Napoleon Bonaparte podczas wczesnej rewolucji francuskiej (1789-1794) / Harrison W. Mark

0
2189

Obraz wyróżniający przedstawia Napoleona  w szkole wojskowej w Brienne, gdzie był nękany przez swoich towarzyszy, którzy naśmiewali się z jego skromnego pochodzenia, akcentu, obcego pochodzenia i złego francuskiego. Nazywają go „La Paille-au-nez” w odniesieniu do jego imienia, które Napoleon wymawia „Napoillioné”. W szkole nie miał przyjaciół. Kiedyś cesarz w wieku 35 lat wybaczy im wszystkim i wielu z nich zajmie dzięki niemu wysokie stanowiska.

Par Maurice Réalier-Dumas — https://www.flickr.com/photos/internetarchivebookimages/14778572322/Source book page: https://archive.org/stream/boylifeofnapoleo00foae/boylifeofnapoleo00foae#page/n128/mode/1up, Domaine public, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=43497093

[Na poniższy artykuł trafiłem pisząc (z mozołem) własny, w którym zastanawiam się, w którym momencie Napoleon powziął swój zbrodniczy plan sięgnięcia po koronę Francji, jaki wpływ miały na to cechy jego psychiczne, wzorce z dzieciństwa, a także wzory z historii. Tak Francji, ale może bardziej Korsyki. Tu rozpatruję też kwestie modelu korsykańskiego społeczeństwa tamtego okresu. Mój artykuł mam zamiar zamieścić w WOBEC za jakiś tydzień, może nieco później. Poniższy może być do niego swego rodzaju wprowadzeniem.

                                          Piotr Kotlarz]

Napoleon Bonaparte podczas wczesnej rewolucji francuskiej (1789-1794)

Spośród wszystkich karier, które osiągnęły niebotyczne wyżyny podczas chaotycznej dekady rewolucji francuskiej (1789-1799), żadna nie była bardziej spektakularna i wpływowa niż kariera Napoleona Bonaparte (1769-1821). Od narodzin w rodzinie  pomniejszej korsykańskiej szlachty, Napoleon znalazł w rewolucji drogę do sławy, militarnego sukcesu, a ostatecznie do roli cesarza Francuzów.

Napoleon Bonaparte, w wieku 23 lat, w 1792 r., Tuż po wygraniu wyborów na podpułkownika Gwardii Narodowej Korsyki, portret pośmiertny autorstwa Henri Félix Emmanuel Philippoteaux, 1835, a zatem jest pośmiertnym portretem Napoleona. (domena publiczna)

Rzut oka na jego karierę wystarczyłby, by przekonać się, jak bardzo splotły się jego losy z rewolucją. Jego obiecujące wyniki podczas oblężenia Tulonu w 1793 roku doprowadziły go do znakomitego dowództwa nad armią włoską, co z kolei pomogło mu zdobyć wystarczającą popularność i wpływy, aby przejąć kontrolę nad rządem w zamachu stanu z 18 Brumaire, wydarzeniu, które wielu uczonych uważa za koniec rewolucji. Aby zrozumieć tę drogę Napoleona, konieczne jest przyjrzenie się osobie, jaką był na początku Rewolucji; Napoleon z 1789 roku, który nie przypominał typowego dowódcy wojskowego ani francuskiego patrioty, był szczupłym, niezgrabnym mężczyzną, który nawet nie uważał się jeszcze za Francuza.

Rzeczywiście, w 1789 roku 20-letni Napoleon przeżywał coś w rodzaju kryzysu tożsamości, starając się pogodzić swoje ambicje sławy literackiej z edukacją żołnierską, oddanie francuskim rewolucyjnym ideałom z korsykańskim nacjonalizmem. Wczesna rewolucja była niewątpliwie dla młodego porucznika artylerii czasem rozwoju osobistego, którego wynik miał zaważyć nie tylko na jego własnej przyszłości, ale także na losach całej Europy.

Korsykanin

W 1768 roku, rok przed narodzinami Napoleona, Królestwo Francji odkupiło Korsykę od Republiki Genui, która rządziła nią z daleka przez kilka poprzednich stuleci. Chociaż nominalnie pod kontrolą Genui, Korsykanie byli przyzwyczajeni do skutecznego rządzenia sobą. Niedawno ogłosili niepodległość, ogłaszając Republikę Korsykańską w 1755 r., ale takie aspiracje do samostanowienia dobiegły końca wraz z przybyciem Francuzów. Według własnych słów Napoleona, urodził się „gdy ojczyzna umierała. Trzydzieści tysięcy Francuzów zwymiotowało na nasze wybrzeża, topiąc tron ​​wolności w potokach krwi” (Bell, 18).

Oczywiście był opór. Korsykanie, dowodzeni przez Pasquale Paoli (1725-1807), początkowo odnieśli sukces w odparciu francuskich sił ekspedycyjnych, które wylądowały na ich brzegach w 1768 r. Jednak ten sukces nie trwał długo, ponieważ Francuzi mieli przewagę w wojsku i zaopatrzeniu; zwycięstwo Francji w bitwie pod Ponte Novu w 1769 r. zniszczyło wolę walki Korsyki. Chociaż sporadyczne działania partyzanckie trwały nadal, Paoli uciekł do Wielkiej Brytanii, a Korsyka została zaanektowana przez Francję.

Chociaż wielu Korsykanów opłakiwało tę porażkę, niektórzy potrafili wykorzystać tę zmianę reżimu. Jednym z nich był ojciec Napoleona, Carlo Buonaparte. Były sojusznik Paoli, Carlo zdecydował się porzucić patriotyczną sprawę, aby zapewnić przyszłość swojej rodzinie. Jego ryzyko się opłaciło, ponieważ oddanie Carlo nowemu rządowi pozwoliło mu zapewnić rodzinie status drobnej szlachty na mocy prawa francuskiego, co z kolei pozwoliło mu wysłać najstarszych synów na edukację we francuskich akademiach królewskich. Ze względu na zmianę lojalności ojca, dziesięcioletni Napoleon kształcił się w akademii wojskowej w Brienne w północnej Francji, gdzie nauczył się francuskiego i celował w matematyce. Paoli jednak nie zapomniał ani nie wybaczył pozornej zdrady Carla.

Pomimo czerpania korzyści z francuskiej okupacji, nastoletni Napoleon pozostał zagorzałym korsykańskim nacjonalistą. Jego idolem był wygnany Paoli, bojownik o wolność, który trzymał się marzeń o niezależnej Korsyce. Taka postawa, wraz z jego dziwnym akcentem i trudnym do wymówienia imieniem (zapisanym w dzienniku szkolnym jako Neapoleonne Buonaparte), szybko zraziła do Napoleona jego francuskich kolegów z klasy. Większość czasu spędzał samotnie i według jego dyrektora wkrótce rozwinął się w nim „zamyślony i ponury” charakter (Roberts, 11). Z braku towarzyszy Napoleon znalazł towarzystwo wśród swoich książek. Uwielbiał poezję i historię, choć interesował się też popularnymi wówczas filozofami oświecenia. Szczególnie polubił Jean-Jacquesa Rousseau, być może z powodu poparcia Rousseau dla trudnej sytuacji Korsyki.

Młody Napoleon Bonaparte studiujący w akademii wojskowej w Brienne-le-Chateau we Francji, ok. 1780. Litho by Job (pseudonim Jacques Marie Gaston Onfroy de Breville), opublikowane w Bonaparte przez Georgesa Montorgueila, Boivin & Cie, Paryż , 1908.

W 1786 roku, rok po ukończeniu prestiżowej Ecole Militaire jako porucznik artylerii, 16-letni Napoleon rozpoczął coś w rodzaju kariery literackiej. Wyjątkowo ambitny młody człowiek, miał niewielkie szanse, aby jako pomniejszy szlachcic urodzony na Korsyce miał wiele znaczyć we francuskiej armii. Aby to zrekompensować, Napoleon zamiast tego szukał literackiej chwały. W ciągu następnych dziesięciu lat napisał ponad 60 esejów, nowel i listów. Jego pierwszy znany esej, napisany 26 kwietnia 1786 r., Dowodził, że Korsyka ma niezaprzeczalne prawo do stawiania oporu Francuzom, podczas gdy kolejny esej zatytułowany O samobójstwie był interesującą mieszanką nacjonalistycznej dumy i nastoletniego niepokoju:

Moi rodacy są przykuci łańcuchami, podczas gdy ze strachem całują rękę, która ich uciska… Wy, Francuzi, niezadowoleni z ograbienia nas ze wszystkiego, co jest nam drogie, zepsuliście również nasz charakter. Dobry patriota powinien umrzeć, gdy jego ojczyzna przestanie istnieć. (Robert, 22)

Chociaż na granicy zdrady, zwłaszcza dla zaciągniętego oficera armii francuskiej, Napoleon nadal opowiadał się za swoim nacjonalizmem w swoich pismach przez kilka następnych lat. Spędzał miesiące z przerwami na pisaniu obszernej historii Korsyki, w której porównywał swoich rodaków do cnotliwych starożytnych Rzymian, jednocześnie pisząc nowelę zatytułowaną Nowa Korsyka, która według biografa Andrew Robertsa była niewiele lepsza od grafiki „Francofobiczna fantazja o zemście” (Roberts, 31). Nie miał jednak szczęścia do publikacji i przez pewien czas wydawało się, że młody porucznik artylerii może być skazany na literackie i wojskowe zapomnienie.

Raptem, w 1789 roku, bieg historii się zmienił. Stany Generalne z 1789 r. ogłosiły się Zgromadzeniem Narodowym, wydzierając władzę królowi. W lipcu pospólstwo wzięło sprawy w swoje ręce szturmem na Bastylię. Rozpoczęła się rewolucja francuska.

Rewolucyjny

Pomimo obowiązków francuskiego oficera Napoleon powitał rewolucję, postrzegając ją jako przejaw oświeceniowych ideałów, w które uwierzył, triumf logiki i rozumu. Mimo to spełnił swój żołnierski obowiązek i pomógł rozproszyć zamieszki w Auxonne osiem dni po upadku Bastylii, aresztując 33 osoby. W sierpniu otrzymał pozwolenie na powrót na Korsykę na zwolnieniu lekarskim. Po powrocie do stolicy Korsyki, Ajaccio, Napoleon ponownie spotkał się ze swoimi braćmi, Josephem i Lucienem, z których ten ostatni już w wieku 14 lat był zagorzałym zwolennikiem radykalnej polityki rewolucyjnej. Bonapartowie stali się jawnymi zwolennikami rewolucji w Ajaccio, nosząc trójkolorowe kokardy w kapeluszach i podpisując listy obowiązkowym słowem „obywatel”.

Na początku 1790 r. Bonapartowie byli jeszcze bliżej sprawy rewolucyjnej, kiedy Zgromadzenie Narodowe ogłosiło oficjalnie Korsykę departamentem Francji. Z zastrzeżeniem praw francuskich, Korsykanie będą teraz czerpać korzyści z obywatelstwa, a co więcej, Zgromadzenie ogłosiło, że Korsyka będzie odtąd rządzona wyłącznie przez Korsykanów. Jednocześnie zaprosili Paoliego do powrotu z 22-letniego wygnania. Napoleon był zachwycony, o czym świadczy ogromny sztandar wiszący na Casa Bonaparte z napisem „ Vive la Nation! Vive Paoli! ” (Roberts, 33).

Pasquale Paoli, korsykański generał, polityk i patriota, portret olejny na płótnie autorstwa Williama Beecheya, ok. 1810.

Jednak nie każdy Korsykanin był zachwycony tymi wydarzeniami, a nikt nie był mniej szczęśliwy niż sam bohater Napoleona, Pasquale Paoli. Starzejący się bojownik o wolność widział w dekrecie Zgromadzenia jedynie próbę Paryża, by dalej narzucać swoją wolę wyspie. W braciach Bonaparte widział tylko dzieci francuskiego kolaboranta. Carlo Buonaparte mógł nie żyć, ale sądząc po sposobie, w jaki jego dzieci świętowały rząd w Paryżu, Paoli nie uważał ich za lepszych. Odmówił poparcia kampanii Josepha Bonaparte na posła do zgromadzenia korsykańskiego, a ponadto obraził go pamflet napisany przez Napoleona, w którym wyszydzano wielu powracających wygnańców z Korsyki za ich preferencje dla konstytucji w stylu Wielkiej Brytanii, a nie dla Konstytucji, nad którą obecnie pracuje Zgromadzenie. Z powodu tej broszury Paoli pasywno-agresywnie odmówił prośbie Napoleona o napisanie dedykacji do jego historii Korsyki, a nawet odmówił przeczytania rękopisu, używając wymówki, że „historii nie należy pisać w młodości” (Roberts, 34). Marzenia Napoleona o literackim sukcesie ponownie zostały udaremnione, tym razem przez jego bohatera z dzieciństwa.

Po krótkim powrocie do służby we Francji Napoleon wrócił na Korsykę na początku 1792 r., aby kandydować w wyborach na podpułkownika korsykańskiej Gwardii Narodowej. To były brudne i dramatyczne wybory, pełne łapówek, a nawet tymczasowych porwań urzędników wyborczych. Paoli poparł przeciwnika Napoleona, ale Napoleon miał poparcie Antoine-Christopha Salicetiego, który reprezentował Konwencję Narodową na Korsyce (Konwencja zastąpiła Zgromadzenie Narodowe jako organ zarządzający Francji). Przy wsparciu Paryża Napoleon wygrał wybory i stopień podpułkownika.

Niedługo po tym, jak Napoleon zdobył swoje stanowisko, Saliceti wydał rozkaz rozebrania wszystkich kościołów i klasztorów w Ajaccio oraz przeznaczenia uzyskanych z tego tytułu dochodów na sfinansowanie skarbca rządu centralnego w Paryżu. Spotkało się to z oburzeniem katolickich obywateli Ajaccio, którzy zbuntowali się w Niedzielę Wielkanocną 1792 r. Stłumienie buntu spadło na Napoleona. Krwawa walka miała trwać cztery dni, podczas których jeden z poruczników Napoleona został nawet zastrzelony u jego boku. Podczas zamieszania Napoleon najwyraźniej bezskutecznie próbował zdobyć ufortyfikowaną cytadelę miasta, w której stacjonowały regularne wojska francuskie. Paoli, widząc okazję do pozbycia się kłopotliwego pułkownika, napisał do ministerstwa wojny w Paryżu, oskarżając Napoleona o zdradę. Na szczęście dla Napoleona nic z tego nie wyszło, ponieważ ministerstwo wojny miało inne zmartwienia; 20 kwietnia 1792 r. Francja wypowiedziała wojnę Austrii i Prusom oraz najechała Austriackie Niderlandy.

Jakobin

Napoleon nie mógł pozostać w Ajaccio po klęsce w Niedzielę Wielkanocną, więc wrócił do Paryża, mając nadzieję na wznowienie służby w armii. Był w mieście podczas demonstracji 20 czerwca 1792 r. , kiedy paryski tłum wtargnął do Pałacu Tuileries, zaczepił króla Francji Ludwika XVI i królową Marię Antoninę i zmusił króla do noszenia czerwonej czapki wolności na balkonie pałacu. Chociaż nie miał szacunku dla monarchii, Napoleon nienawidził motłochu i zastanawiał się, dlaczego król i jego strażnicy pozwolili tłumowi upokorzyć ich bez walki. Według jego przyjaciela Bourrienne, Napoleon najwyraźniej zauważył: „Co za szaleństwo! Jak mogli pozwolić temu motłochowi wejść? Dlaczego nie zmietli czterystu lub pięciuset z nich armatami? Reszta odleciałaby bardzo szybko” (Roberts, 39).

REWOLUCJA DAŁA NAPOLEONOWI NOWY CEL

Był jeszcze w Paryżu tego września, kiedy ponad 1200 osób zostało zamordowanych w miejskich więzieniach we wrześniowych masakrach. Tych masakr, będących reakcją na groźbę zniszczenia Paryża przez Prusy i Austrię, bronił Napoleon, który stwierdził: „Myślę, że masakry… wywarły potężny wpływ na żołnierzy armii najeźdźców. W jednej chwili zobaczyli jak cała populację powstaje przeciwko nim” (Roberts, 40). Te słowa sprawiły, że coraz bardziej zbliżał się do jakobinizmu, ideologii już w pełni przyjętej przez jego brata Luciena, który występował pod pseudonimem „Brutus” w korsykańskiej kapitule Klubu Jakobińskiego.

W 1793 roku napisał broszurę zatytułowaną Le Souper de Beaucaire, która była relacją z fikcyjnej kolacji w wiosce Beaucaire. Przyjmując formę dyskusji między nim a grupą niezadowolonych kupców, broszura dowodzi, że Francji grozi egzystencjalne niebezpieczeństwo i że rząd jakobiński musi być wspierany, aby mściwi arystokraci nie pochłonęli narodu. Broszura, która przedstawiała Napoleona jako prawdziwego sympatyka sprawy jakobińskiej, zwróciła uwagę Augustina Robespierre’a, młodszego brata bardziej znanego przywódcy jakobińskiego, który zaaranżował jej publikację. Był to punkt zwrotny w karierze Napoleona, dający mu cenne koneksje.

Le Souper de Beaucaire , czyli Wieczerza w Beaucaire , olej na płótnie, Jean-Jules-Antoine Lecomte du Nouÿ, 1869-1894. Musée National du Château de Malmaison. Napoleon (postać stojąca po prawej stronie) wyjaśnia swój punkt widzenia innym gościom na obiedzie.

Wrócił na Korsykę pod koniec 1792 roku, tuż po ogłoszeniu Pierwszej Republiki Francuskiej, aby bronić sprawy jakobinów. Jego powrót sprawił, że wyspa była jeszcze bardziej antyfrancuska niż wtedy, gdy ją opuścił, ponieważ wielu zostało wyalienowanych przez rewolucyjną politykę dechrystianizacji i wrześniowe masakry. Tymczasem Napoleon był całkowicie po stronie rewolucji. Jak wyjaśnia biograf Roberts:

Z korsykańskiego nacjonalisty stał się francuskim rewolucjonistą nie dlatego, że w końcu przestał być prześladowany w szkole, ani z powodu jakichkolwiek powiązań z ojcem… ale po prostu dlatego, że polityka Francji i Korsyki uległa głębokiej zmianie, podobnie jak jego miejsce w nich. (41)

Mniej więcej w tym czasie zrezygnował z pisania historii i beletrystyki, stwierdzając, że nie ma już „małej ambicji zostania autorem” (Bell, 19). Rewolucja dała mu nowy cel. W lutym 1793 r., miesiąc po egzekucji króla Ludwika XVI, Napoleon otrzymał swoje pierwsze prawdziwe dowództwo wojskowe. Jego zadaniem było wyzwolenie trzech małych wysepek Sardynii z Królestwa Piemont-Sardynia, które niedawno dołączyło do szybko powiększającej się listy wrogów Francji. Został wybrany przez Paoli’ego, który być może potajemnie miał nadzieję, że mu się nie powiedzie – Konwencja Paryska prosiła go o dostarczenie Napoleonowi na wyprawę 10 000 ludzi, Paoli dostarczył Napoleonowi tylko 1800. To nie wystarczyło do wykonania zadania, a Napoleon został zmuszony do powrotu na Korsykę po klęsce.

Od tej pory zerwanie między zwolennikami Paoliego a Konwencją było nieuniknione; rzeczywiście, lojalność Paoliego skłaniała się do Wielkiej Brytanii, jego dawnych gospodarzy podczas wygnania. Jednak nawet teraz Napoleon próbował pogodzić swoją lojalność wobec ojczyzny z nowo odkrytą tożsamością francuskiego rewolucjonisty. Ale kiedy Saliceti nakazał aresztowanie Paoliego za zdradę, jego zwolennicy wznieśli bunt przeciwko reżimowi jakobińskiemu. Napoleon zdał sobie sprawę, że trzeba podjąć decyzję. Wybrał Republikę.

Żołnierz

W dniu 3 maja 1793 r. Napoleon został zatrzymany przez paolistów w drodze do swojego brata Józefa w Bastii. Wkrótce potem został uwolniony przez wieśniaków sympatyzujących z Francją, chociaż kilka tygodni później rodzinna posiadłość Casa Bonaparte została splądrowana przez paolistów. Po zajęciu miasta Ajaccio rząd Paoliego oficjalnie zdelegalizował rodzinę Bonaparte. Przygnębiony Napoleon w końcu potępił swojego bohatera z dzieciństwa, pisząc, że Paoli miał „nienawiść i zemstę w swoim sercu” (Roberts, 44). Mając niewiele opcji, cała rodzina Bonaparte opuściła Korsykę 11 lipca 1793 roku na pokładzie statku Proselyte, lądując dwa dni później we francuskim mieście portowym Tulon. Pod koniec miesiąca Paoli uznał króla Wielkiej Brytanii Jerzego III za władcę Korsyki. Oprócz krótkiego postoju na wyspie w 1799 roku w drodze powrotnej z kampanii w Egipcie, Napoleon nigdy więcej nie zobaczył Korsyki.

Wkrótce jakobińskie koneksje Napoleona się opłaciły. 24 sierpnia połączona armia koalicyjna złożona z Brytyjczyków, Hiszpanów i Neapolitańczyków zajęła Tulon na zaproszenie federacyjnych rebeliantów, którzy tam się zbuntowali. Ze względu na przyjaźń z głównymi postaciami jakobinów, takimi jak Saliceti i Augustin Robespierre, oraz ponieważ armia została uszczuplona przez masowe emigracje i egzekucje, Napoleon natychmiast otrzymał stopień majora w armii wysłanej w celu odzyskania miasta. W październiku dowodził całą artylerią biorącą udział w oblężeniu. Jego genialne i śmiałe działania podczas oblężenia Tulonu stały się pierwszym rozdziałem napoleońskiej legendy; odegrał ogromną rolę w upadku miasta w grudniu. Za swoje czyny otrzymał 22 grudnia  stopień generała brygady, mając zaledwie 24 lata.

Bonaparte podczas oblężenia Tulonu, 1793 , autorstwa Édouarda Detaille’a. Musée de l’armée, Paryż.

Wykorzystując swoje nowo odkryte wpływy, Napoleon przedłożył Komitetowi Bezpieczeństwa Publicznego plan inwazji na Włochy na początku 1794 r. Poparł go Augustin Robespierre, który nadzorował włoski teatr wojny i który pomógł mianować Napoleona dowódcą armii włoskiej. W lipcu tego samego roku Napoleon wyruszył na tajne misje do Genui w imieniu Robespierre’a, mając nadzieję na ściślejszą integrację z przywództwem jakobińskim. To był najgorszy możliwy moment, kiedy mógł to zrobić. W tym miesiącu reakcja termidoriańska doprowadziła do upadku i egzekucji czołowych przywódców jakobińskich, w tym braci Robespierre. W związku z pokrewieństwem z Augustynem Napoleon został aresztowany 9 sierpnia w Nicei.

Gdyby Napoleon był w Paryżu, kiedy jakobini stracili władzę, równie dobrze mógłby zostać zgilotynowany wraz ze swoim dawnym patronem. Zamiast tego został zwolniony z powodu braku dowodów 20 sierpnia. Podczas gdy inni byli jakobini mogli chcieć w obliczu tak bliskiego zagrożenia schować się w zapomnienie, Napoleon nadal był człowiekiem o nienasyconych ambicjach. Jego wyczyny szybko zwróciły uwagę jednego z nowych termidoriańskich przywódców, Paula Barrasa, który zlecił Napoleonowi stłumienie powstania w Paryżu. Napoleon wykonał to zadanie, bunt 13 Vendemiaire, z wykalkulowaną skutecznością, słynny „powiew kartacza”, jeszcze bardziej podniósł jego pozycję. W marcu 1796 r., częściowo dzięki staraniom swojego nowego patrona Barrasa, Napoleon objął dowództwo nad armią włoską. Pierwsza kampania włoska Napoleona była decydującym momentem w wojnie pierwszej koalicji, a także postawiła Napoleona na jego trajektorii w kierunku tronu.

Harrison W. Mark
Harrison W. 
opublikowane 14 lipca 2022 r

Mark, HW (2022, 14 lipca). Napoleon Bonaparte w okresie wczesnej rewolucji francuskiej (1789-1794) . Encyklopedia historii świata . Pobrane z https://www.worldhistory.org/article/2036/napoleon-bonaparte-during-the-early-french-revolut/

Przesłane przez  , opublikowane 14 lipca 2022 r. Właściciel praw autorskich opublikował tę treść na następującej licencji: Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach . Ta licencja pozwala innym remiksować, poprawiać i rozwijać tę zawartość w sposób niekomercyjny, o ile uznają autora i udzielą licencji na swoje nowe dzieła na identycznych warunkach. W przypadku ponownego publikowania w Internecie należy dołączyć hiperłącze prowadzące do adresu URL oryginalnego źródła treści. Należy pamiętać, że treści, do których prowadzą łącza z tej strony, mogą podlegać innym warunkom licencyjnym.