Terapia przez sztukę w kraju ogarniętym wojną: ukraińskie praktyki tańca współczesnego / Ludmiła Mova, Viktor Ruban, Hanna Veselovska

Streszczenie

Artykuł bada potencjał terapeutyczny współczesnego tańca i w tym celu przygląda się przypadkowi Ukrainy w obecnych okolicznościach wojennych. Autorzy skupiają się na niektórych z najbardziej znaczących projektów terapii sztuką zainicjowanych przez ukraińskich choreografów i tancerzy w ciągu ostatniego półtora roku, okresu od rosyjskiej inwazji na pełną skalę pod koniec lutego 2022 r. Projekty te opierają się na zastosowaniu zaawansowanych metod i technik szkoleniowych Blanche Evan, Joan Skinner, Anny Halprin, Moshé Feldenkraisa, Thomasa Hanny. Przeprowadzona analiza tego, jak te metody i techniki faktycznie działają, ujawnia znaczące możliwości rehabilitacyjne tkwiące w tańcu współczesnym. Ponadto poświęcono szczególną uwagę omówieniu tego, w jaki sposób metodologie tańca współczesnego — takie jak te oparte na systemie Labana i podstawach Bartenieffa, BMC i ideokinezie — pomagają wojsku ćwiczyć samokontrolę i chronić swoje ciała w warunkach bojowych.

Słowa kluczowe: terapia sztuką, taniec współczesny, ciało, wojna

W dzisiejszym społeczeństwie rośnie zainteresowanie terapeutycznym potencjałem sztuk kreatywnych w ogóle, a ruchu tanecznego w szczególności. Poprzez nieświadome przekształcanie problemów świata wewnętrznego w ruch, osoba zyskuje możliwość obudzenia własnego potencjału twórczego. Bardziej szczegółowo, praktyki taneczne i wykorzystanie kreatywności mają potencjał przywracania stanu psycho-emocjonalnego ludzi, a tym samym zapewnienia im odporności na stres, zwłaszcza w strefie wojny (Osborne 69–70).

Ta wyjątkowa funkcja tańca jest pożądana przez Ukraińców od czasu rosyjskiej inwazji na pełną skalę pod koniec lutego 2022 r. i następującej po niej wojny totalnej. W tak ekstremalnych okolicznościach wielu praktyków tańca w kraju, głównie choreografów i tancerzy tańca współczesnego i improwizacji kontaktowej, znalazło obszar zastosowania swojej wiedzy, a te praktyki są przedmiotem zainteresowania artykułu.

Niemożliwe byłoby przeanalizowanie wszystkich programów i projektów, w których ukraińscy artyści uczestniczyli lub nadal uczestniczą, dlatego skupiamy się na niektórych z najbardziej typowych i popularnych technik i podejść przedstawionych w tym studium przypadku. Wierzymy, że mogą być one dalej wykorzystywane do rozwoju tańca, terapii tańcem i ruchem oraz terapii sztuką kreatywną.

Praktykujący taniec współczesny na Ukrainie przyczynili się do szerokiej gamy niezależnych programów i inicjatyw przeznaczonych dla żołnierzy armii ukraińskiej, osób wewnętrznie przesiedlonych, dzieci i dorosłych, wolontariuszy, pracowników socjalnych itd. Być może najbardziej jaskrawym przykładem jest ich bezpośredni udział w opracowaniu i przeprowadzeniu kursu dla instruktorów Pierwszej Pomocy i Rekonwalescencji dla Obrony Terytorialnej Sił Zbrojnych Ukrainy i ich kierownictwa. ^[1]

Poza tym choreografowie i tancerze aktywnie uczestniczyli w specjalnym programie edukacyjnym na rzecz powrotu do zdrowia i odporności na stres opracowanym przez Lyudmilę Movę i Viktora Rubana w ramach multimodalnego podejścia zwanego Creativity Therapy. ^[2] To samo dotyczy zajęć integracyjnych, które są prowadzone dla osób wewnętrznie przesiedlonych w zakresie praktyki ruchu statycznego, wszystkie opracowane i prowadzone przez Mykytę i Allę Kravchenko. Również interesujący w tym kontekście jest projekt Tactical Choreography for the Military (Totem Dance Company), wraz z projektem o nazwie Kids Art-retreat , zlokalizowanym w Art Therapy Camp w Karpatach i zaprojektowanym przez Viktora Rubana, Veronikę Skliarovą i Svitlanę Bazenovą (Publiczna organizacja Art-Dot) dla dzieci i młodzieży, które doświadczyły traumatycznych przeżyć. ^[3]

Studium przypadku: projekt „Choreografia taktyczna”

Co ciekawe, już w pierwszych kilku miesiącach wojny na pełną skalę istniał niezależny projekt Taktyczna Choreografia dla Wojska , stworzony i prowadzony przez Khrystynę Shyshkariovą, choreografkę, założycielkę i dyrektorkę Totem Dance Theatre i Totem Dance School. ^[4] Na początku, podobnie jak wielu innych ukraińskich artystów, Shyshkariova i jej zespół szybko przekształcili swoją przestrzeń artystyczną i studia tańca w centrum wolontariatu i logistyki dla celów wojskowych, ratowniczych i medycznych. Zorganizowali tam również magazyn, który stał się bardzo przydatny dla wojska i zespołów ewakuacyjnych.

Później jednak Shyshkariova wznowiła zajęcia taneczne w swojej szkole, zakładając, że powinno to pomóc, jak twierdziła, w utrzymaniu zdrowia psychicznego i dyscypliny, a także w zachowaniu sprawności i bardziej odpowiednim reagowaniu na wszelkiego rodzaju zagrożenia wynikające z szalejącej wojny. Zaowocowało to opracowaniem praktyki znanej jako Choreografia Taktyczna , w której Shyshkariova wykorzystywała swoją wiedzę o ruchach ciała, aby pomagać wojsku, wolontariuszom i cywilom. Obecnie zajęcia te stanowią wstępną część szkolenia i są przeznaczone głównie dla cywilów i przyszłych żołnierzy, którzy jeszcze nie przeszli szkolenia w warunkach symulacji walki.

Co ważne, główna motywacja inicjatywy Shyshkariovej wydaje się wykraczać poza chęć pomocy wojsku we wzmocnieniu zdolności ich ciał do wykonywania misji bojowych. Chodziło również o nawiązanie stabilnego kontaktu z ich fizycznością, a tym samym o możliwość większego zaufania ciału i polegania na jego zasobach w sytuacjach krytycznych. Dlatego jej zajęcia są ukierunkowane głównie na rozwijanie siły fizycznej, wytrzymałości i koncentracji, w oparciu o techniki uwalniania Joan Skinner, elementy partnerstwa i improwizacji kontaktowej połączone z podstawowym treningiem walki, obrony i ratownictwa (zwykle prowadzonym w Bootcamp). Oprócz technik partnerstwa i improwizacji kontaktowej, trening obejmował wiele technik ze sztuk walki. Zastosowanie tych technik pozwala lepiej i szybciej opanować podstawy walki w kontakcie z własnym ciałem. W tych zajęciach uczestniczą zawodowi trenerzy wojskowi, którzy są w czynnej służbie. Zazwyczaj uczą również cywilów podstaw treningu bojowego, wdrażając ich nową wiedzę taneczną.

Oprócz prowadzenia indywidualnych zajęć tanecznych choreografowie pomagają również swoim uczniom nauczyć się, jak wykonywać i ćwiczyć sekwencję podstawowych ruchów treningu walki, a także oddychania, centrowania i uziemienia, biorąc pod uwagę anatomię człowieka. W rezultacie ci sami uczniowie są często zaskoczeni, gdy dowiadują się, że pozornie proste, ale niezrozumiałe ruchy „treningu parterre” — obejmujące ruchy stawów, centrowania i składania-rozkładania ciała na podłodze — znacznie zmniejszają ciężar noszenia ciężkiego sprzętu wojskowego (takiego jak kamizelki kuloodporne).

Również czynni żołnierze, którzy dołączają do zajęć, wskazują, że elementy partnerskie okazują się szczególnie istotne w sytuacjach koordynacji walki i ewakuacji rannych w prawdziwej walce na linii frontu. Mówiąc z własnego doświadczenia, opowiadają, w jaki sposób praktyki taneczne pomagają wojsku poprawić zdolność koncentracji i samoregulacji, a także znaleźć wygodniejsze pozycje w sytuacjach zagrażających życiu niż wcześniej.

Szkolenie instruktorów wojskowych w zakresie pierwszej pomocy psychologicznej

Badacze i praktycy pracujący na Ukrainie z weteranami i wojskowymi, a mianowicie Ludmiła Carenko, Maria Wojtowycz, Ludmiła Hrycenok, Wiktoria Koczubej i Ludmiła Hrydkowec, potwierdzają dawno odkryty fakt, że ofiary niebędące ofiarami walk stanowią zdecydowaną większość strat wojennych spowodowanych niezrównoważonym stanem psycho-emocjonalnym danej osoby. ^Psychika reaguje niezwykłymi efektami (osłupieniem, paniką lub podnieceniem) na działania bojowe, gdy dana osoba przestaje rozumieć, co się dzieje, a następnie zachowuje się w swój własny, unikalny sposób. W stanie dezorientacji, strachu lub paniki może zacząć strzelać w sposób niekontrolowany lub biec w kierunku niebezpieczeństwa (Levine 7, 13–19, 27–32). Dlatego ważne jest, aby w takich momentach mieć w pobliżu kogoś, kto może pomóc, pokierować lub uspokoić. Właściwie udzielona pierwsza pomoc może uratować osobę i szybko przywrócić ją do pełnienia obowiązków — takich jak walka, obrona lub wykonywanie innych przydzielonych zadań i misji. Ale co najważniejsze, tego rodzaju pomoc rzeczywiście zmniejsza ryzyko rozwoju PTSD (Tsarenko, Weber, Voitovych, Hrytsenok, Kochubey i Hrydkovets 54).

W większości przypadków utrzymanie wewnętrznej równowagi psychicznej nie wymaga długich sesji psychoterapii, a proste narzędzia okazują się wystarczające, aby pomóc w ćwiczeniach i utrzymaniu samokontroli. Potwierdzają to liczni praktykujący choreografowie i terapeuci ruchu tanecznego, w tym autorzy niniejszego artykułu, którzy mieli okazję uczestniczyć w opracowaniu i realizacji kursu Szkolenia Instruktorów Wojskowych w Pierwszej Pomocy Psychologicznej i Rekonwalescencji zainicjowanego przez ukraińskiego psychologa wojskowego Rodiona Hryhoriana. ^[5]

Pierwszy kurs pomocy psychologicznej jest bardzo podobny do standaryzowanego algorytmu MARCH pierwszej pomocy przedmedycznej w opiece nad ofiarami walk, w celu radzenia sobie z obrażeniami i urazami w warunkach walki. ^[6] Kurs ten koncentruje się na najbardziej krytycznych sytuacjach i jest zaprojektowany tak, aby umożliwić łatwe zapamiętywanie i natychmiastowe wdrożenie, podczas gdy algorytm MARCH jest równie ważny w rozpowszechnianiu informacji na temat tego, jak leczyć obrażenia fizyczne spowodowane wojną. Pierwszy kurs pomocy psychologicznej ma na celu stworzenie sieci instruktorów pierwszej pomocy psychologicznej i rekonwalescencji w każdej kompanii, każdej brygadzie i każdej jednostce wojskowej Sił Zbrojnych Ukrainy. Co ważne, szkolenia kursowe mają na celu rozwijanie umiejętności wymaganych przez wojsko zarówno na etapie przygotowawczym przed bitwą, przed jakąkolwiek faktyczną walką, jak i w trakcie tej bitwy, czyli w prawdziwej walce. Doświadczenie pokazuje, że takie szkolenie okazuje się również najbardziej pomocne dla wojska, gdy przechodzą rotację i rekonwalescencję lub są na wakacjach.

Khrystyna Shyskriova wprowadza elementy choreografii taktycznej dla wojska do projektu artystycznego How Do You Dance in the War-zone?. Poligon wojskowy, Kijów, Ukraina, kwiecień 2023 r. Zdjęcie: Maria Falconer i Paul Hill

Podczas całego kursu większość czasu szkoleniowego poświęcona jest pracy fizycznej, elementom ucieleśnienia, tańcowi, terapii tańcem i ruchem oraz podejściu somatycznemu. Obejmuje to ćwiczenia oddechowe, uziemienie, centrowanie, powstrzymywanie i zadawanie sobie tego samego pytania: „Gdzie jestem teraz i co się ze mną dzieje?”. Tak duży nacisk na pracę z ciałem wynika z faktu, że w sytuacjach krytycznych i zwiększonego ryzyka zazwyczaj tylko nasze ciało znajduje się „w pobliżu”, z niewielką szansą na otrzymanie jakiegokolwiek wsparcia psychologicznego lub nawet na skorzystanie z jakichkolwiek innych zalecanych środków i metod.  

To ukraińskie podejście radykalnie różni się od tego przyjętego w czasach Armii Radzieckiej. Podczas gdy to drugie opierało się na eksploatacji ciała i wykonywaniu rozkazów, to pierwsze daje każdemu żołnierzowi podstawowe narzędzia uważności, ucieleśnienia i świadomości somatycznej, aby wspierać ich odporność psycho-emocjonalną i utrzymywać bardziej zintegrowany stan.

Dzięki kursowi pomocy psychologicznej uczestnicy uczą się technik mających na celu stabilizację stanu emocjonalnego człowieka w warunkach ekstremalnych, kontrolowanie jego stanu psychofizjologicznego („optymalny stan walki”), w tym poprzez metody i techniki samoregulacji (w szczególności opanowanie agresji, gniewu, wściekłości, szybkie metody przezwyciężania ataków paniki itp.). Szczególną uwagę zwraca się na metody zapobiegania i zapobiegania zachowaniom samobójczym, a także na zapoznanie się z mechanizmami zapobiegania PTSD i krokami niezbędnymi do potraumatycznego wzrostu i odporności. Wreszcie, odpowiednie metody uwzględniają tutaj również potrzebę opanowania wielowymiarowego modelu zarządzania stresem i kryzysem znanego jako BASIC PH. Model ten tworzy indywidualną kombinację sześciu następujących elementów — wiary i wartości, afektu, socjalizacji, wyobraźni, poznania i fizyczności (Lahad 32), która jest unikalna dla każdej osoby, która rozwija strategię odporności w celu przezwyciężenia sytuacji kryzysowych.

Podczas zajęć z pomocy psychologicznej nauczyciele wykorzystują praktyki taneczne, aby osiągnąć pożądany efekt stabilizacji, a tym samym pomóc uczniom nauczyć się regulować ich stany psycho-emocjonalne. Praca z oddechem i uziemieniem, a także kierowanie uwagi to pierwsze kroki, aby wyprowadzić kogoś ze stanu paniki, odrętwienia lub utraty kontaktu z rzeczywistością jako jego lub jej reakcji na sytuację zagrażającą życiu. Centrowanie i uziemienie stanowią najprostsze i najbardziej dostępne sposoby na aktywację mięśni rdzenia, utrzymanie aktywnego tonu i produkcji neuroprzekaźników, stymulację głębszego oddechu przeponowego i perystaltyki, co jest kluczowe dla przyspieszenia eliminacji toksyn i hormonów stresu.

Viktor Ruban przedstawia ćwiczenia uziemiające w ramach psychoedukacyjnego wykładu praktycznego Świadomość ciała i ucieleśnienie — praktyki pomagania sobie i innym oferowane studentom i nauczycielom wydziału tańca Uniwersytetu Pedagogicznego im. Pawła Tyczyny w Umanie. Uman, Ukraina, wrzesień 2023 r. Zdjęcie: Anastasia Podgorinova

Ten kurs szkoleniowy trwał od czerwca 2022 do stycznia 2024 i obejmował łącznie 80 lekcji, każda trwała 3 lub 5 dni i normalnie obejmowała od 25 do 45 uczestników, a ostateczna liczba przeszkolonych instruktorów wojskowych osiągnęła w rezultacie 2480 osób. Kurs, wspierany finansowo przez Przedstawicielstwo NATO na Ukrainie, był realizowany nieregularnie przez Centrum Rozwoju Strategicznego „Impuls” wspólnie z Wydziałem Psychologii Wojskowej Narodowego Towarzystwa Psychologicznego i pod patronatem Dowództwa Sił Obrony Terytorialnej Sił Zbrojnych Ukrainy. Pomimo rekomendacji do odnowienia, program obecnie nie funkcjonuje, ponieważ nie uzyskał jeszcze dalszego finansowania w celu ponownego uruchomienia.

Również pomocne dla wojska, jeśli chodzi o integrację tego somatycznego doświadczenia tanecznego z ich własnymi ciałami, są nauki psychofizjologii stresu, traumy i metod samoregulacji, a także praktyczne szkolenie z uwagi i regulacji stanu fizycznego. Lista byłaby niekompletna bez wspomnienia konkretnych układów tanecznych opartych na technikach uwalniania Joan Skinner (Mova 15–63), metodzie Thomasa Hanny (Hanna 93–153), ideokinezie (Bernard, Steinmuller i Stricker 3, 5–7, 23–26, 70–75, 89–96, 107–44, 157–59, 167–70, 188–90) i elementach systemu analizy ruchu Labana (Maletic 95–97, 99–104, 123–28, 145–46, 171–75).

Czasami, pracując z wojskiem, tancerze wydają się spotykać z początkowym sceptycyzmem potencjalnych uczniów. Często jednak nawet niepewni uczestnicy byli w stanie później przypomnieć sobie sytuacje na linii frontu, w których właściwe zrozumienie ich ciał musiało odegrać rolę w ich ostatecznym przetrwaniu. Ta tendencja jest najbardziej widoczna wśród uczestników z dużym doświadczeniem bojowym, zwłaszcza tych, którzy byli na froncie od 2014 roku (roku, w którym wybuchła wojna w Donbasie, będąca prologiem do rosyjskiej inwazji osiem lat później). Na prawie każdej lekcji programu, i ponownie mówiąc z doświadczenia, weterani stwierdzali, że wiedza zdobyta dzięki powyższym naukom mogła uratować wiele istnień ludzkich w tamtych czasach i powinna to zrobić teraz.

Kolejne studium przypadku: zajęcia Larysy Babyy

Ciekawy i godny uwagi przypadek nauczania przedstawia się w zajęciach grupowych na temat współczesnych praktyk somatycznych tańca opartych na metodzie Feldenkraisa Świadomość poprzez ruch. Zajęcia te prowadziła Larysa Babiy, performerka, kuratorka, krytyk sztuki i członkini grupy artystycznej Tanzlaboratorium, w Centrum Rehabilitacyjnym Lisova Polyana w Kijowie od listopada 2022 r. do czerwca 2023 r. Babiy pracowała z mieszaną grupą żołnierzy przechodzących rehabilitację psychologiczną i fizyczną po amputacjach, wstrząsach mózgu i wszelkiego rodzaju deformacjach ciała. Jedynym wymogiem, jaki przedstawiła przy przyjęciu na zajęcia, była zdolność do samoregulacji i samokontroli. Oznaczało to, że uczestnicy musieli sami decydować, w jakim tempie się poruszać, jeśli w ogóle, czy i kiedy się zatrzymać, a ogólnie rzecz biorąc, czy postępować zgodnie z konkretną sugestią dotyczącą ruchu. Oczywiście mogli również w dowolnym momencie zdecydować, czy pozostać na zajęciach, czy przerwać udział i wyjść.

Zajęcia lub, mówiąc ściślej, spotkania wstępne z potencjalnymi uczestnikami odbywały się jako wprowadzające i priorytetowo traktowano łatwość zrozumienia, ponieważ nie oczekiwano, że ci sami uczestnicy będą zaznajomieni z metodą Feldenkraisa i mieli różne, czasami bardzo poważne, urazy. Ważne było również zapewnienie, aby nawet uczestnicy z podwójnymi amputacjami byli w stanie pracować nad ruchami ciała bez zadawania sobie krzywdy lub bólu.

Na uwagę zasługuje również sposób, w jaki Babiy konstruowała swoje zajęcia. Przed pokazaniem, jak może wyglądać każde ćwiczenie, Babiy ustnie oferowała publiczności pewne wytyczne dotyczące tego, jak się skupić i poruszać, aby uczestnicy mogli je stosować, gdy uznają to za stosowne i właściwe. Najwyraźniej zajęcia musiały być zorganizowane w taki sposób, aby nikt nie czuł się niekomfortowo z powodu faktu, że nie może zrobić tego, co zostało zasugerowane, podczas gdy inni w pobliżu wyraźnie byli w stanie to zrobić. Dlatego też było istotne, aby pomimo swoich emocji i uczuć, pomimo deformacji ciała, wszyscy uczestnicy wiedzieli, że nadal mają zdolność regulowania swoich działań, w tym ruchów. Pod koniec dnia chodziło o to, aby umożliwić im poczucie się odpowiednio po przejściu tak wielu traum i bólu w czasie wojny. 

W swoich komentarzach Babiy podkreśla, że ​​wojskowi, z którymi miała do czynienia, są, jak sama mówi, „tak konkretni, bezpośredni i inteligentni w stosunku do swoich ciał, jak to tylko możliwe”. I na tym właśnie opierała się jej interakcja z nimi, ponieważ metoda Feldenkraisa jest stosowana w pracy z układem nerwowym, co oznacza proces uczenia się na poziomie układu nerwowego i ostatecznie tworzenie nowych połączeń neuronowych. Ta sama metoda jest jednocześnie ukierunkowana na ożywienie tego, co można nazwać „inteligencją” ciała; to znaczy zdolnością do uspokojenia go i znalezienia wewnętrznej równowagi. Według samego Feldenkraisa i jego zwolenników, osoba w procesie ruchu nieustannie się uczy, próbując różnych sposobów działania i poruszania się (Feldenkrais 34).

Głębokie wykorzystanie metody Feldenkraisa wymagałoby czasu, aby zintegrować doświadczenie cielesne z różnymi sferami życia. Ale nawet jeśli sporadyczne sesje nie mogą być i nie były tak natychmiastowo efektywne, jak regularne zajęcia, ten rodzaj treningu zdecydowanie był produktywny. Na przykład jeden z uczestników, młody mężczyzna z amputacjami obu nóg, który poruszał się na wózku inwalidzkim, początkowo był bardzo krytyczny wobec zaproszenia do dołączenia do zajęć. Wydawało się, że od początku był stanowczym sceptykiem, nie poruszał się przez pierwsze 30–40 minut zajęć, zanim zaczął stopniowo poruszać się razem z innymi; pod koniec sesji był pod wrażeniem rezultatu. Po tych spotkaniach zarówno uczestnicy, jak i specjaliści ośrodka zauważali niewielkie, ale znaczące poprawy w stanie fizycznym i psycho-emocjonalnym uczestników — takie jak lepsza koordynacja między mięśniami tułowia i miednicy oraz ogólnie bardziej stabilny stan emocjonalny.

Obozy kreatywne

Inny godny uwagi przypadek nauczania dotyczy projektu dotyczącego psycho-emocjonalnego powrotu do zdrowia dzieci i młodzieży z dotkniętych regionów, prowadzonego przez Art Therapy Retreat Camp w Karpatach. To właśnie tutaj kreatywne i fizyczne działania stały się kluczowym elementem treningu. Część taneczno-ruchowa programu opiera się na elementach oddychania i uziemienia, a także na technikach świadomości ruchu i improwizacji ruchu. Na zajęciach improwizacyjnych nacisk położono na stosowanie elementów systemu Laban Movement Analysis i Bartenieff Fundamentals, które umożliwiłyby strukturalizację ruchu i nawiązanie kontaktu z rzeczywistością somatyczną.

Na przykład w takich zajęciach improwizacyjnych jak „taniec centrów bez muzyki” i „taniec peryferii bez muzyki” uczestnicy są zachęcani do znalezienia własnego wygodnego tempa i rytmu ruchu, efektu centrowania i aktywowania oddechu. Ponadto ta metoda służy do stymulowania ich do łączenia się z impulsami ich ciała, a tym samym osiągania komfortu w ruchu i bycia w stanie zsynchronizować go z innymi uczestnikami. Oprócz samoregulacji i umiejętności samopomocy, dzieci i młodzież, a także dorośli uczestnicy, którzy pomagali im w obozie, mieli okazję wyrazić swój stan wewnętrzny poprzez ruch. Ta praktyka pomaga im czuć się lepiej ze sobą, ponieważ uwalniają emocje i doświadczenia, zmniejszają napięcie i harmonizują swój stan wewnętrzny.

Choreografowie prowadzący powyższe zajęcia sformułowali swoje zadania w oparciu o pewne założenia systemu Rudolfa Labana, który uważał, że ruch jest zmianą, a przestrzeń należy postrzegać jako miejsce, w którym zachodzi zmiana (Maletic 123–28). Zgodnie z tymi myślami uczestnicy są zapraszani do pracy z trybami zmiany kształtu i poszukiwania własnego przepływu kształtu, ruchu kierunkowego lub rzeźbiącego, typów ruchu, które aktywują różnorodność ich ruchu w przestrzeni. Takie sesje są prowadzone przy akompaniamencie muzyki w czasie rzeczywistym (gitara, perkusja i muzyka elektroniczna), który rzekomo wspiera — ale nie kieruje — ruchem uczestników. Niezmiennie nieśmiali i niepewni na początku, wielu uczestników później przyznawało, że „nie wiedzieli, że potrafią tańczyć” lub że „mogą być tak płynni w ruchu” i wyrażali chęć „spróbowania więcej tańczyć” po odosobnieniu.

Formułując różne inicjatywy i programy terapii tańcem, które przewidują psychoedukacyjne, typu zdrowienia i terapeutyczne działania, ukraińscy choreografowie stosują niezwykle szeroki wachlarz metod i technik. Należą do nich podstawowe zasady tańca współczesnego, praca somatyczna i organizacja ruchu, takie jak związek między oddechem a ruchem (czyli w jaki sposób oddech wspiera ruch). Istnieje również stała praca z grawitacją (centrowanie), masą ciała (której pojemność energetyczna zmienia się w zależności od tego, czy ciało jest aktywne czy pasywne), czasem i przestrzenią (wykorzystanie różnych poziomów), skupieniem uwagi, a także z kwestiami uziemienia, zaradności, równowagi dynamicznej i przeciwwagi.

Wniosek

Wspólną cechą wszystkich tych metod i technik jest to, że twórcy programów polegają na praktyce tańca współczesnego, czegoś, co dziś służy jednemu z najważniejszych środków do nadawania i, jednocześnie, generowania wartości i znaczeń kulturowych. Jako zjawisko społeczne, taniec współczesny staje się dla wielu osób najlepszym sposobem na kulturowe zrozumienie ciała, pozwalając im znaleźć w ruchach ciała harmonijne połączenie cielesności i świadomości.

Zrozumienie ciała nie tylko jako szczególnego instrumentu ekspresji, ale także sposobu postrzegania rzeczywistości okazało się niezwykle ważnym zadaniem dla Ukraińców w kontekście wzmacniania ich oporu wobec rosyjskiej inwazji. Ponieważ tysiące ludzi na Ukrainie bezpośrednio doświadczyło zagrożenia śmiercią i wyginięciem, zniszczenia domów i środków do życia, ich ciała zasadniczo przechodzą w nową i nieznaną jakość. Potrzeba przezwyciężenia uczucia grozy związanego z utratą własnego ciała skłoniła choreografów i tancerzy do opracowania i popularyzacji praktyk, które chroniłyby ciało i zachowywały jego funkcjonalność, siłę psychiczną i odporność psycho-emocjonalną. W swoim szkoleniu zaczęli stosować to, czego nauczyli się w tańcu, aby pokazać i podzielić się tym, w jaki sposób ludzie mogą uwolnić się od nadmiernego ciężaru emocjonalnego wojny, ożywić swoją przestrzeń wewnętrzną i wypełnić ją nowymi znaczeniami — jednym słowem, znaleźć integralność. Mechanizmy samoregulacji, które są tak istotne we współczesnym tańcu, zapewniają transformację wszystkich układów ciała, w wyniku czego człowiek jest w stanie przywrócić równowagę życiową: fizyczną, psycho-emocjonalną i społeczną.

Na podstawie powyższego materiału możemy wnioskować, że taniec współczesny odpowiednio odpowiedział na wyzwania wojny na Ukrainie i stał się znaczącą platformą dla choreografów i tancerzy do opracowywania specjalnych programów terapii sztuką dla cywilów i wojska. W ten sposób kontynuują również popularyzację i rozpowszechnianie już opracowanych metodologii samopowrotu.

Sądząc po doświadczeniach wielu lokalnych tancerzy i choreografów, świadomość specyfiki własnej fizyczności oznacza, że ​​ludzie mają więcej możliwości swobodnego wyrażania siebie, we własnym tempie i z różną intensywnością, wszystko zgodnie z własnymi odczuciami i życzeniami, zatrzymywania się lub ponownego ruszania, a tym samym aktywowania swoich zasobów.

Wszystkie te wysiłki mają głębokie i trwałe znaczenie dla całego społeczeństwa ukraińskiego, biorąc pod uwagę jego cierpienia wojenne i poddanie się wcześniej niezauważanym problemom oraz uczuciom zimna, odrętwienia i ogólnego dyskomfortu. Jednocześnie techniki i elementy tańca współczesnego mogą przypominać ludziom, że oprócz traumatycznych doznań ich ciało zawiera doznania o zaradnej naturze — takie jak ekspansja, ciepło, lekkość, komfort cielesny i wolność. Dlatego ukierunkowana stymulacja takich zaradnych doznań w ciele człowieka, oparta na praktykach tańca współczesnego, jest szczególnym, a może nawet pilnym zadaniem polityki kulturalnej dzisiejszej Ukrainy.

Lokalni tancerze i choreografowie pracują teraz coraz aktywniej, aby zająć się traumami społecznymi spowodowanymi wojną; do tego stopnia, że ​​obecnie mają tendencję do odkładania tworzenia produktów, które dominowały na przedwojennej scenie artystycznej, na później — na czas po wojnie. ^[7] Chociaż nikt nie wie, kiedy to nastąpi, istnieje wyraźna tendencja do praktykowania tańca samochodowego, aby promować wcielenie, uważność i świadomość ruchu, a tym samym tworzyć warunki dla płynniejszej i łatwiejszej rekonwalescencji po wojnie.

---

Przypisy

^[1] Odnośnik 1

^[2] Odnośnik 2

^[3] Odnośnik 3

^[4] Khrystyna Shyshkariova jest choreografką, reżyserką, edukatorką tańca współczesnego, kuratorką, założycielką Totem Dance Theatre i dyrektorką artystyczną Totem Dance School (oba założone w 2008 r.), wiceprezeską stowarzyszenia Contemporary Dance Platform of Ukraine. Jest autorką siedmiu utworów tanecznych i ponad stu miniatur, członkinią jury licznych międzynarodowych i krajowych konkursów tanecznych oraz choreografką So You Think You Can Dance , reality show na Ukrainie (sezony 1 i 2). Tutorką tańca jazzowego w Kijowskim Balecie Współczesnym (2008–2013) i kursu tańca współczesnego w Kijowskim Narodowym Uniwersytecie Kultury i Sztuki (2012–2015), choreografką w Kijowskim Akademickim Teatrze Opery i Baletu dla Dzieci i Młodzieży (2010–2014).

^[5] Rodion Hryhoryan jest ukraińskim psychologiem wojskowym, instruktorem, psychologiem-oficerem w Siłach Obrony Terytorialnej Sił Zbrojnych Ukrainy, psychologiem w Kijowskim Centrum Wojskowym, moderatorem Wydziału Psychologii Wojskowej Narodowego Stowarzyszenia Psychologicznego, członkiem Stowarzyszenia Terapeutów Tańca i Ruchu Ukrainy, współzałożycielem Centrum Rozwoju Strategicznego „Impuls”. Student studiów podyplomowych w Instytucie Psychologii Społecznej i Politycznej Narodowej Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy. Przed pełnoskalową inwazją pracował jako psycholog w Międzynarodowym Międzyagencyjnym Centrum Szkolenia Multidyscyplinarnego Gwardii Narodowej Ukrainy (2019–22). Na początku pełnoskalowej inwazji dobrowolnie wstąpił do Sił Obrony Terytorialnej, najpierw jako żołnierz, następnie jako sierżant, a później jako oficer. W 2022 roku, po wstąpieniu do sił, uruchomił kurs szkoleniowy dla instruktorów wojskowych i dowódców drużyn, plutonów i kompanii w zakresie pierwszej pomocy psychologicznej w sytuacjach ekstremalnych.

^[6] Odnośnik 6

^[7] Odnośnik 7

Bibliografia

Bernard, Andre, Wolfgang Steinmuller, Ursula Stricker. Ideokineza: kreatywne podejście do ruchu i ciała człowieka . North Atlantic Books, 2006.

Słownik encyklopedyczny terapii przez sztukę , pod redakcją Oleny Woznesenskiej, Oksany Sknar, Tetiany Nazarenko, 2017.

Feldenkrais, Moshe. Ciało i dojrzałe zachowanie: badanie lęku, seksu, grawitacji i uczenia się. 1949. 8. wyd., International Universities Press INC, 1981.

Hanna, Thomas. Somatyka: ponowne przebudzenie kontroli umysłu nad ruchem, elastycznością i zdrowiem. Da Capo Press, 2004.

Lahad, Mooli. „Od ofiary do zwycięzcy: rozwój podstawowego modelu radzenia sobie i odporności PH ”. Traumatologia, tom 23, nr 1, 2017, s. 27–34.

Levine, Peter A. Healing Trauma: A Pioneering Program for Restoring the Wisdom of Your Body. Oprawa miękka, 2008.

Lowen, Alexander. Depresja i ciało: Biologiczne podstawy wiary i rzeczywistości . Oprawa miękka, 1993.

Maletic, Vera. Ciało, przestrzeń, ekspresja: Rozwój koncepcji ruchu i tańca Rudolfa Labana . Walter de Gruyter, 1987.

Mova, Lyudmyla. „Kreatywność: wymiary psychologiczne i fizjologiczne”. Taniec współczesny: sposoby kreatywnego doskonalenia: podręcznik, pod redakcją OlhaBoyko, Iryny Hertz, Anastasii Zhuravlevy, Olhy Kebas, Lyudmyla Mova. KNUKiM Publishing Center, 2021, s. 15–63.

Mova, Lyudmyla. Energia żywiołów, ciało ludzkie i taniec. Uzdrawiające siły natury: terapia sztuką ekologiczną . Wydawca Nazarenko TV, 2021.

Osborne, Nigel. „Neuroscience and 'Real World’ Practice: Music as a Therapeutic Resource for Children in Zones of Conflict.” Annals of the New York Academy of Sciences , tom 1252, 2012, s. 69–76.

Carenko, Ludmiła, Tomas Weber, Maria Wojtowycz, Ludmiła Hrycenok, Wiktoria Koczubej, Ludmiła Hrydkowec. Podstawy psychologii rehabilitacyjnej: przezwyciężanie skutków kryzysu. Przewodnik do nauki , tom. 2, pod redakcją Ludmiły Carenko, OBWE, 2018.

Van der Kolk, Bessel. Ciało liczy: mózg, umysł i ciało w leczeniu traumy . Penguin Books Ltd, 2015.

Ludmiła Mova * , Viktor Ruban ** , Hanna Veselovska ***

---

* Ludmiła Mowa, doktor nauk pedagogicznych, doktor nauk psychologicznych. Jest profesorem Katedry Psychologii i Choreografii na Kijowskim Narodowym Uniwersytecie Kultury i Sztuki w Kijowie, Ukraina. Jest również praktykującym psychologiem, performerem, współzałożycielem i mentorem państwowego certyfikowanego programu terapii przez sztukę (2005–2021) oraz międzynarodowego programu terapii przez taniec i ruch. Kierownik DMT i podejścia somatycznego w „Stowarzyszeniu Terapii przez Sztukę” (2005–2021), założyciel i kierownik Centrum Psychologii Ruchu i Ekspresji Twórczej „LMaluma”, kierownik Stowarzyszenia Terapeutów Tańca i Ruchu Ukrainy. maluma@ua.fm

** Viktor Ruban, choreograf, badacz, performer, edukator, producent. Dyrektor generalny Ruban Production ITP Ltd., dyrektor programowy i współzałożyciel międzynarodowej platformy tanecznej „Impulse of Transformation”, dyrektor programowy #KyivDanceResidency, platformy międzynarodowej sztuki i badań opartych na ruchu, a także studiów nad praktykami somatycznymi, tanecznymi i performatywnymi. Zainteresowania badawcze obejmują eksplorację korelacji między metodami choreografii, poezji i kinematografii, a także interdyscyplinarne projekty dotyczące opracowywania narzędzi choreograficznych, które można zastosować w każdym rodzaju sztuki. viktor.ruban@rpitp.com

*** Hanna Veselovska jest profesorem, krytykiem teatralnym i naukowcem. Jej zainteresowania badawcze i wydawnicze obejmują nowoczesną teorię teatru. Wśród jej ostatnich książek znajdują się The Twelve Productions by Les’ Kurbas (2005), The Theatrical Intersections in Kyiv : 1900-1910s . Theatrical Kyiv’s Modernism (2006), Ukrainian Theatrical Avant-garde (2010), History of the Ukrainian Theatre: From Genesis to the Early 20 ^th Century (we współautorstwie, 2011), Modern Theatrical Arts (2014), Marii Zankovetska National Academy Ukrainian Drama Theatre. Time and Fates (1917–1944). Part 1 (2016), Theatre of Mykola Sadovskyj (1907–1920) (2018) i More Than a Theatre: Ivan Franko National Theatre (2001–2012) (2019). aveselovska@gmail.com

Copyright © 2024 Lyudmila Mova, Viktor Ruban, Hanna Veselovska
Krytyczne etapy/sceny krytyki e-ISSN:2409-7411

Niniejsza praca jest licencjonowana na warunkach
licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Międzynarodowe CC BY-NC-ND 4.0.