Popiersie Filipa II Macedońskiego z okresu hellenistycznego; Nowy Carlsberg Glyptotek
[Opisywane wydarzenie odnosi się do wydarzenia w zasadzie epizodycznego, którego wpływ na dzieje ludzkości pozostał właściwie niezauważalny. Świadectwem jego przebiegu jest tylko kilka marginalnych zapisów ówczesnych i nieco późniejszych „historyków”. Dlaczego więc zamieszczam go na łamach naszego portalu? Szerzej napiszę o tym po zamieszczeniu kolejnego materiału odnoszącego się do podbojów Aleksandra Macedońskiego. Kilka dni temu zamieściliśmy też z podobnego powodu na łamach WOBEC materiał o podbojach Cezara. Naszym celem jest zwrócenie uwagi Czytelników WOBEC na przyjmowany w historiografii punkt widzenia, sposób oceny wydarzeń historycznych. Jak niewiele pisano o stratach cywilizacyjnych jakie przynosiły takie kampanie, jak np. ta opisywana poniżej, że nie wspomnę o jakże istotnych, a też pomijanych, dramatach ludzkich i stratach indywidualnych. Lakoniczne wzmianki o „łupach”, tezy o chęci wzbogacenia się… Wojny były i są czynnikiem regresu cywilizacyjnego. Wydaje się dziwne dlaczego tak długo nie potrafimy tego jasno powiedzieć. Autor przytoczonego artykułu kończy go konkluzją, że „należy zauważyć, że wojna Filipa II z Ateasem zakończyła się sukcesem.” Czy rzeczywiście?
Piotr Kotlarz]
Abstrakt
Artykuł dotyczy kampanii macedońskiego króla Filipa II przeciwko Scytom w 339 r. p.n.e. Głównym celem tego opracowania było ustalenie planów króla Filipa II i układu sił przeciwnych stron. W opracowaniu przeanalizowano również przebieg działań wojennych i wyniki kampanii. Badanie wykorzystuje wielopłaszczyznowe podejście do badania starożytnych źródeł narracyjnych. Dokonuje również analizy merytorycznej danych pochodzących z różnych krajowych szkół naukowych. Z analiz wynika, że Filip prowadził kampanię wojskową przeciwko Ateasowi przy pomocy niewielkich sił ekspedycyjnych, które przemieszczały się z Bizancjum do ujścia rzeki Istros (Dunaj). Wróg Filipa, Ateas, był władcą małego scytyjskiego królestwa w Dobrudży. Głównymi celami kampanii Filipa II było zdobycie łupów i pomoc miejscowym sojusznikom. Głównym motywem kampanii była chęć moralnego zrekompensowania nieudanego zakończenia oblężeń Perinthos i Bizancjum. Wynik wojny został ustalony w jednej bitwie. Pomimo klęski Scytów pod Dobrudzą, Filip nie mógł dostarczyć zdobytego łupu do Macedonii z powodu ograniczonych sił. Triballoi zdobyli ten łup, a to zdewaluowało sukces całej kampanii scytyjskiej.
Słowa kluczowe: Scytowie, Filip II, Ateas, Dobrudzha, działania wojenne
Kleymeonov-2018-Space_and_Culture,_IndiaTłumaczenie:
Wstęp
Odnośnie do starożytnej historii wojskowości w historiografii rozważano wiele problemów naukowych, ale nie można ich uznać za gruntownie zbadane. Należą do nich kampania scytyjska macedońskiego króla Filipa II, o której wielokrotnie pisali przedstawiciele różnych narodowych szkół naukowych. Jednak istniejące rekonstrukcje kampanii króla macedońskiego w zachodnim regionie Morza Czarnego mają inne istotne braki. Nie dają one wyczerpującego przedstawienia miejsca kampanii scytyjskiej w ogólnej strategii Filipa, ani taktycznej strony wojny Macedończyków z Scytami, którzy byli nosicielami tradycji militarnych charakterystycznych dla starożytnej Europy, stworzonych przez mieszkańców stepowych użytków zielonych północnego obszaru Pontyjskiego. Z tego powodu podjęto ponowną próbę rekonstrukcji wydarzeń wojny między Filipem a Scytami, którą przedstawiono w niniejszym artykule.
Struktura artykułu jest zdeterminowana stanem historiografii i cechami bazy źródłowej. Najpierw zdefiniowano podstawowe metody badań, ze szczególnym uwzględnieniem badania starożytnych źródeł narracyjnych. Następnie przechodzi się do prezentacji wyników, studiując źródła i opinie współczesnych badaczy na temat bilansu sił przeciwnych stron, historii wojny i jej skali. W dziale „Dyskusja” przedstawiono autorską rekonstrukcję wydarzeń militarnych wyprawy scytyjskiej Filipa II. W konkluzji rozważono skutki wojny i jej konsekwencje.
Metody
Król macedoński Filip II był twórcą starożytnego mocarstwa bałkańskiego, które stało się bazą dla dokonań jego słynnego syna Aleksandra Wielkiego w Azji. Polityka zagraniczna Filipa II, który po raz pierwszy doszedł do władzy w małym i osłabionym państwie reprezentowała konsekwentną ekspansję militarną. Mimo ich wielkiego znaczenia, o niektórych podbojach macedońskich z tego okresu wiemy niewiele. Jest to charakterystyczne dla kierunku barbarzyńskiego, któremu pisarze greccy poświęcali niewiele uwagi. Tak więc niewiele wiemy nie tylko o szczegółach kampanii Filipa II przeciwko scytyjskiemu królowi Ateasowi, ale także o ogólnych celach macedońskiego króla. Opracowanie jest przy tym próbą analizy, dlaczego właśnie państwo scytyjskie stało się celem ataku.
W niniejszym studium kierowano się zasadą wieloaspektowego podejścia do starożytnych źródeł narracyjnych. Teksty antyczne rozpatrywane były w kontekście interpretacji naukowych. Ze względu na niepełny charakter danych historycznych zastosowano metodę porównawczej analizy historycznej. Analizując działania wojenne Scytów, wykorzystano źródła historyczne w połączeniu z informacjami archeologicznymi. Przy wykorzystaniu historiografii przeprowadzono analizę treści. Krytyczny problem badawczy został rozwiązany dzięki metodzie rekonstrukcji historycznej. W tym opracowaniu nie uwzględniono jednak dowodów na czasową obecność macedońskich sił zbrojnych w regionie Dunaju oraz cech działań wojennych Scytów dobrudżańskich. Dalsze badania archeologiczne wykazały zasadność rekonstrukcji wydarzeń przedstawionych w niniejszym artykule.
Wyniki
Najbardziej linearna i długa opowieść o kampanii scytyjskiej Filipa została spisana przez Justyna, który retransmitował dzieło Pompejusza Trogusa, który z kolei korzystał z danych Theopomposa (Grakov, 1971, s. 8; Hammond, 1991, s. 503). Według tego źródła konflikt wybuchł, gdy ambasadorzy Ateasa, który miał trudności w wojnie z Histrianoi, przybyli do Macedonii, aby porozmawiać z królem Filipem, który był zaangażowany w oblężenie Bizancjum. Ateas poprosił Filipa o pomoc, obiecując, że uczyni go swoim dziedzicem. Jednak po śmierci króla Histrii, Ateas zrezygnował z traktatu i odesłał wysłanych mu wcześniej żołnierzy macedońskich. Zgodnie z ich negocjacjami, król macedoński zażądał od Ateasa rekompensaty pieniężnej za koszty oblężenia Bizancjum oraz zapłaty za usługi żołnierzy, którzy zostali wcześniej wysłani na pomoc scytyjskiemu władcy. Po odrzuceniu wszystkich swoich żądań Filip zaprzestał oblężenia Bizancjum i pomaszerował przeciwko Scytom, nadal prowadząc negocjacje za pośrednictwem ambasadorów, aby ukryć swoje zamiary (IX, 2, 1- 14). Wcześniejszy fragment tego samego dzieła podaje, że Filip udając się do Scytii miał nadzieję na zdobycie łupów na pokrycie poniesionych wydatków (IX, 1, 9).
Ateasa, z którym Filip rozpoczął negocjacje, a następnie wszedł w konflikt, należy zapewne postrzegać jako władcę niewielkiego królestwa scytyjskiego położonego w dolnym biegu Dunaju (w przeważającej części na terytorium Dobrudży) (Kallistov, 1968, s. 219; Polin, 1992, s. 84-85; Andruh, 1995, s. 76-80; Alekseev, 2003, s. 239; Buckler, 2003, s. 487; Yordanov, 2011, s. 202; Braund, 2015, s. 354-355). Nie był jednak królem wszystkich ziem scytyjskich od Dunaju po Morze Azowskie, jak pisali niektórzy badacze (Shelov, 1971, s. 55-56; Machinskij, 1971, s. 51; Gabriel, 2002, s. 1999). Można się z tym zgodzić na podstawie przekonujących argumentów o ograniczonych siłach Ateasa, który miał trudności w wojnie z Triballoi (Front. Strat., II, 4, 20, Polyaen., VII, 44, 1), a przed konfliktem z Filipem prosił króla macedońskiego o wsparcie militarne w walce z Histrianoi (Andruh, 1995, s. 79-80). Wśród specjalistów nie ma zgodności w kwestii porównywania Histrianoi z którąkolwiek ze społeczności regionu (Nicorescu, 1925, s. 23-24; Danov, 1947, s. 52; Blavatskaya, 1952, s. 86-87; Kallistov, 1968, s. 216-217; Shelov, 1971, s. 60; Fol, 1975, s. 51). Nie ulega jednak wątpliwości, że społeczność ta była regionalnym graczem militarno-politycznym, którego potencjał nie był porównywalny z możliwościami wszystkich ziem scytyjskich (Andruh, 1995, s. 80).
Teraz pojawia się pytanie, jakie były cele Filipa II, który wyruszył na kampanię przeciwko Ateasowi po problematycznej kampanii przeciwko Perinthos i Bizancjum? Większość badaczy jest niezadowolona z wersji Justyna tłumaczącej działania króla macedońskiego chęcią pokrycia kosztów finansowych za pomocą łupów scytyjskich. Część uczonych uważa, że była to chęć podniesienia morale armii, która poniosła klęskę w Tracji Wschodniej i być może można ją uznać za jeden z kolejnych motywów kampanii scytyjskiej (Ellis, 1976, s. 185; Harris, 1995, s. 126). Inni jednak wskazują na dążenie Filipa do sprawowania pełnej kontroli nad wybrzeżem zachodniego Pontu (Blavatskaya, 1952, s. 87-88). Poza tym wśród przesłanek kampanii wymienia się również zamiar króla macedońskiego do wsparcia króla getyckiego Kothelasa, którego córka była jedną z żon Filipa (Ellis, 1976, s. 185; Delev, 2008, s. 9). Dodatkowo podaje się kilka innych powodów (obok chęci zdobycia bogatych łupów, podniesienia morale wojsk i pokazania mieszkańcom regionu zachowanej potęgi macedońskiej broni), które zmusiły króla macedońskiego do wyruszenia na północ. Należy jednak poddać w wątpliwość wnioski niektórych ekspertów stwierdzających, że u podstaw kampanii scytyjskiej Filipa leżała chęć powstrzymania szybkiego wzrostu wpływów scytyjskich na Bałkanach, co miało rzekomo zagrażać całemu systemowi władzy króla macedońskiego w Tracji (Nicorescu, 1925, s. 26; Shelov, 1971, s. 62). Wniosek ten oparty jest na wyolbrzymieniu wpływów politycznych i zasobów militarnych królestwa Ateasa.
Liczba wojsk użytych przez Filipa ma istotne znaczenie dla zrozumienia charakteru rozpoczętej kampanii wojskowej. Jak wiadomo z dzieła Diodorosa, król macedoński zgromadził ogromną, trzydziestotysięczną armię w celu zdobycia Perinthos i Bizantionu (XVI, 74, 5). W tym przypadku Justyn wspomina, że podczas decydującej bitwy między Ateasem a Filipem przewaga liczebna była po stronie Scytów (IX, 2, 14). Zdaniem Gabriela nie ma podstaw, by sądzić, że król macedoński nie wykorzystał do kampanii wszystkich dostępnych sił i dlatego Filip spotkał się z przewagą liczebną armii Scytów w bitwie, którą można zaliczyć do tych o największej skali w świecie starożytnym (2010, s. 199). Z tym wnioskiem nie możemy się zgodzić. Informacje o skąpych zasobach militarnych Ateasa i niedawno zakończonej trudnej wojnie z Histrianoi poddają bowiem w wątpliwość supozycję, że scytyjski król mógł zgromadzić tak dużą armię. Poza tym charakter opisu wydarzeń w źródłach nie pozwala uznać scytyjskiej kampanii Filipa za porównywalną pod względem skali i znaczenia z jego wcześniejszą kampanią w Tracji Wschodniej (Delev, 2008, s. 9). Współcześni i starożytni autorzy późniejszych czasów poświęcili temu konfliktowi niewiele uwagi. Jak słusznie stwierdza Szelow, kampania scytyjska nie zrobiła na Grekach wrażenia, zaś Diodoros w ogóle o niej nie wspomniał (1971, s. 62). Stosunkowo krótki czas trwania kampanii pośrednio wskazuje na to, że wojna między Filipem a Ateasem była konfliktem zbrojnym na małą skalę. Prawdopodobnie kampania scytyjska Filipa trwała od początku wiosny do początku lata w 339 roku p.n.e. (Ellis, 1976, s. 185; Delev, 2008, s. 9).
Dyskusja
Te niuanse pozwalają zgodzić się z prezentowaną w historiografii opinią, według której król macedoński użył tylko części swoich sił w wojnie z Ateasem. Filip na czele niewielkiego mobilnego korpusu nieobciążonego wozami maszerował w kierunku Scytów wzdłuż wybrzeża (Nicorescu, 1925, s. 26; Glotz i Cohen, 1936, s. 345). Założenie to dobrze koreluje z kampanią wojskową Filipa II we Wschodniej Tracji, podczas której król macedoński przypuścił atak na Chersonez na czele odrębnego korpusu (Just., IX, 1, 7). Dane archeologiczne sugerują również możliwość obecności wojsk macedońskich w rejonie miasta Histria, które nosi ślady zniszczeń, którego związek z wyprawą scytyjską Filipa II nie został dokładnie ustalony, ale jest to możliwe ( Jordanow, 2011, s. 202). Po zaprzestaniu oblężenia Bizancjum i Perinthos król macedoński nakazał centralnej części wojsk macedońskich wraz z wozami i pojazdami oblężniczymi skierować się na zachód i do Macedonii. Sam Filip stanął na czele czołowych żołnierzy macedońskiej piechoty i kawalerii i szybko udał się na północ, zamierzając szybko pokonać Scytów i wcześniej wrócić do Macedonii, aby przejąć kontrolę nad bardziej krytycznymi sprawami greckimi. Opierając się na informacjach Justyna o pojmaniu przez Macedończyków 20 000 scytyjskich kobiet i dzieci (IX, 2, 15-16), Nicorescu przyjął dobrze znany stosunek mężczyzn zdolnych do wojny do ogółu ludności jako 1:5. Według jego konkluzji armia Ateasa liczyła około 4000-5000 żołnierzy, podczas gdy korpus Filipa liczył 3000 żołnierzy (1925, s. 27). Nie sposób uznać tych wyliczeń za przekonujące, gdyż opierają się one na kontrowersyjnej tezie o pojmaniu wszystkich Ateasowych Scytów w niewolę. Wydaje się, że rzeczywista liczba oddziałów przeciwnika była co najmniej dwukrotnie wyższa niż liczba wskazana przez Nicorescu.
Równie niewiele wiadomo o operacjach wojskowych między Filipem a Ateasem. Źródła pozwalają sugerować, że o losach kampanii zadecydowała jedna bitwa (Kallistov, 1968, s. 219; Ellis, 1976, s. 186; Delev, 2008, s. 9). Jeśli chodzi o przestrzenne usytuowanie pola bitwy, to trzeba wspomnieć o przypisywanym Lucjanowi fragmencie dzieła, według którego bitwa Ateasa z Filipem rozegrała się nad rzeką Istros (Makrob, 10). Jednak, jak argumentuje Justyn, król macedoński, maszerując w kierunku ziem scytyjskich, starał się ukryć swoje zamiary, informując Ateasa za pośrednictwem posłów o chęci umieszczenia posągu Heraklesa u ujścia rzeki Istros (IX, 2, 10- 11). Macedoński zdobywca starał się ukryć za celami religijnymi ważny powód przemieszczenia swoich wojsk w kierunku ujścia rzeki Istros do Dunaju. W związku z tym można wnioskować, że inwazja Filipa na ziemie scytyjskie i decydująca bitwa ze Scytami miały miejsce niedaleko miejsca ujścia Dunaju do morza. Niewiele wiadomo również o przebiegu bitwy. Tak więc podaje się, że w bitwie poległ dziewięćdziesięcioletni Ateas (Makrob, 10). Justyn pisze, że Scytowie przewyższali Macedończyków zarówno odwagą, jak i liczbą żołnierzy, ale zostali pokonani przez przebiegłe posunięcia Filipa (IX, 2, 14). Frontinus pozostawił nieco nietypową wiadomość o bitwie Macedończyków i Scytów: stwierdził, że Filip, obawiając się, że żołnierze nie wytrzymają natarcia Scytów, umieścił najbardziej niezawodnych jeźdźców na tyłach i rozkazał nikomu nie uciekać z pola bitwy i zabijać prowodyrów tych, którzy uciekną. Wskazuje się, że środki te przyniosły skutek i Scytowie zostali pokonani (II, 8, 14). Na podstawie tych niepełnych danych, a także ogólnych informacji o specyfice scytyjskich działań wojennych, eksperci wielokrotnie próbowali zrekonstruować przebieg bitwy w ogólnych zarysach. Powszechnie uważa się więc, że połączone użycie falangi i ciężkiej jazdy stało się gwarantem zwycięstwa Filipa nad lekką jazdą scytyjską (Blavatskij, 1950, s. 26; Shelov, 1971, s. 63). Trudno polemizować z tym ogólnym komentarzem, uznając siłę armii macedońskiej za przyczynę zwycięstwa Filipa. Aby jednak działania falangi i kawalerii były zasadne, bitwa powinna była odbyć się w formacie walki wręcz. Biorąc pod uwagę wiodącą rolę łuczników konnych w oddziałach Scytów, wielu badaczy przypuszcza, że walka wręcz została narzucona Scytom przez Filipa (Gaebel, 2002, s. 153; Gabriel, 2010, s. 201; Ray, 2012, s. 130). Jednak dostępne dane sugerują, że Ateas mógł preferować spotkanie z Macedończykami w walce wręcz. Taki scenariusz dobrze łączy się z ogólnym kontekstem starożytnych informacji, które wspominają zarówno o odwadze Scytów (Just., IX, 2, 14), jak i ich ataku (Front. Strat., II, 8, 14). W literaturze naukowej, poczynając od Bławatskiej, zauważa się, że Scytowie umieli wykorzystać zwartą konstrukcję kawalerii. Ciężka kawaleria na czele z królem szła na czele wojsk, a za nią szła gorzej uzbrojona masa żołnierzy, a walka w zwarciu stała się kluczowa (Blavatskij, 1954, s. 24; Melyukova, 1964, s. 84; Chernenko, 1968, s. 168).
Dane archeologiczne wskazują również na rosnące znaczenie elitarnych ciężkich jeźdźców w wojnie scytyjskiej do IV w. p.n.e.: wzrost liczby różnego rodzaju zbroi (Melyukova, 1964, s. 85; Chernenko, 1968, s. 168), a także jako pojawienie się długich włóczni skutecznych w walce z wrogimi jeźdźcami i piechurami (Chernenko, 1984, s. 234). Można przypuszczać, że Ateas, wykorzystując swoją przewagę liczebną nad wrogiem, przeprowadził zmasowany atak na siły Filipa, który nie powiódł się. Według Nicorescu Filip powstrzymał najazd kawalerii Ateasa za pomocą falangi, która zajęła pozycję między wzgórzami, podczas gdy kawaleria macedońska zajęła miejsce za piechotą i nie pozwoliła jej uciec (1925, s. 27) ). Ta rekonstrukcja, oparta na dość dziwnej historii Frontinusa, podobnie jak wersja Sekundy (2010, s. 451), nie jest przekonująca. Historia Frontinusa wymaga oczywiście bardziej krytycznego podejścia. Należy zgodzić się z Hammondem, który uważał, że Frontinus myli działania macedońskiej kawalerii i piechoty (Hammond, 1994, s. 136). Scytowie początkowo zaatakowali kawalerię macedońską. Rozpoczęła się walka w zwarciu, podczas której król macedoński wzmocnił szyk bojowy kawalerii angażując piechotę. Ten manewr może być sztuczką, która według Justyna pozwoliła Filipowi pokonać Scytów, którzy byli lepsi pod względem odwagi i liczebności. Mówiąc o skutkach kampanii scytyjskiej Filipa, Machinskij zwrócił uwagę na dwa fragmenty dzieła Justyna, w których mowa jest o ucieczce Filipa Macedońskiego przed Scytami (XXXVII, 3, 1, XXXVIII, 7, 3). W związku z tym Machinskij doszedł do wniosku, że pomimo klęski i śmierci Ateasa Scytowie nie przegrali wojny z Filipem (1971, s. 51). Wniosek ten nie wytrzymuje krytyki, ponieważ ignoruje dane Teopomposa na rzecz fragmentu retorycznego. O zwycięstwie Filipa nad Scytami świadczy nie tylko śmierć Ateasa w bitwie, ale także zdobycie przez Macedończyków bogatych łupów. Według Justyna król macedoński nie znalazł złota i srebra u Scytów, ale uprowadził w niewolę dwadzieścia tysięcy kobiet i dzieci, bydło, w tym dwadzieścia tysięcy najlepszych klaczy wysłanych do Macedonii na hodowlę koni (IX, 2, 15- 16).
Rzeczywiście, zwycięstwo Filipa nad armią Ateasa było jawnym triumfem militarnym. Można przypuszczać, że Filip przekazał ziemie należące wcześniej do Ateasa swemu sprzymierzeńcowi Kothelasowi. Król macedoński opuścił region wraz z bogatym łupem trofeów. Jego siły zbrojne ruszyły na zachód doliną rzeki Iskar na tereny dzisiejszej Sofii, by powrócić do Macedonii, schodząc wzdłuż rzeki Strymon (Ellis, 1976, s. 186). Ten powrót nie powiódł się. Opowiadając o wydarzeniach po klęsce Ateasa Justyn wspomina, że kiedy Filip wracał ze Scytii, Triballoi stanęli mu na drodze i zażądali oddania części łupów za przeprawę przez ich ziemie. Doszło do starcia zbrojnego, w którym Filip odniósł ranę w udo. Wszyscy myśleli, że król macedoński umarł, a więc łup przepadł (IX, 3, 1-3). Incydent ten miał mieć miejsce, ponieważ Triballoi urządzili zasadzkę na drodze Macedończyków idących na zachód przez ich ziemie w rejonie Bałkanów Zachodnich lub Doliny Iskaru (Delev, 2008, s. 10). Według Bucklera Triballoi kierowała się nie tyle chęcią zdobycia łupów, co chęcią pozbycia się Filipa, którego ekspansja terytorialna mogłaby jeszcze bardziej wpłynąć na ich ziemię (2003, s. 488). Praktycznie nie ma podstaw do takiego wniosku: źródło wskazuje na roszczenia Triballoi o część łupów scytyjskich. Ograniczona liczba korpusu Filipa, obciążonego masą niewolników i bydła, pozwala zrozumieć, dlaczego Triballoi zdecydowali się postawić ultimatum i przeprowadzili atak. Wyjaśnia to również, w jaki sposób Triballoi zdołali zdobyć scytyjskie trofea, których nie udało się odpowiednio zabezpieczyć. Mimo to, pomimo kontuzji króla i utraty łupów, korpus macedoński mógł wrócić do Macedonii. Rzeczywiście, główna zasługa za to macedońskich dowódców, którzy brali udział w kampanii scytyjskiej z królem (Nicorescu, 1925, s. 28). Powrócili do Pelli w lipcu-sierpniu 339 r. p.n.e. (Nicorescu, 1925, s. 27; Ellis, 1976, s. 185; Delev, 2008, s. 10).
Wniosek
Analizując okoliczności i skutki kampanii scytyjskiej Filipa II, należy zauważyć, że wojna z Ateasem zakończyła się sukcesem. Korpusowi macedońskiemu udało się pokonać armię króla Scytów i zdobyć wiele łupów. Nie udało im się jednak dostarczyć wszystkich trofeów do Macedonii. W walce z Triballoi Filip został ranny, a łup przepadł. Szełow zauważa, że scytyjska kampania Filipa jest często uważana w literaturze za nieudaną tylko dlatego, że król macedoński przegrał bitwę z Triballoi. Badacz nazywa tę ocenę powierzchowną: jego zdaniem, mimo niefortunnego incydentu z Triballoi, główny cel kampanii został osiągnięty — Scytowie ponieśli zdecydowaną klęskę, a ich król zginął (Szełow, 1971, s. 63). Możemy częściowo zgodzić się z tym wnioskiem: militarne zwycięstwo nad Scytami zostało odniesione; jednak nie udało im się wykorzystać swoich trofeów. Likwidacja dominacji Scytów w Dobrudży nie doprowadziła do wzrostu wpływów macedońskich w Tracji. Faktycznym rezultatem było umocnienie i ekspansja terytorialna ze strony Triballoi i Getów, których konkurent został zniszczony (Andruh, 1995, s. 80-83; Delev, 2008, s. 11; Yordanov, 2011, s. 204). Nieudany konflikt zbrojny z Triballoi nie pozwolił Filipowi na uzupełnienie skarbca scytyjskimi trofeami, które były jednym z głównych celów kampanii. Utracono także moralny efekt zwycięstwa nad Ateasem. Za jedną z głównych przyczyn należy uznać błędy w wykorzystaniu korpusu wojskowego. Jego siła była wystarczająca do pokonania stosunkowo niewielkich oddziałów Ateasa, ale niewystarczająca do towarzyszenia dużej liczbie niewolników i bydła w drodze do Macedonii. Zakończenie kampanii było kontynuacją łańcucha niepowodzeń macedońskiego króla i zdewaluowało sukces całej kampanii scytyjskiej prowadzonej przez najlepszą i najbardziej mobilną część armii macedońskiej, która przeprowadziła zdecydowany atak na królestwo Ateas.
Bibliografia
Aleksiejew, A.Yu. (2003). Khronografiya Evropeiskoi Skifii VII-IV w. zrobione. [Chronografia europejskiej Scytii (VII-IV wiek pne)]. Sankt Petersburg: Izdatelstvo Gosudarstvennogo Ehrmitazha.
Andruh, SI (1995). Nizhnedunaiskaya Skifiya v VI – nachale I v. do n.e. [Dolny Kleymeonow. Przestrzeń i kultura, Indie 2018, 6:2 Strona | 100 Naddunajska Scytia w VI – pocz. I wieku p.n.e.]. Zaporoże, Ukraina: Zaporozhskii universitet.
Blavatskaya, TV (1952). Zapadnopontiiskie goroda v VII-I vekakh do n.e. [Miasta zachodniopontyjskie w VII-I wieku p.n.e.]. Moskwa: Izdatelstvo nauk Akademii SSSR.
Blavatskii, V.D. (1950). O strategii i taktike skifov [O strategii i taktyce Scytów]. W Kratkie soobshcheniya Instituta istorii materialnoi kultury AN SSSR [Krótkie notatki Instytutu Archeologii Akademii Nauk ZSRR] (Z. 34, s. 19-30). Moskwa: Izdatelstvo nauk Akademii SSSR.
Blavatskii, V.D. (1954). Ocherki voennogo dela v antichnykh gosudarstvakh Severnogo Prichernomoria [Eseje o wojnie w starożytnych stanach północnego wybrzeża Morza Czarnego]. Moskwa: Izdatelstvo nauk Akademii SSSR.
Marka, D. (2015). Trakowie i Scytowie: napięcia, interakcje i osmoza. W J. Valeva, E. Nankov & D. Graninger (red.), A Companion to Ancient Trace (s. 352-365). Oksford: Blackwell Publishing Ltd.
Buckler, J. (2003) Grecja Morza Egejskiego w IV wieku pne. Leiden: Brill.
Czernienko, E.V. (1984). Dlinnyje kopya skifov [Długie włócznie Scytów]. w AI Mielyukova, M.G. Moshkova & V.G. Petrenko (red.), Drevnosti Evrazii v skifo-sarmatskoe vremya [Starożytności Eurazji w czasach scytyjsko-sarmackich] (s. 231-235). Moskwa: Izdatelstvo Nauka.
Czernienko, E.V. (1968). Skifskii dospekh [Zbroja Scytów]. Kijów: Naukova dumka.
Danow, Ch. (1947). Zapadniyat bryag na Cherno more v drevnostta [Zachodnie wybrzeże Morza Czarnego w starożytności]. Sofia: Universitetska pechatnitsa.
Delew, P. (2008). Filip II i Aleksadr Veliki v Severna Trakiya [Filip II i Aleksander Wielki w północnej Tracji]. W Proceedings of the Ruse Regional Museum of History. Księga XII. Świat Getów (s. 5-19). Ruse: Regionalne Muzeum Historii Ruse.
Kampania scytyjska Filipa II: problem rekonstrukcji i lokalizacji Aleksander Anatolewicz Kleymeonow †
Kleymeonow. Przestrzeń i kultura, Indie 2018, 6:2 Strona | 94 https://doi.org/10.20896/saci.v6i2.337
Ellis, JR (1976). Filip II i imperializm macedoński. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Fol, A. (1975). Trakia i Balkanite prez rannoelinisticheskata epokha [Tracja i Bałkany do wczesnej epoki hellenistycznej]. Sofia: Nauka i izkustvo.
Gabriel, RA (2010). Filip II Macedoński: Większy niż Aleksander. Waszyngton: Potomac Books.
Gaebel, RE (2002). Operacje kawalerii w świecie starożytnej Grecji. Norman: University of Oklahoma Press.
Glotz, G. i Cohen, R. (1936). Histoire grecque (tom III). Paryż: Uniwersytet Paryski Dauphine.
Grakow, B.N. (1971). Skify [Scytowie]. Moskwa: Izdatelstvo Moskovskogo universiteta.
Hammond, NGL (1994). Filip Macedoński. Londyn: Gerald Duckworth & Co Ltd. Hammond, NGL (1991). Źródła Justyny w Macedonii do śmierci Filipa. Kwartalnik klasyczny, 41/2 (496-508), 0009-8388.
Harris, EM (1995). Ajschines i polityka ateńska. Oksford: Oxford University Press. Kallistov, D.P. (1968). Rabstvo przeciwko Severnom Prichernomore V-III w. zrobione. [Niewolnictwo na północnym wybrzeżu Morza Czarnego w V-III wieku p.n.e.]. w DP
Kallistov (red.), Rabstvo na periferii antichnogo mira [Niewolnictwo na peryferiach starożytnego świata] (s. 193-221). Leningrad: Izdatelstvo Nauka.
Machinskij, DA (1971). O vremeni pervogo aktivnogo vystupleniya sarmatov v Podneprove po svidetelstvam antichnykh pismennykh istochnikov [O czasie pierwszej czynnej manifestacji Sarmatów w rejonie Naddniepru według starożytnych źródeł tekstowych]. W Arkheologicheskii sbornik Gosudarstvennogo Ehrmitazha [Państwowa kolekcja archeologiczna Kleymeonov. Przestrzeń i kultura, Indie 2018, 6:2 Strona | 101 Ermitaż] (wydanie 13, s. 30-54). Leningrad: Izdatelstvo Gosudarstvennogo Ehrmitazha.
Mielyukova, A.I. (1964). Vooruzhenie skifov [Broń Scytów]. Moskwa: Izdatelstvo Nauka.
Nicorescu, P. (1925). La campagne de Philippe en 339. W V. Pârvan (red.), Dacia II (s. 22-28). Bukareszt: Cultura Natională.
Polin, S.V. (1992). Ot Skifii k Sarmatii [Od Scytii do Sarmacji]. Kijów: Tipografiya FNPU.
Ray, FE (2012). Greckie i macedońskie bitwy lądowe w IV wieku pne. Jefferson, Karolina Północna: McFarland.
Sekunda, N. (2010). Armia Macedońska. W J. Roisman i I. Worthington (red.), A Companion to Ancient Macedonia (s. 446-471). Oksford: Blackwell Publishing Ltd.
Shelov, D.B. (1971). Skifo-makedonskii konflikt v istorii antichnogo mira [Konflikt Scytów i Macedończyków w dziejach świata starożytnego]. W Problemach skifskoi arkheologii. Materialy i issledovaniya po arkheologii SSSR [Problemy archeologii scytyjskiej. Materiały i badania archeologiczne ZSRR (numer 177, s. 54-63). Moskwa: Izdatelstvo nauk Akademii SSSR.
Yordanow, K. (2011). Dobrudzha prez I-oto khil. pr. Chr. Geti [Dobrudzha Podczas I Młyna. PNE. Getae]. W B. Spasov (red.), Istoriya na Dobrudzha [Historia Dobrudzha] (t. 1, s. 131-234). Wielkie Tyrnowo: Faber.
Podziękowanie
Ministerstwo Edukacji i Nauki Federacji Rosyjskiej sponsorowało projekt w 2017 roku. Numer projektu to 33.6496.2017.8.9. Wyniki projektu nadały kształt temu artykułowi
Tula Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny Lwa Tołstoja, 125 Prospekt Lenina, Tuła, 300026, Rosja, E-mail: aklejmeonov@mail.ru
© 2018 Kleymeonow.
Jest to artykuł w otwartym dostępie rozpowszechniany na warunkach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa (http://creativecommons.org/licenses/by/2.0), która zezwala na nieograniczone użytkowanie, dystrybucję i powielanie na dowolnym nośniku, pod warunkiem, że oryginalne dzieło jest prawidłowo cytowane.
Obraz wyróżniający: Popiersie Filipa II Macedońskiego z okresu hellenistycznego ; Nowy Carlsberg Glyptotek
