Zbyt długo pomijano podtrzymujące życie wieże ciśnień w Afryce

Zainteresowanie międzynarodowych badaczy lodem w celu zdefiniowania naturalnych wież ciśnień sprawia, że ​​krytyczne systemy Afryki pozostają poza mapą i są objęte niewielką ochroną.

Jednak to nie tylko zagłada i mrok. Pomimo niedoboru wody Afryka jest wyposażona w wiele „naturalnych wież ciśnień”, które stanowią kluczowe, oparte na przyrodzie rozwiązanie problemów związanych z wodą i klimatem.

Weźmy na przykład niezwykłą wieżę ciśnień na Wyżynie Angoli, która zasila jeziora źródłowe i główne rzeki w siedmiu krajach Afryki Południowej. Każdego roku 423 km sześcienne wody – co odpowiada 170 milionom basenów olimpijskich – spada na obszar znany lokalnie jako Lisima Iya Mwono , co w języku Luchaze oznacza „Źródło Życia”. Woda ta wpływa do Basenu Konga i Basenu Zambezi. Jest to jedyne źródło Basenu Okawango i dostarcza 95% wody trafiającej do Delty Okawango, wpisanej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Opady deszczu z tego południowo-wschodniego płaskowyżu Angoli zapewniają bezpieczeństwo żywnościowe i wodne, źródła utrzymania i przetrwanie milionów ludzi – w Angoli, Botswanie, DRK, Republice Konga, Namibii, Zambii i Zimbabwe – a także kultowej dzikiej przyrody, w tym największe na świecie skupisko słoni afrykańskich.

System wież ciśnień na Wyżynie Angoli jest doskonałym przykładem „naturalnej wieży ciśnień”. Termin ten odnosi się do pasm górskich, które w naturalny sposób magazynują i dostarczają wodę, która następnie zaspokaja potrzeby środowiskowe i ludzkie w dole rzeki. Podczas gdy zbudowane przez człowieka wieże ciśnieniowe zaopatrują gospodarstwa domowe za pośrednictwem systemu rurociągów pod ciśnieniem, naturalne wieże ciśnieniowe są często połączone z dolnymi zbiornikami za pośrednictwem zbiorników wód gruntowych i głównych sieci rzecznych, które mogą przecinać granice krajów na przestrzeni tysięcy kilometrów. Chociaż, podobnie jak ich odpowiedniki stworzone przez człowieka, naturalne wieże ciśnień również zapewniają stosunkowo stałe dostawy przez cały rok dzięki wodzie zmagazynowanej w śniegu, lodowcach i jeziorach.

Naturalne wieże ciśnień odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu klimatu zarówno globalnego, jak i lokalnego. Są źródłem większości rzek. Wspierają różnorodność biologiczną i są ostoją i pomostami dla wielu gatunków.

W ostatnich latach słusznie wzrosło uznanie znaczenia wież ciśnień i potrzeba lepszego ich zrozumienia. W 2019 r. badacze sporządzili ranking 78 wież ciśnień na całym świecie nie tylko pod względem ilości magazynowanej i dostarczanej wody, ale także pod względem wrażliwości na zmiany środowiskowe i społeczno-gospodarcze w ciągu najbliższych kilku dekad. Powstały w ten sposób Indeks Wieży Wodnych zidentyfikował niektóre z najbardziej niezawodnych systemów według kontynentów, w tym: Himalaje azjatyckie i Płaskowyż Tybetański, które dostarczają wodę do Gangesu i Jangcy; południowoamerykańskie Andy, będące górnym biegiem Amazonki; Północnoamerykańskie Góry Skaliste, które dostarczają wodę do Missouri; oraz Alpy Europejskie, w których znajdują się górne biegu Dunaju, Renu, Padu i Rodanu.

Wskaźnik ten miał kluczowe znaczenie dla promowania ochrony wież ciśnień powstałych na lodowcach górskich, które dostarczają wodę nawet 1,9 miliarda ludzi na całym świecie, czyli mniej więcej jednej czwartej światowej populacji. Jednakże skupienie się na obecności śniegu i lodu w celu identyfikacji wież ciśnień pozostawiło Afrykę i Australię poza analizą i poza centrum uwagi globalnego zainteresowania.

Niedobór potencjału badawczego w Afryce uczynił tę sytuację trudniejszą. Podczas gdy Australia, jedyny region bardziej suchy od Afryki, ustanowiła Australijski Instytut Rzek światowym liderem w badaniach rzek, wybrzeży i zlewni, w Afryce brakuje żadnego instytutu badawczego zajmującego się badaniami rzek i słodkiej wody na całym kontynencie. Dopiero w ubiegłym roku po raz pierwszy w literaturze akademickiej zdefiniowano wieżę ciśnień Angoli Highlands, dzięki badaczom z projektu National Geographic Okavango Wilderness Project. Wcześniej systemu w dużej mierze nie było na „globalnej mapie”, pomimo jego ogromnego znaczenia hydrologicznego i gospodarczego.

Nadszedł czas, aby dostrzec i pilnie zwrócić uwagę na liczne naturalne wieże ciśnień w Afryce. Jak dotąd jedyna godna uwagi wzmianka o nich znajduje się w Afrykańskim Atlasie Wodnym, sporządzonym w ramach Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP) w 2010 r. Ta baza danych obejmuje liczne systemy wodne, które umożliwiają życie na obszarach w przeciwnym razie suchych i które są niezbędne do nawadniania, rolnictwa, procesy domowe i przemysłowe. Podkreśla Wyżyny Etiopskie, Kenijskie i Lesotho, a także Płaskowyż Jos, Płaskowyż Angoli i Centralny Płaskowyż Madagaskaru. Obszary te dostarczają wodę do głównych rzek Afryki, takich jak Nil Błękitny i Biały, Kongo, Okawango, Orange, Limpopo, Niger i Zambezi. Są również zróżnicowane. Podczas gdy na Wyżynie Kenijskiej dominują zamknięte lasy górskie, które mają wilgotny mikroklimat, na Wyżynie Lesotho panuje zimny, wilgotny i mglisty klimat, który leży powyżej linii drzew i charakteryzuje się dużymi opadami deszczu w porównaniu z otaczającymi je niższymi wzniesieniami.

Niemniej jednak Atlas Wodny Afryki ma również ograniczone możliwości identyfikacji wież ciśnień na podstawie wysokości, opadów i udziału w regionach daleko poza ich wyznaczonymi granicami. Ta dość uproszczona definicja nie uwzględnia różnorodnych ekosystemów i środowisk słodkowodnych na kontynencie afrykańskim. Pomija na przykład kilka kluczowych wież ciśnień, w tym wyżyny wschodnie Zimbabwe, wyżyny Kamerunu, wyżyny Ghany i Togo oraz wyżyny środkowoafrykańskie w Rwandzie, Burundi i DRK.

Wiele regionów w Afryce boryka się z ograniczonym dostępem do wystarczających danych i infrastruktury monitorowania. Ten niedobór długoterminowych badań utrudnia nam zrozumienie dynamiki i stanu ekosystemów słodkowodnych. W przeciwieństwie do wielu części świata, gdzie najważniejsze wieże ciśnień są uważnie obserwowane i analizowane ze względu na ich znaczenie, wiele afrykańskich wież nie jest nawet uznawanych za takie. Kraje afrykańskie miały trudności z badaniem tych krytycznych systemów wodnych i monitorowaniem szeroko zakrojonego wpływu na nie takich wyzwań, jak zanieczyszczenie, zmiany klimatyczne i rosnące zapotrzebowanie na wodę, nie mówiąc już o reagowaniu na nie.

Celem wspólnych inicjatyw z udziałem lokalnych ekspertów, organizacji międzynarodowych i rządów jest wyeliminowanie tych luk. Jednakże nadal istnieje ogromne zapotrzebowanie na zwiększone finansowanie, postęp technologiczny i badania interdyscyplinarne, aby zapewnić zrównoważone zarządzanie zróżnicowanymi zasobami słodkiej wody w Afryce i ich ochronę. Przyszłe badania muszą uznać różnorodność kontynentu i to, że afrykańskie wieże ciśnień wykraczają poza proste kategorie i szerokie definicje.

W następnej dekadzie zmiany klimatyczne będą miały wpływ na wodę pitną dla ludzi, rolnictwa, przemysłu oraz przyrody i ekosystemów. W afrykańskich wieżach ciśnień mówimy o bezpieczeństwie wodnym najszybciej rosnącej populacji świata. Są one nie tylko ważne z naukowego punktu widzenia, ale często są także świętymi, duchowymi miejscami dla społeczności. Nadszedł czas, aby rzucić wyzwanie tradycyjnej definicji wieży ciśnień, aby afrykańskie wieże ciśnień, dostarczane przez nie zasoby i zależne od nich społeczności otrzymały należytą ochronę.