Niemcy: kraj imigracji – czy integracji? Niewygodna spuścizna Merkel / Izabela Hertner

0
331

Uchodźcy na dworcu kolejowym Westbahnhof w Wiedniu, 5 września 2015 r.

 

[Przytłoczeni nadmiarem informacji często gubimy się w ich gąszczu, szybko zapominając nawet o tych ważnych, takich które będą miały wpływ na naszą przyszłość. Takim zagadnieniem jest to odnoszące się do imigracji. W ostatnią sobotę (18 marca) głos w tej sprawie zabrał Papież Franciszek, który w Watykanie spotkał się z rodzinami uchodźców, którzy przybyli do Włoch korytarzami humanitarnymi, organizowanymi przez stowarzyszenia kościelne, w tym rzymską Wspólnotę Sant’Egidio. W przemówieniu skierowanym do uczestników audiencji w Auli Pawła VI papież podkreślił:

– Potrzeba jeszcze wielu wysiłków, by rozszerzyć ten model i otworzyć więcej legalnych szlaków migracji.

Migracja będąca naturalnym procesem rozwoju społeczeństw już od tysiącleci, w ostatnich latach znów uległa nasileniu. Postanowiliśmy, że na łamach WOBEC przyjrzymy się temu zagadnieniu nieco bliżej. Na początek zamieścimy dwa artykuły odnoszące się do tego zagadnienia w Niemczech i w Szwecji. Dwóch europejskich krajach, które emigrantów przyjęły stosunkowo najwięcej. W Niemczech więcej niż jedna czwarta mieszkańców  to imigranci. Jedna trzecia z nich może uczestniczyć w wyborach parlamentarnych, zaś w ponad 9,5-milionowej Szwecji obcokrajowcy stanowią ok. 15 proc. ludności.

W Polsce pod koniec sierpnia 2022 roku przebywało ok. 3 mln. cudzoziemców, co stanowiło ok. 8 proc. ludności. W ogromnej liczbie są to imigranci z Ukrainy, dzięki pobytowi, których ratujemy naszą gospodarkę. Aż trudno sobie wyobrazić sytuację, gdy zabraknie ich na naszym rynku pracy, a stanie się tak już wkrótce, wraz z zakończeniem wojny w Ukrainie. Będziemy musieli szukać kolejnych przybyszów z innych państw, konkurując w tym z wieloma innymi krajami, nie tylko europejskimi. Jaką stworzymy dla nich ofertę, jak zostaną przyjęci i co zrobić by zostali wśród nas na dłużej?

Warto się przyjrzeć temu, jak do tego zagadnienia podchodzą inni.

                                                            Redakcja]

Niemcy: kraj imigracji – czy integracji? Niewygodna spuścizna Merkel

 

Niemcy stały się niezwykle zróżnicowanym krajem, ale centroprawicowa CDU Angeli Merkel wciąż zmaga się z tą rzeczywistością, pisze Isabelle Hertner. W ciągu 16 lat kanclerstwa Angeli Merkel jej partia była rozdarta między pragmatyczną polityką imigracyjną a żądaniem kulturowej asymilacji.

Kraj nie dla imigracji?

Centroprawicowa Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna od dawna uważa imigrację za niewygodny temat. W latach 80. i 90. rządy koalicyjne kierowane przez CDU były surowe wobec osób ubiegających się o azyl i uchodźców.

Dopiero centrolewicowo-zielony rząd koalicyjny na początku XXI wieku unowocześnił niemieckie przepisy dotyczące obywatelstwa i wyeliminował koncepcję narodu niemieckiego związanego więzami krwi.

CDU nigdy nie potrafiła przyznać, że Niemcy są „krajem imigracji”. Oficjalne dane wskazują, że ponad jedna czwarta (26%) osób mieszkających w Niemczech ma tak zwane „pochodzenie migracyjne”. Jest to kategoria obejmująca migrantów i ich potomków.

W latach 2015-2017 ponad 1,3 miliona migrantów złożyło wniosek o azyl w Niemczech

Społeczeństwo niemieckie bardzo się zróżnicowało, co wzmocnił europejski kryzys migracyjny. W latach 2015-2017 ponad 1,3 miliona migrantów złożyło wniosek o azyl w Niemczech. Większość z nich to uchodźcy z krajów ogarniętych wojną, takich jak Syria, Afganistan i Irak. U szczytu kryzysu, w 2015 r., Merkel wzywała do optymizmu i solidarności, twierdząc „ wir schaffen das ” – „możemy to zrobić”.

Skrajnie prawicowa populistyczna Alternative für Deutschland wykorzystała okazję, by wzmocnić swój profil jako partii antyimigranckiej i islamofobicznej. W wyborach do Bundestagu w 2017 roku zdobyła 12,6% głosów, stając się największą partią opozycyjną.

Willkommenkultur?

W tym samym czasie wielu Niemców zgłosiło się na ochotnika do pomocy nowo przybyłym uchodźcom, ujawniając kulturę gościnności, czyli Willkommenkultur. Młodsi ludzie w Niemczech – wielu z nich ma historię migracyjną – mają zazwyczaj pozytywne nastawienie do migrantów.

Duża liczba uchodźców uczyniła z Niemiec swój dom. W maju 2020 r. około 29% uchodźców z ośmiu głównych krajów pochodzenia pracowało i opłacało ubezpieczenie społeczne. W 2015 roku odsetek ten wynosił zaledwie 18%.

Młodsi ludzie w Niemczech – wielu z historią migracji – mają zazwyczaj pozytywne nastawienie do migrantów

Liczba wniosków o azyl w Niemczech gwałtownie spadła po 2017 r. Merkel odegrała kluczową rolę w próbach Unii Europejskiej zmniejszenia liczby uchodźców napływających do UE przez Grecję. W 2016 roku zawarła kontrowersyjny układ z prezydentem Turcji Erdoğanem.

Zgodnie z warunkami umowy linia brzegowa Turcji byłaby monitorowana, a Turcy  przyjmą uchodźców, którym Grecja odmówiła ubiegania się o azyl, w zamian za sześć miliardów euro i rozważenie ruchu bezwizowego do UE dla Turków. UE przyjęłaby jednego uchodźcę już przebywającego w tureckich obozach dla uchodźców na każdego uchodźcę, którego Turcja przyjmie z Grecji.

Porozumienie umożliwiło rządom europejskim uchylanie się od międzynarodowych zobowiązań w zakresie ochrony uchodźców. Spotkało się to z ostrą krytyką z wielu stron.

Integracja przede wszystkim

Wciąż zaprzeczając, że Niemcy stały się krajem imigracji, CDU preferuje określenie „kraj integracji”. Jest to zgodne z ustawami wprowadzonymi za kanclerstwa Merkel.

W 2016 r. ustawa integracyjna zapewniła osobom ubiegającym się o azyl, które mają dobre perspektywy pobytu w Niemczech, wcześniejszy dostęp do państwowych środków integracyjnych. Jeśli jednak osoby ubiegające się o azyl odmówiły uczęszczania na zajęcia integracyjne lub podjęcia pracy, rząd ograniczał ich świadczenia.

Prawo zezwalało również osobom ubiegającym się o azyl mieszkającym w mieszkaniach zbiorowych na podejmowanie pracy zarobkowej, z czego utworzono 100 000. Zatrudnianie osób ubiegających się o azyl do płatnej pracy, nauka języka niemieckiego i uczęszczanie na zajęcia integracyjne stały się kamieniami węgielnymi programu integracyjnego CDU.

W ostatnich manifestach CDU podkreślała potrzebę integracji migrantów poprzez respektowanie niemieckich wartości

Niedawna polityka uchodźcza Niemiec miała na celu integrację osób, którym pozwolono pozostać, poprzez nakłonienie ich do wejścia na rynek pracy. Ma również na celu zmniejszenie liczby uchodźców, którzy wjeżdżają lub mogą pozostać w Niemczech.

W literaturze wyborczej od 2005 roku CDU w coraz większym stopniu przedstawia imigrację jako kwestię kulturową. Manifesty podkreślają potrzebę integracji migrantów ze społeczeństwem niemieckim poprzez poszanowanie niemieckich wartości i praw, uzyskanie obywatelstwa niemieckiego, naukę języka niemieckiego i zapisywanie się do klubów (sportowych).

To nacisk, który działa na rzecz dyskryminacji muzułmanów. Z kolei żydowscy migranci z byłego Związku Radzieckiego, niemieccy wypędzeni i przesiedleńcy są chwaleni za ich kulturowy wkład w niemieckie życie.

Przyjazna kultura dla bystrych umysłów?

CDU przez długi czas opierała się apelom o otwarcie gospodarki na wykwalifikowanych migrantów spoza Unii Europejskiej.

Jednak ludność Niemiec szybko się starzeje i obecnie brakuje wykwalifikowanej siły roboczej, co CDU zaczęła dostrzegać. Jej manifest wyborczy z 2013 r. wzywał do „kultury gościnności dla bystrych umysłów”, które są „wysoko wykwalifikowane i chętne do pracy”.

W sierpniu 2019 r. Bundestag uchwalił nową ustawę mającą na celu przyciągnięcie wykwalifikowanych pracowników z oficjalnie uznanym dyplomem uniwersyteckim lub szkoleniem zawodowym spoza UE. Fachkräfteeinwanderungsgesetz , które weszło w życie w marcu 2020 r., ma na celu przyspieszenie procesu rekrutacji poprzez uczynienie go mniej biurokratycznym.

Rząd chce przyciągnąć pracowników służby zdrowia i opieki, a także specjalistów STEM. Prawo wymaga jednak, aby wykwalifikowani pracownicy mówili po niemiecku. Powinni również zarabiać na życie w Niemczech, zanim otrzymają pozwolenie na pracę, więc przeszkody przy wejściu są wysokie.

Proaktywna polityka, pragmatyczne rozwiązania

Ogólnie rzecz biorąc, pod rządami Merkel niemiecki rząd był proaktywny w swojej polityce imigracyjnej i integracyjnej. Jednak ta polityka wysyła sprzeczne sygnały, a rządy wydają się być rozdarte między otwarciem a zamknięciem granic Niemiec oraz między przyjęciem różnorodności a żądaniem kulturowej asymilacji.

Rząd Merkel uznał, że Niemcy potrzebują wykwalifikowanych pracowników spoza UE

Niemcy przyjęły więcej uchodźców niż jakikolwiek inny kraj UE. Rząd Merkel uznał też, że Niemcy potrzebują wykwalifikowanych pracowników spoza UE, a ustawa 2020 oferuje pragmatyczne rozwiązania.

Niedawne niemieckie przepisy dotyczące azylu i integracji są jednak bardzo restrykcyjne. Nowo przybyli napotykają liczne biurokratyczne przeszkody, a także presję, aby wykazać się wysiłkami integracyjnymi.

Dla osób ubiegających się o azyl życie w Niemczech pozostaje trudne.

Autor

zdjęcie Isabelle HertnerIzabela Hertner
Starszy wykładowca Polityki Wielkiej Brytanii w Europie, King’s College London

Badania Isabelle koncentrują się na partiach politycznych w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Francji i na szczeblu UE.

Zajmuje się badaniem organizacji partyjnych (demokracja wewnątrzpartyjna, w tym rola członków partii), polityk i dyskursów (dotyczących m.in. kwestii imigracji, płci, UE).

Isabelle jest dyrektorem King’s College London’s Centre for German Transnational Relations .

Śledź ją na Twitterze @IsiHertner

 

Ten blog jest oparty na artykule Isabelle w Journal of Ethnic and Migration Studies (2021, najpierw online). Niemcy „krajem integracji”? Polityka i dyskurs CDU/CSU na temat imigracji w okresie kanclerskim Angeli Merkel

Artykuł przedstawia poglądy autora(ów) i niekoniecznie ECPR czy redakcji The Loop.
Link do artykułu: https://theloop.ecpr.eu/germany-a-country-of-immigration-or-integration-merkels-uncomfortable-legacy/

Licencja Creative CommonsTa praca jest objęta międzynarodową licencją Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 .

Obraz wyróżniający: Uchodźcy na dworcu kolejowym Westbahnhof w Wiedniu, 5 września 2015 r. By C.Stadler/Bwag – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=42921707