Zachowanie i rozwój dziedzictwa historycznego ogrodów i parków w dużych miastach europejskich /Kristina Ivanova, Valeri Kozlov i Sergey Belomestnyh

Drezno. Górski Pałac i Park Pałacowy w stylu barokowym.

Abstrakt

Celem tego studium są badania historycznego dziedzictwa architektonicznego i planistycznego oraz współczesnych koncepcji zagospodarowania otwartych i zielonych przestrzeni miejskich. Dokonano analizy porównawczej, która pozwoliła uzupełnić ideę zmian w podejściach i narzędziach tworzenia architektury parkowej, rekreacyjnych obszarów miejskich. Źródłem do powstania artykułu były materiały kartograficzne, literackie, fotograficzne (historyczne i współczesne, wykonane podczas badań terenowych). W rezultacie ujawniono główne etapy ewolucji ogrodów i parków niektórych miast europejskich, współczesne trendy adaptacji miejskich ogrodów i parków do współczesnych wymagań. parki w większości przypadków zajmują największy procent historycznego otoczenia miasta. Zmiany w planowaniu i budowie miast rozpoczęły się w XIX wieku, kiedy to aktywnie odwoływano się do wzorców architektonicznych stolicy, co z kolei przyczyniło się do odnowy tradycyjnej architektury parków. Badanie historii ewolucji terenów zieleni w systemie planistycznym wykazało rozwarstwienie wielu historycznych i współczesnych rozwiązań urbanistycznych i przestrzennych.

Tłumaczenie:

1. Wprowadzenie

Kluczowe zagadnienia we współczesnej urbanistyce i architekturze koncentrują się na zrównoważonym rozwoju miasta i krajobrazu. Obiektem badań są ogrody i parki w strukturze terenów otwartych i zielonych głównych miast europejskich. Uważne rozważenie struktur architektonicznych i planistycznych, ich ewolucja pozwala nam porównać najnowsze podejścia w rozwoju tradycji budownictwa parkowego i kształtowania krajobrazu. Na przykład miasto Drezno (ryc. 1, 2, 3, 4) zawsze miało reputację miasta, w którym pieczołowicie zachowuje się dziedzictwo historyczne, dba się o jakość zamieszkiwanej przestrzeni życiowej [1, 2] oraz dba się o aktywne włączanie krajobraz w strukturze ogólnomiejskiej [3]. Na te problemy wpływają główne kierunki rozwoju miasta, które zostały omówione w 2008 roku w opracowaniu planu wieloletniego. „Wieloletni plan pokazuje, w jakim kierunku miasto powinno się rozwijać i tworzy regulacje dla wszystkich kolejnych etapów planowania i działalności miasta. Wypełniające miasto wybitne obiekty historyczne i kulturowe oraz tak wyjątkowy krajobraz jak panorama rzeki Łaby , stanowią główną stolicę Drezna. Zachowanie jedynej w swoim rodzaju gry powiązań doliny Łaby ze starym i nowym miastem jest najważniejszą wartością dla zachowania tożsamości i siły przyciągania Drezna. Wyjątkowość nadmorskiego zespołu architektoniczno-krajobrazowego Łaby polega na połączeniu zabudowy starego i nowego miasta w zachowaniu wartości tożsamości i atrakcyjności krajobrazu Drezna.[4] Ochrona emocjonalnie znaczącej historycznie sylwetki miejskiej stawia surowe wymagania dla dalszy rozwój centrum w celu zachowania dla przyszłych pokoleń szczególnych figur i form tarasowego krajobrazu jako wyjątkowej przestrzeni nadmorskiej. Plan długoterminowy pozostawia niezbędną swobodę integracji najnowszej wiedzy i dlatego powinien być starannie uzupełniony w określonym przedziale czasowym” [5]. Zadaniem architektów jest zdefiniowanie przestrzennie zorientowanej koncepcji wraz z jasno sformułowanymi koncepcjami perspektywicznymi , cele i wyobrażenia o jakości. To nie jest prawo, ale wypracowany w dialogu wskaźnik łączący pożądane z rzeczywistym [5]. W przypadku zurbanizowanego krajobrazu miejskiego kierunki sformułowano następująco: „Miasto i krajobraz są ze sobą powiązane. Być może bardziej niż w jakimkolwiek innym mieście atrakcyjność Drezna zależy od tej interakcji. W tym kontekście konieczne jest rozpatrywanie i rozwijanie miasta i krajobrazu w sposób wzajemnie powiązany. Powiązania między miastem a krajobrazem, miastem a przyrodą powinny być starannie i gruntownie opracowane” [5].

Rysunek 1. Drezno. Historyczna panorama miasta w orientacji krajobrazów rzecznych.

Rysunek 2. Drezno. Schemat istniejącej struktury zieleni i przestrzeni otwartych miasta, gdzie kluczowe znaczenie ma identyfikacja obiektów zieleni jako elementów planistycznych.

Ryciny 3, 4. Drezno. Centralna aleja Ogrodu Dużego oraz projekt peryferyjnego zagospodarowania terenów miejskich wokół Ogrodu Dużego z zachowaniem krajobrazu parkowego.

2 Materiały i metody.

Dokonano analizy porównawczej, która pozwoliła na uzupełnienie idei zmian w podejściach i narzędziach tworzenia architektury parkowej, rekreacyjnych terenów miejskich. Źródłem do artykułu były materiały kartograficzne, literackie, fotograficzne (historyczne i współczesne, wykonane podczas badań terenowych). Materiały te dotyczyły głównie genezy i przemian ogrodów i parków niektórych historycznych miast europejskich.

3 Wyniki.

Bardzo często parki w przeszłości były częścią terenów łowieckich szlachty, np. park Tiergarten był bagnistym lasem, w którym polowano głównie na jelenie, dziki i ptactwo wodne. W drugiej połowie XVII wieku Kurfurst Brandenburgii Friedrich Wilhelm I nakazał poprowadzić drogę ze swojej rezydencji do lasu, a wokół niej młode lipy. Potem droga zmieniła się w główną ulicę. Na początku XVIII wieku król Fryderyk I [6] poszerzył ulicę. Zwierzęta od hałasu uciekły, a las po dokonaniu zamienił się w park. Na miejscu innego słynnego parku Lustgarten w XVI wieku znajdowało się gospodarstwo pomocnicze (ogród warzywny i ogród ziołowy) Pałacu Królewskiego w Berlinie, a jeszcze wcześniej były to łąki zalewowe. W 1646 r. żona Wielkiego Kurfursta Fryderyka Wilhelma – Ludwika Pomarańczowa – postanowiła rozbudować ogród i stworzyć przy pałacu miejskim park – Lustgarten (park rozkoszy, ogród rozkoszy). Słynny Charlottenburg w przeszłości był rezydencją Fryderyka I. Fryderyk Wilhelm II w 1793 roku [6] utworzył na rzece Hafen na wyspie małe zoo. Kolejny władca Fryderyk Wilhelm III zapragnął urządzić na tej pawiej wyspie swoją rezydencję i zlecił przeprowadzenie niezbędnych prac nad ulepszeniem parku. W latach 40-tych XVIII wieku król pruski Fryderyk II zlecił nadwornemu architektowi Georgowi Knobelsdorffowi wybudowanie w Poczdamie na obszarze ponad dwustu hektarów pięknego pagórkowatego krajobrazu rezydencji władców Prus. Zbudował zespół pałacowo-parkowy, zwany Sanssouci (z francuskiego: „bez zmartwień”) [7, 8, 9].

W XVIII wieku w Dreźnie istniały dwa wspaniałe pałace – Pałac Wodny [10, 11] i Pałac Górski (1723-24) (ryc. 5). Wokół Pałacu Górskiego rozłożył się dekoracyjny park w stylu barokowym. Zainteresowanie Augusta Mocnego egzotyką i Chinami (Shinoazri – chiński styl europejski) przejawiało się poprzez architekturę Pałacu (kształt dachu, dekoracyjne ornamenty na budynkach). Według historycznych zdjęć tego miejsca, możemy również zauważyć uzależnienie od bujnych klombów, w centrum których widzimy egzotyczne rośliny (palmy, Cannes). Obecnie przed pałacem znajduje się kwitnący trawnik ozdobiony jedynie niską obwódką (Rys.3) [12].

Zdjęcie 5. Drezno. Górski Pałac i Park Pałacowy w stylu barokowym.

Pod koniec XVIII wieku nadmierne zagęszczenie ludności w Monachium doprowadziło do fatalnych warunków życia mieszkańców (zatrute powietrze i woda, brak możliwości obcowania z przyrodą). Wtedy w Monachium postanowiono stworzyć park dla mieszkańców w dolinie rzeki ISAR na północ od miasta. Założycielami parku byli członek kolegium wyborczego Bawarii Carl Theodore oraz brytyjsko-amerykański naukowiec sir Benjamin Thompson. Park został jednak ukończony dopiero w 1804 roku, kiedy to zatrudniono nowego nadwornego architekta krajobrazu Friedricha Ludwiga von Schella [13]

Powstało wiele naturalnych i sztucznych kanałów oraz starych fortyfikacji, rowów, bastionów, które miały zostać usunięte, a na ich miejscu stworzyć Park, który powinien być otwarty dla wszystkich. Tradycje parku narodowego zachowały się do dziś i nosi nazwę angielskiego. Znany jest również jeden z najstarszych ogrodów botanicznych w Niemczech, stworzony przez Albrechta von Hallera w 1736 r. (Göttingen, Niedersachsen) jest w tym samym wieku co Uniwersytet. Teraz nazywa się „Stary ogród botaniczny”. Rośnie ponad 10 000 odmian roślin mrozoodpornych i tropikalnych. Ten ogród i nowy ogród botaniczny (1967) są częścią ogrodu botanicznego na Uniwersytecie Jerzego-Augustyna [13].

Zainteresowany genezą Parku na ILM (Weimar, Turyngia): na początku 1776 roku poeta Goethe udał się do domu Gartenhaus w Elmdale. W latach 1778 – 1833 pod wpływem niemieckiego romantyzmu zajmował się projektowaniem Parku Krajobrazowego, tworząc liczne budowle ogrodowe i sadząc drzewa [13]. Muzeum Ogrodnicze architekta Carla Forstera (Poczdam-Barnim, Brandenburgia) zostało zaprojektowane w 1912 r. Ogród miał prezentować uprawiane rośliny mieszańcowe. Starając się stworzyć kwietniki, które kwitną przez cały rok i są odporne na surowe niemieckie zimy, opracował oryginalne podejście do ogrodnictwa, które było następnie stosowane przez różnych architektów ogrodów na całym świecie. Nacisk w ogrodzie w stylu secesyjnym kładzie się nie tylko na odcienie kolorów, ale także na kształt roślin [13].

W powojennych Niemczech zwyczajem było obchodzenie festynów ogrodowych na skalę krajową i międzynarodową. Zaowocowało to nie tylko projektowaniem nowych ogrodów, ale także pozwoliło architektom krajobrazu zademonstrować wyniki poszukiwań twórczych w nowych stylach. W 1983 roku w Westparku na południe od Monachium odbył się międzynarodowy festiwal ogrodniczy, który do dziś stanowi ważne dziedzictwo w historii architektury krajobrazu. Park ze swoimi jeziorami, dolinami i pagórkami wpływa nie na szerokość otwartej przestrzeni, ale na liczne atrakcje, które przetrwały od czasów festiwalu. Mówiąc o XX wieku, warto przypomnieć słynny ogród różany gonneranlage (Baden-Baden, Badenia-Wirtembergia), stworzony w stylu art deco, zaprojektowany przez niemieckiego Pottera i architekta krajobrazu maxa Laugera kosztem amerykańsko-niemieckiego przemysłu kawowego magnat Hermann Silken (ogród powstał w latach 1909 – 1912).

Na południu Niemiec, w miejscowości Aqualen (Badenia-Wirtembergia) znajduje się ogród WALA, założony w celu uprawy roślin leczniczych dla znanej firmy farmaceutycznej „Dr. Haushka”. Podstawowa zasada biodynamiki, która stała się podstawą powstania tego obiektu, uwzględnia cały ekosystem jako całość, człowiek powinien dbać nie tylko o rośliny swojego nowego ogrodu, ale także o glebę i całą przyrodę [13]. Stuttgart – jedno z miast europejskich, w którym pieczołowicie zachowuje się dziedzictwo architektoniczne, a jednocześnie następuje ciągły rozwój i wzbogacanie otoczenia o nowe obiekty, w tym krajobrazowe (ryc. 6, 7) [14].

Zdjęcie 6. Stuttgart. Ujęcie górnego zielonego tarasu z widokiem na zabytkowe centrum.

Ilustracja 7. Stuttgart. Plac Parterre przed budynkiem Parlamentu.

Z niektórych współczesnych wydań dowiadujemy się bardziej szczegółowo o architekturze parkowej Sztudgartu z XIX oraz początków XX wieku. Parki wiejskich domów tamtych czasów zdobiły rzeźby mitologicznych bohaterów starożytności, popularne były altany typu „rotunda”. Układ domów wiejskich na trudnych płaskorzeźbach górskich terenów Sztudgartu sprzyjał tworzeniu ciekawego krajobrazu ogrodniczego [15].

4. Dyskusja

W XVIII – XIX w. powstawały głównie parki jako elementy składowe rezydencji szlacheckich (park królewski, teren łowiecki, ogród), jak również tworzenie parków i ogrodów było wyrazem inicjatywy zamożnych mieszczan, często o artystycznych inklinacjach, mających w jego posiadanie duży obszar. W XX wieku parki powstawały z inicjatywy władz miejskich, bogatych Przemysłowców, a następnie z inicjatywy wielkich firm, korporacji. Istnieje wiele obiektów rekreacyjnych, które zyskały popularność dzięki wystawom i festiwalom.

Obecnie historyczne obiekty krajobrazu są aktywnie wykorzystywane przez okolicznych mieszkańców i turystów. Dzięki racjonalnemu zagospodarowaniu tych terenów podnosi się status i atrakcyjność miasta.

5. Wniosek

W wyniku badań zidentyfikowano główne warianty powstania ogrodów i parków, a mianowicie początkowo pod wpływem dobroczynnych inicjatyw władz miejskich zamożni obywatele, ludzie kreatywni, właściciele dużych działek w parkach zamienionych na tereny łowieckie grunty, folwarki, rezydencje szlacheckie w XVIII-XIX wieku. W XX wieku wraz z władzami miasta inicjatywę podjęli zamożni Przemysłowcy, wielkie firmy i korporacje. Znane są przypadki, kiedy stały się one popularnym miejscem, w którym odbywały się wystawy i festiwale, przejmując następnie rolę parku miejskiego.

Na architekturę krajobrazu kraje europejskie w XIX – początku XX wieku pozostawały pod wpływem różnych trendów modowych. Przede wszystkim w tym czasie popularne były idee klasycyzmu. Architekci po raz kolejny zwrócili się ku ideałom starożytności, jak to miało miejsce np. w renesansie. Poprzednia epoka baroku dała światu pretensjonalną zmysłową architekturę budynków i regularne ogrody francuskie. Jednak w XIX wieku ścisła geometria nie zaspokajała potrzeb publiczności. W architekturze pawilonów i pawilonów nastąpiło nawiązanie do klasycznych brył, zastosowano elementy porządku architektonicznego. Na przykład w parkach tego czasu rozpowszechnione były rotundy, groty, antyczne rzeźby. Ale wszystko to było bez ozdób i ozdób. Fascynacja chińskimi ogrodami krajobrazowymi zaowocowała powstaniem nowego stylu „chinoiserie”. A potem pojawiła się koncepcja „angielskiego parku krajobrazowego”, która zsyntetyzowała kulturę chińską i europejską. Po Anglii parki krajobrazowe rozpowszechniły się w innych krajach europejskich. Egzotyka eleganckich form Bliskiego Wschodu została wykorzystana także w małej architekturze ogrodów, parków i ulic.

Badanie ewolucji parków w strukturze terenów zielonych i otwartych miast europejskich wykazało, że rozwarstwienie tymczasowych warstw urbanistycznych i elementów przestrzennych stworzyło unikalne środowisko wielowiekowych zabytków urbanistyki i dziedzictwa architektonicznego. Zawierają pozostałości grecko-rzymskiej struktury planistycznej i gęstej zabudowy obszarów z tradycyjnymi domami arabskimi z naciskiem na ścisłą prywatność. Dwory i domy z początku XX w., położone na peryferiach miasta, ukształtowanego do XIX w., świadczą o trwającym przez cały XX wiek zwrocie ku zasadom europejskiego budownictwa mieszkaniowego. Prace rekonstrukcyjne i restauratorskie w historycznych centrach miast powinny iść w kierunku zachowania architektonicznej i planistycznej tożsamości środowiska.

                                        Kristina Ivanova, Valeri Kozlov i Sergey Belomestnyh

Treść tej pracy może być wykorzystywana na warunkach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0. Jakakolwiek dalsza dystrybucja tej pracy musi zachować przypisanie autora (autorów) i tytuł pracy, cytat z czasopisma i DOI.
Opublikowane na licencji IOP Publishing Ltd.

Link do artykułu: https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1757-899X/667/1/012034