. 2018. Historia kultury imperiów zachodnich: starożytność . Londyn: Bloomsbury Academic Wielka Brytania.
Noreña, C. w przygotowaniu a. „Monarchia, dobroczynność i honorowa praktyka w rzymskiej imperialnej greckiej Polis ”, w Benefactors and the Polis: Origins and Development of the Public Gift in the Greek Cities from the Homeric World to Late Antiquity , wyd. M. Domingo Gygax i A. Zuiderhoek. Cambridge: Cambridge University Press.
Noreña, C. w przygotowaniu ur. „Stowarzyszenia prywatne i doświadczenie miejskie w imperiach Han i rzymskim”, w: Obywatele i pospólstwo w starożytnej Grecji, Rzymie i Chinach , wyd. H. Becka i G. Vankeerberghena. Oksford: Blackwell.
Palomero Plaza, S. 1987. Las vías romanas en la provincia de Cuenca . Cuenca: Diputación Provincial de Cuenca.
Pfuntner, L. 2019.Urbanistyka i imperium rzymskiej Sycylii . Austin: University of Texas Press.
Rambaldi, S. 2009. L’edilizia pubblica nell’impero romano all’epoca dell’anarchia militare . Bolonia: Ante Quem.
Revell, L. 2009. Imperializm rzymski i tożsamości lokalne . Cambridge: Cambridge University Press.
Revell, L. 2015. Sposoby bycia Rzymianinem: dyskursy tożsamości na rzymskim Zachodzie. Oxford: Monografie archeologiczne Oxbow.
Rodà, I. 2000. „La escultura del sur de la Narbonense y del norte de Hispania Citerior: paralelos y contactos”, w: Actas de la III Reunión sobre escultura romana en Hispania , wyd. P. Leon Alonso, 173–96. Madryt: Ministerio de educación culture y deporte.
Roselaar S., wyd. 2015. Procesy zmian kulturowych i integracji w świecie rzymskim . Leiden: Brill.
Sahlins, M. 1976. Kultura i praktyczny powód . Chicago: University of Chicago Press.
Sanchez-Lafuente Pérez, J. 1995. „Algunos testimonios del uso y opuścić anfiteatros durante el Bajo Imperio en Hispania: el caso segobrigence”, w Bimilenario del anfiteatro romano de Mérida , 177–83. Mérida: Junta de Extremadura.
Scheidel, W. 2006. „Republiki między hegemonią a imperium: jak starożytne miasta-państwa budowały imperia, a Stany Zjednoczone (już)” Dokumenty robocze Princeton / Stanford w klasyce, wersja 1.0.
Schulten, A. 1927. Iberische Landeskunde .Geographie des antiken Spanien , 2 tomy. Strasburg: Heitz.
Sesé, G. 1994. „El teatro romano de Segóbriga y el urbanismo de la ciudad”, w: La ciudad en el mundo romano vol. 2, s. 392–94. Tarragona: CSIC.
Shaw, B. 2000. „Rebelianci i outsiderzy”, w Cambridge Ancient History obj. 11, s. 361–403. Cambridge: Cambridge University Press.
Sinner, A. 2015. „Kontakty kulturowe i budowa tożsamości: kontekst kolonialny w północno-wschodniej Hiszpanii (II – początek I w. Pne)”, Journal of Roman Archaeology 28: 7–38.
Smith, RRR i B. Ward-Perkins, wyd. 2016. Ostatnie posągi starożytności . Oksford: Oxford University Press.
Terrenato, M. 1998. „Zur Bauornamentik des römischen Theatres von Segobriga”, Madrider Mitteilungen 39: 151–75.
Terrenato, M. 2002. „Die korinthischen Kapitelle des Apsidenbaus am Forum von Segobriga”, Madrider Mitteilungen 43: 162–67.
Terrenato, N. w przygotowaniu. Archeologia Włoch . Cambridge: Cambridge University Press.
Van Oyen, A. i M. Pitts, wyd. 2017. Materializacja historii rzymskich . Oxford: Monografie archeologiczne Oxbow.
Versluys, M. 2014. „Understanding Objects in Motion: An Archaeological Dialogue on Romanization”, z odpowiedziami R. Hingleya, T. Hodosa, T. Steka, P. van Dommelena i G. Woolf, Archaeological Dialogues 21 : 1– 64.
Villaronga, L. 1978. „Sobre la localización de Segobriga”, Gaceta Numismática 51: 13–17.
Wallace-Hadrill, A. 2008. Rzymska rewolucja kulturalna . Cambridge: Cambridge University Press.
Ward-Perkins, JB 1970. „Od republiki do imperium: refleksje na temat wczesnej imperialnej architektury prowincjonalnej rzymskiego Zachodu”, Journal of Roman Studies 60: 1–19.
Whitmarsh, T., wyd. 2010. Wiedza lokalna i mikrotożsamości w świecie imperialnej Grecji . Cambridge: Cambridge University Press.
Whittaker, CR 1997. „Imperializm i kultura: inicjatywa rzymska”, w: Dialogues in Roman Imperialism , Journal of Roman Archaeology, dodatek 3, wyd. DJ Mattingly, 143–63.
Witschel, C. 1999. Krise, rezesja, stagnacja? Der Westen des römischen Reiches im 3. Jahrhundert n.Chr. Frankfurt: Marthe Clauss.
Witschel, C. 2004. „Ponowna ocena rzymskiego Zachodu w III wieku. AD”, Journal of Roman Archaeology 17: 251–81.
Woolf, G. 1994. „Stanie się Rzymianinem, pozostanie Grekiem: kultura, tożsamość i proces cywilizacyjny na rzymskim Wschodzie”, Proceedings of the Cambridge Philological Society 40: 116–43.
Woolf, G. 1995. „Formacja rzymskich kultur prowincjonalnych”, w: Integracja na wczesnym rzymskim Zachodzie: rola kultury i ideologii , wyd. J. Metzler i in., 9–18. Luksemburg: Musee National de Luxembourg.
Woolf, G. 1996. „Pismo monumentalne i ekspansja społeczeństwa rzymskiego we wczesnym cesarstwie”, Journal of Roman Studies 86: 22–39.
Woolf, G. 1998. Stając się Rzymianinem: początki cywilizacji prowincji w Galii . Cambridge: Cambridge University Press.
Woolf, G. 2001. „Rzymska rewolucja kulturalna w Galii” we Włoszech i na Zachodzie: zagadnienia porównawcze w romanizacji , wyd. S. Keay i N. Terrenato, 173–86. Oxford: Monografie archeologiczne Oxbow.
Zanker, P. 1988. Moc obrazów w epoce Augusta . Ann Arbor: University of Michigan Press.
Zanker, P. 2000. „Miasto jako symbol: Rzym i tworzenie obrazu miejskiego”, w:Romanizacja i miasto: kreacje, przemiany i niepowodzenia , Journal of Roman Archaeology , dodatek 25, wyd. E. Fentress, 25–41.
Zanker, P. 2014. Die römische Stadt . Eine kurze Geschichte . Monachium: CH Beck.
Zimmermann, M. 2017. Romanizacja i reprezentacja w Noricum . Bonn: dr Rudolph Habelt.

Notatki

1. Ta samoświadomie luźna i szeroko „socjoantropologiczna” definicja jest inspirowana zarówno semiotycznym rozumieniem kultury (dla którego Geertz 1973 jest wciąż użytecznym punktem wyjścia), jak i bardziej materialistycznym podejściem, czy to ujętym w kategoriach działalności „ekonomicznej” w ogóle ( np. Sahlins 1976) lub w szczególności pod względem konsumpcji (np. Bourdieu 1984; Dietler 2010). Podejścia materialne i semiotyczne nie są oczywiście sprzeczne. Jak ujmuje to Dietler: „Przede wszystkim przedmioty »materializują« porządek kulturowy – uwidaczniają i utrwalają kategorie kulturowe, na różne sposoby pomagają w negocjowaniu interakcji społecznych i porządkują postrzeganie świata społecznego” (2010: 59).

2. Jeśli „rzymski” jest wygodnym skrótem dla „kursywy” (przynajmniej w celu identyfikacji form kulturowych poza Włochami), to należy również przyznać, że „kursywa” sama w sobie jest po prostu uniwersalnym terminem dla wielu regionalnych i lokalne kultury Półwyspu Apenińskiego. Rzeczywiście, uderzająca różnorodność kulturowa tego, co zwykliśmy nazywać „rzymskimi Włochami”, została podkreślona w ostatnich badaniach (zob. np. Wallace-Hadrill 2008: 73–143; McDonald 2015; Terrenato w przygotowaniu). Jednak z makroskopowej, obejmującej całe imperium perspektywy, tak naprawdę bardziej rzucają się w oczy podobieństwa ponadlokalnego, obejmującego całe imperium systemu kulturowego, wywodzącego się z kursywy (lub „kursywy”) niż różnice (zwłaszcza w pierwsze dwa stulecia n.e.).

3. Bycie na bieżąco z najnowszymi doniesieniami terenowymi i specjalistycznymi badaniami dotyczącymi rzymskich prowincji jest bardzo trudne nawet w skali regionalnej (i nie wchodzi w rachubę dla całego imperium). Coroczne wydania Journal of Roman Archaeologyzapewniają najwygodniejszy przegląd najnowszych badań. Badania syntetyczne, które nadal kształtują obecną dyskusję na temat akulturacji w rzymskich prowincjach, obejmują Millett 1990b; Blagg i Millett 1990; Alcock 1993, 1997; matowo 1997; Woolf 1994, 1995, 1996, 1998, 2001; Fentress 2000; Goldhill 2001; Keay i Terrenato 2001. Nowsze prace dotyczące tematów wymienionych w tym akapicie obejmują Revell 2009, 2015; Mattingly 2010; Whitmarsh 2010; Kampen 2014; Brody i Hoffman 2014; Roselaar 2015; Alcock i in. 2016; Johnstona 2017; Zimmermann 2017; Van Oyen i Pitts 2017; Noreña 2018.

4. Jeśli chodzi o społeczno-przestrzenne modelowanie kultury (zwłaszcza kultury „wysokiej”) w społeczeństwach przednowoczesnych, Gellner 1983: 8–18 ma nadal fundamentalne znaczenie; por. Hodos 2017 za archeologiczne spojrzenie na kulturę materialną i globalizację, z dobrze ilustrowanymi studiami przypadków zaczerpniętymi z wielu okresów i miejsc.

5. Kultura miejska wschodniego imperium miała wiele wspólnych cech z kulturami miejskimi całego imperium i dlatego w pewnym sensie można ją postrzegać jako „rzymską”. Patrz Woolf 1994; Alcock 1997; Goldhill 2001; Whitmarsh 2010; Noreña 2016.

6. Przez „produkcję kulturalną” rozumiem tworzenie sztuki, literatury, dramatu itp. (a nie, w tym znaczeniu, jakąkolwiek produkcję pierwotną lub materialną). O mieście jako kluczowym miejscu produkcji kulturalnej (zgodnie z tą definicją) w świecie rzymskim: Fentress 2000; Clarke 2008; Laurence’a i in. 2011: 1–113; Pfuntner 2019.

7. Aby zapoznać się z geografią rzymskiej urbanizacji obejmującą całe imperium, zob. Hanson 2016: 88–93.

8. Almagro Gorbea 1992 zawiera krótki przegląd latynizacji w Segobriga, ale ostatnie odkrycia epigraficzne (omówione poniżej) znacznie zmieniły ten obraz. Aby zapoznać się z niedawną dyskusją i debatą na temat terminu i kategorii analitycznej „Romanizacji”, zob. Versluys 2014; jego zastosowanie do Segobrigi i jej (materialnej) kultury, patrz poniżej, s. 14–21.

9. Curchin 2004 jest najbardziej wszechstronnym badaniem regionalnym; zob. również Carrasco Serrano 2012 (ze szczególnym uwzględnieniem urbanistyki); Curchin 2012.

10. Schulten 1927 zawiera obszerny przegląd geografii historycznej Półwyspu Iberyjskiego. W szczególności w odniesieniu do środkowej Hiszpanii zob. także Curchin 2004: 4–8. Ogólnie o gospodarkach górskich w zachodnim imperium rzymskim, z naciskiem na pasterstwo i wypas zwierząt (które mogły przybierać różne formy), Garnsey 1988.

11. Romanizacja w północno-wschodniej Hiszpanii i dolinie rzeki Ebro: np. Keay 1990; Rodà 2000; Abad Casal i in. 2006; Sinner 2015. Romanizacja w południowej Hiszpanii i dolinie rzeki Baetis: np. Fear 1996; klucz 1998; Haley 2003. Aby zapoznać się z wzorcami latynizacji na całym Półwyspie Iberyjskim, zob. także Blázquez 1964; Klucz 1988, 2003; Curchina 1991; Coarelli i in. 1992; Johnston 2017. Dla rozwoju późnej starożytności, Bowes i Kulikowski 2005; Fernández 2017.

12. Lub prowincjonalne „zaplecze”, jak nazywa je Curchin 2004. Bez dostępu do morza wyżyny w Cesarstwie Rzymskim nie były oczywiście całkowicie pozbawione ośrodków miejskich. Jak zauważył jeden z anonimowych recenzentów, miasta takie jak Augustodunum w środkowej Galii i Ankyra w środkowej Anatolii były duże i bogate. Kluczowa różnica polega jednak na tym, że środkowa Hiszpania nie była, podobnie jak te inne regiony, korzystnie usytuowana w ramach dalekosiężnych, ponadregionalnych sieci handlowych (szczególnie dotyczy to płaskowyżu anatolijskiego; główny temat Marek 2016).

13. Almagro Gorbea 1992: 275–76; Lorrio 2001: 205–07.

14. „Celtiberia”: Curchin 2004: 23–26; Johnston 2017: 32–38, 71–77, 117–19. Dla castros z epoki żelaza w Hiszpanii, Almagro Gorbea 1994, 1995.

15. Viriathus: Frontinus, Stratagemy 3.10.6, 3.11.4. Sertorius: Strabon 3.4.13.

16. Na temat archeologii kryzysu III wieku zob. Witschel 1999 i 2004 (kwestionowanie intensywności kryzysu); Rambaldi 2009 (dokumentujący dramatyczny spadek aktywności budowlanej w tym okresie).

17. Kąpiel: Almagro Gorbea i Abascal 1999. Amfiteatr: Almagro Gorbea i Almagro Gorbea 1995; Sanchez-Lafuente Pérez 1995. Ogólnie o przemianach urbanistycznych Półwyspu Iberyjskiego w IV i V wieku, Kulikowski 2004, zwł. 85–129; Fernández 2017: 29–60, 123–59.

18. Na temat kościoła wizygockiego (i bardziej ogólnie archeologii wizygockiej Segobrigi), patrz Abascal Palazón, Almagro Gorbea i Cebrián Fernández 2008.

19. Dalsze nieporozumienia dotyczące identyfikacji szczątków w Cabeza del Griego ze starożytnym miejscem Segobriga można znaleźć np. w Fear 1996: 261 (z Curchinem 2004: 3). Hiszpańska archeologia po Franco: Keay 2003.

20. Locus classicus dla grecko-rzymskiej definicji miasta jako „zespołu monumentalnych budynków” to lekceważąca relacja o Panopeus, małym mieście w środkowej Grecji, napisana przez greckiego autora Pauzaniasza z II wieku n.e. (10.4.1): „Z Chaeroneia jest dwadzieścia stadiów do Panopeusa, miasta (polis) Fokijczyków, jeśli można nazwać „miastem” tych, którzy nie mają urzędów państwowych, gimnazjów, teatru, rynku, wody spływającej do fontanny, ale którzy mieszkają w nagich szałasach, takich jak górskie chaty, tuż nad wąwozem”.

21. Różne perspektywy procesu urbanizacji na Zachodzie Rzymskim w: Ward-Perkins 1970; Woolf 1998: 106–41; Fentress 2000; Gros i Torelli 2010. Laurence i in. 2011: chłopaki. 6–10 i Zanker 2014: 101–46 dostarczają wygodnych szkiców kluczowych typów budynków składających się na rzymski zespół urbanistyczny.

22. Zanker 2000, 2014.

23. Pozostałości archeologiczne w Segobriga wciąż czekają na obszerną i ostateczną publikację. W międzyczasie istnieją przydatne syntezy w Almagro Gorbea i Abascal 1999; Abascal, Almagro Gorbea i Cebrián 2002; Abascal, Almagro Gorbea i Cebrián 2006; Abascal i Almagro Gorbea 2012.

24. Dla ściany obwodu, Abascal i Cebrián 2007: 527–46.

25. Napis Spantamicus (Segobriga V, nr 31): Abascal, Alföldy i Cebrián 2001.

26. Abascal i Almagro Gorbea 2012: 316–17.

27. O tych strukturach: Almagro Gorbea i Abascal 1999: 103–12; Abascal, Almagro Gorbea i Cebrián 2002: 146–57; Terrenato 2002; Abascal i Almagro Gorbea 2012: 320–22.

28. Teatr: Blázquez 1965; Almagro Basch i Almagro Gorbea 1982; Sesé 1994; Terrenato 1998; Abascal i Sanfeliú 2006.

29. Amfiteatr: Almagro Gorbea i Almagro Gorbea 1995 i 1997.

30. Kluczowy temat Revell 2009.

31. Howgego 1995 stanowi przydatne wprowadzenie do monet starożytnej Grecji i Rzymu, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów ekonomicznych i symbolicznych.

32. Noreña 2011a.

33. Standardową pracą referencyjną dla tych monet obywatelskich jest trwająca seria rzymskich monet prowincjonalnych. Aby zapoznać się z typologiami monet obywatelskich, zob. Howgego i in. 2005; por. Noreña 2016 za studium przypadku (koncentrujące się na monetach obywatelskich Antiochii Rzymskiej w prowincji Syria).

34. por. Garcia Bellido 1974; Villaronga 1978.

35. Curchin 2004: 174–75.

36. Na temat corona civica jako odznaczenia wojskowego zob. Maxfield 1981: 70–74; Bergmann 2010: 135–205. W szczególności ze względu na swoją rolę w obrazach augustowskich Zanker 1988: 93–94, 231, 266.

37. Wygodne wprowadzenie do wszystkich aspektów epigrafiki rzymskiej w Bruun i Edmondson 2014. Nawyk epigraficzny: MacMullen 1982. Monumentalność, łacina i pismo publiczne w zachodnich prowincjach: Woolf 1996; por. Corbier 2006. Epigrafia na Półwyspie Iberyjskim: Alföldy 2011b, dokumentująca wzrost publikowanych inskrypcji z Hiszpanii od ok. 6000 (kiedy po raz pierwszy opublikowano CIL 2) do ponad 25 000 obecnie (i wciąż rośnie).

38. Autorytatywne wydanie inskrypcji z Segobriga to Abascal, Alföldy i Cebrián 2011 (= Segobriga V).

39. Manlii w Segobriga: CIL 2.6338ee, 2.3119; Segobriga V, nr. 26. Por. García Iglesias 1972, no. 192 dla Segobrigana Luciusa Manliusa poświadczonego w Augusta Emerita (I wiek n.e.).

40. Na temat mobilności w górę z pozycji praefectus equitum w I wieku patrz Demougin 1988: 340–42.

41. Ogólnie na temat rzymskich patronów wspólnot prowincjonalnych na Zachodzie zob. Nicols 2014; dla środkowej Hiszpanii, Curchin 2004: 138–43.

42. Zobacz Dio 54.23.7, 54.25.1 dla tego przedłużonego pobytu w Hiszpanii; dla pierwszej rezydencji Augusta, od 26 do 24 p.n.e., zob. Suet. 26.08; Dion 53.22.5, 53.25.7.

43. Aby zapoznać się z powstaniem kultu cesarskiego w Segobriga, zob. Abascal, Almagro Gorbea, Noguera i Cebrián 2007. Ogólnie na ołtarzach i dowody na kult cesarski w Augusta Emerita i Tarraco w epoce Augusta, Fishwick 2017.

44. Na temat akulturacji jako polityki imperialnej zob. np. Whittaker 1997 (identyfikacja miast jako kluczowych instrumentów tej strategii). Przekonanie, że kultura rzymska była z natury atrakcyjna – w rzeczywistości lepsza niż to, co oferowano lokalnie – sięga samych początków badań nad romanizacją (np. Haverfield 1912); zostało to przekształcone (ale bez wyraźnej oceny) przez MacMullena 2000.

45. Aby zapoznać się ze złożonymi relacjami między dobrami konsumpcyjnymi a wartościami normatywnymi w rzymskich prowincjach cesarskich, zob. Woolf 1998: 169–205. To, że może istnieć rozdźwięk między dobrami i wartościami „z zewnątrz” w kontekście asymetrycznych relacji władzy, wynika jasno ze współczesnych doświadczeń: zob. np. De Grazia 2006 na temat zmiennego komercyjnego i ideologicznego wpływu amerykańskich towarów konsumpcyjnych na powojenną Europę.

46. Kluczowa teza Noreña 2011b (opierająca się na wielu wcześniejszych badaniach nad imperium rzymskim i innymi społeczeństwami przednowoczesnymi).

47. Do opracowania modelu, w kontekście porównawczym (kontrastując z sytuacją w Chinach Han), Noreña w przygotowaniu b.

48. Minimalne kwalifikacje majątkowe do służby w radzie: zob. np. Flawiuszów Lex Irnitana, rozdz. 86 (minimalna kwalifikacja 5000 sestercji); Pliniusz, Listy 1.19.2 (doprecyzowując, że nikt, kto ma mniej niż 100 000 sestercji, nie może zasiadać w radzie lokalnej w Comum). Ogólnie o randze społecznej radnych miejskich, Alföldy 2011a: 169–75.

49. Dla Sempronii i Valerii z miasta zob. Segobriga V, indeks, IA, z Fatás 1980: 119–23; Knapp 1977: 7ff.; Abascal, Almagro Gorbea i Cebrián 2006: 187n7.

50. Przegląd rzymskiej sieci drogowej w środkowej Hiszpanii w Curchin 2004: 107–15, z rysunkiem 5.6 przedstawiającym mapę głównych dróg (omijając Segobrigę).

51. O kopalniach, Palomero Plaza 1987: 102–06, 121, 171, 228–29; Curchin 2004: 133, 148, 167.

52. Obliczenia i (różne) wyjaśnienia w Alföldy 1987: 259–60; Curchin 1987: 75–76, 2004: 137–40; Knapp 1992: 403–04; Mangi 1999: 347.

53. Ogólnie o braku włoskiej kolonizacji (i związanych z nią nakładów imperialnych, takich jak bazy wojskowe) w środkowej Hiszpanii, Curchin 2004: 48–50, 84–85, 90–92.

54. Zobacz pokrótce Herzig 2006 na temat armii rzymskiej jako motoru migracji (z przykładami z Półwyspu Iberyjskiego).

55. Dyskusja i dalsze przykłady w Abascal, Almagro Gorbea i Cebrián 2006: 191–92, z przypisem 16, podkreślającym przetrwanie „silnie zakorzenionego rodzimego podłoża, które było realnie obecne aż do pryncypatu” (192).

56. Podejście to zostało mniej więcej kanonizowane przez Woolf 1998 (ale zobacz teraz Johnston 2017, aby zapoznać się z reakcją), czerpiąc w dużej mierze z Millett 1990b (starannie podsumowane w Millett 1990a). Aby zapoznać się z serią badań wycofujących się z tego instrumentalistycznego rozumienia przyjmowania rzymskiej kultury materialnej – i przypisujących większą sprawczość samej kulturze materialnej – zob. teraz Van Oyen i Pitts 2017.

57. por. Woolf 1995 („kształtowanie się kultur prowincjonalnych”); Noreña 2011b: 8–14 („ogólna konwergencja władzy społecznej”).

58. Jak to ujął Almagro Gorbea: „La cristalización definitiva de la progressiva romanización de Segóbriga korespondencja al reinado de Augusto” (1992: 279; por. 285, „un fuerte impulso económico y social”).

59. To, co następuje, opiera się na pełniejszej dyskusji w Noreña 2011b, zwł. faceci. 1 i 6.

60. Na temat polityki obywatelstwa w imperium „republikańskim” zob. Ando 2016. Ogólnie o korzyściach (praktycznych i symbolicznych) obywatelstwa rzymskiego na prowincji, Ando 2000: 10, 57–66; Shaw 2000: 361–72 (sceptycznie); Ingelberta 2002.

61. Na temat komunalizacji i rozprzestrzeniania się ius Latii w Hiszpanii zob. (np.) Fear 1996 (koncentruje się na południowej Hiszpanii, ale zawiera wiele istotnych materiałów dotyczących reszty półwyspu); w szczególności dla środkowej Hiszpanii, Curchin 2004: 89, 123–24, 203.

62. Aby zapoznać się z programem rzeźbiarskim i rzeźbiarskim na forum, zobacz Noguera i in. 2008; za porównawczą zwięzłość tego „nawyku posągowego” w Segobriga, Smith i Ward-Perkins 2016: 77–78.

63. Dyskusja i odniesienia w Noreña 2011b: 266–76; dla powiązanego studium przypadku z greckiego Wschodu, Noreña w przygotowaniu a.

Link do artykułu: https://quod.lib.umich.edu/f/frag/9772151.0008.001/–romanization-in-the-middle-of-nowhere-the-case-of-segobriga?rgn=main;view=fulltext

Obraz wyróżniający: Segóbriga Termas JMM.jpg By No machine-readable author provided. Josemanuel assumed (based on copyright claims). – No machine-readable source provided. Own work assumed (based on copyright claims)., CC BY-SA 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1288177