Pobożni i cnotliwi. Dawni gdańszczanie w zwierciadle sztuki to najnowsza wystawa w Muzeum Narodowym w Gdańsku (Oddział Sztuki Dawnej w Gdańsku). Sam tytuł tej pierwszej wystawy, po długim czasie zamknięcia ze względu na pandemię, wydaje się nieprzypadkowy. Może organizator próbuje zasugerować zwiedzającym powrót do średniowiecznych wzorców osobowych, czy to na płaszczyźnie religijnej, czy świeckiej. Możliwe. Ale przyjrzyjmy się samej wystawie.
Zgromadzono na wystawie eksponaty – rzeźba, malarstwo, rzemiosło artystyczne – od początku XIII do drugiej połowy XVIII wieku. Szczególnie zachwyca ilość i jakość średniowiecznej rzeźby. Znajdziemy wśród niej m.in. zespoły rzeźb ołtarzowych przedstawiających świętych, Madonny na lwach (choć zaznaczyć należy, że nie zawsze wizerunki lwów były obecne; był to specyficzny kanon przedstawienia Maryi, która przybierała teatralne pozy i gesty oraz naiwny wyraz twarzy) czy Tronującą Madonnę z Dzieciątkiem. Fascynujący jest drewniany polichromowany krucyfiks z kościoła pw. św. Katarzyny w Gdańsku powstały około 1400 r. w warsztacie gdańskim.
Warto przystanąć przy Ołtarzu Opłakiwania, będącym przykładem retabulum (nastawy ołtarzowej). Szafę ołtarzową zajmują trzy rzeźby – w centralnej części Pieta, a po obu jej stronach św. Elżbieta i św. Maria Magdalena. Z kolei dwustronnie malowane skrzydła ołtarza są najstarszym istniejącym przykładem gdańskiego malarstwa tablicowego.
Nie zabrakło na wystawie wytworów okresu reformacji. To ona jest cezurą czasową średniowiecza i epoki nowożytnej. W dobie reformacji dzieła sztuki były swoistymi narzędziami dzięki którym włodarze miasta eksponowali najważniejsze dla nich treści moralne, religijne, społeczne i polityczne. Podpierano się w tym przekazie, chcąc uchodzić za cnotliwych, filozofią starożytną, a w szczególności stoików, którzy wskazywali na życie cnotliwe jako dobre i najbardziej wartościowe.
Wystawę będzie można oglądać do 31 grudnia 2022 r., a 27 czerwca 2021 r. o godz. 13.00 istnieje możliwość zwiedzania kuratorskiego z Anną Baranowską-Fietkiewicz.
[Jest to pierwsza wystawa w Muzeum Narodowym w Gdańsku po objęciu stanowiska dyrektora przez Pana Profesora Jacka Friedricha. Panu Dyrektorowi i organizatorom wystawy dziękuję za wysoki poziom przedsięwzięcia i życzę sobie oraz wszystkim zwiedzającym, aby każda kolejna wystawa była co najmniej na takim samym poziomie.]
Przemysław Kobiałka
Obraz wyróżniający i zdjęcia: Przemysław Kobiałka
