Zellker
Lazurowa idea. Dialogi na każdy dzień tygodnia
Część 1. O rzeczywistości
Premiera: październik 2022 Grupa Wydawnicza Harmonia. Wydawnictwo UNUO
Filozofia nie tylko dla filozofów
Człowiek od zawsze poszukiwał sensu. Marzenie, by dostrzec w świecie harmonię, przekonać się, że wszystko wokół jest uporządkowane, że jest się częścią tego ładu – towarzyszyło tak filozofom, jak i artystom, naukowcom oraz zwykłym ludziom od zarania dziejów. Znalezienie odpowiedzi na fundamentalne pytania niesie obietnicę pewności i równowagi pośród niepokojów egzystencji. Dziś, w dobie coraz szerszej wiedzy i postępującej specjalizacji poszczególnych dziedzin nauki, może być nawet trudniejsze.
O rzeczywistości autorstwa Józefa Częścika (podpisującego się pseudonimem Zellker) otwiera cykl publikacji pod tytułem Lazurowa idea i jest zaproszeniem do fascynującego świata filozofii – nie tylko dla filozofów. Premiera dzieła będącego opus vitae autora już w październiku.
Józef Częścik, niejako na przekór współczesnym tendencjom, w przystępny sposób łączy w książce wiedzę z zakresu filozofii, fizyki, chemii oraz biologii z nieszablonowym podejściem do opisywanych problemów. Pokazuje bogactwo, różnorodność, ale i jedność rozmaitych obszarów rzeczywistości. Udowadnia, że podział na odrębne dziedziny naukowe to w dużej mierze konwencja stworzona przez człowieka. Zainspirowany dziełami Platona, wraca do tradycyjnej, szlachetnej i przyjaznej dla czytelnika formy dialogu, zapraszając go do uczestnictwa w toczonej na kartach książki rozmowy. Na końcu każdego rozdziału znajduje się streszczenie omawianych w nim zagadnień.
Autor publikacji jest filozofem wolnym strzelcem, a także pisarzem, redaktorem oraz wydawcą. Nad systemem filozoficznym, który określa mianem lazurowej idei, pracuje od końca lat 70.
Co mamy na myśli, gdy mówimy, że ktoś lub coś „jest”? Czym jest byt? Co o tym świadczy? Co w bycie jest wyjątkowego, a co czyni go częścią większych całości? Co jest w nim najważniejsze, a co tylko przygodne? Co decyduje o jego rozwoju lub rozpadzie? Oto pytania, które od wieków stawiają ontolodzy. A gdy uświadomimy już sobie złożoność otaczających nas bytów, naturalna ciekawość wiedzie nas do pytania o przyczynę tej niebywałej różnorodności. Czy istnieje jedno źródło, z którego wszystkie byty biorą swój początek? Wiele cennych intuicji mieli starożytni Grecy, posługujący się terminem arche – pierwotnej zasady i przyczyny wszystkiego. Czy jednak udało im się znaleźć przekonującą odpowiedź na pytanie, co nią jest? – zastanawia się autor, wyznaczając obszar rozważań, które podjął w pierwszej części cyklu.
Dzięki książce O rzeczywistości stajemy się świadkami dyskusji mądrego, doświadczonego życiowo Emanuela i jego zdolnego, kreatywnego, a nierzadko też zbuntowanego ucznia Justasa. Emanuel docenia wysiłki wielkich Greków, ale proponuje własne, nowatorskie rozwiązanie. Intuicja nadal zajmuje tu miejsce honorowe, lecz towarzyszy jej wiedza z zakresu fizyki, chemii i biologii. W którym punkcie różne nauki mogą się spotkać? Czy na podstawie sformułowanych przez nie praw można przewidzieć, co stanie się ze światem w przyszłości? Czy jeśli znamy wszystkie małe elementy układanki, to możemy ułożyć z nich coś zupełnie nowego i niespodziewanego?
– Gdybyś mnie zapytał, ile nóg ma stół, przy którym siedzimy, powiem ci prawdę i tylko prawdę, lecz na pytanie, dokąd zmierza świat, moja odpowiedź nie będzie już tak oczywista.
– Słyszałem, że byli tacy, którzy celowo nie chcieli odpowiadać na pytania, na które odpowiedzi ze swej natury nie są oczywiste, więc zachowywali się tak, jakby tych pytań wcale nie było.
– Niestety, byli tacy i są nadal. Ale przecież nie można się zamykać w ciasnym kokonie bezdyskusyjnej oczywistości, jeśli nie chcemy, by ten kokon nas udusił. „To ważne i zbawienne, aby mówić również o rzeczach niepojętych” – uważał Carl Gustav Jung. Jeśli na trudne pytania nie będą odpowiadać ludzie w miarę kompetentni, w szczególności naukowcy i filozofowie, na pewno znajdą się szarlatani, którzy zrobią to za nich ze szkodą dla nas wszystkich.
– Chcesz powiedzieć, że lepsza jest odpowiedź ocierająca się o błąd niż wydumana fantazja?
– Tak, ale nawet ta wydumana może zawierać jakieś przebłyski intuicji, jest tedy lepsza od
redukcjonistycznego ubóstwa.
– Redukcjonistyczne ubóstwo? Co przez to rozumiesz?
– Uparte odmawianie światu wszelkiej głębi, między innymi poprzez algebraiczne sprowadzanie całości do sumy elementów.
– Spodziewam się, że odsłonisz przede mną fragment tej głębi.
– A ja z kolei się spodziewam, że ty nie potraktujesz odpowiedzi, które ode mnie usłyszysz, jako czegoś pewnego i niezmiennego, lecz jako punkt wyjścia do dalszych dociekań…
Zapraszamy do lektury i szukania z bohaterami książki odpowiedzi na wielkie pytania.
O autorze:
Zellker to pseudonim literacko-filozoficzny Józefa Częścika (ur. 1955), nauczyciela, filozofa wolnego strzelca, pisarza, redaktora, wydawcy, przedsiębiorcy, współwłaściciela Grupy Wydawniczej Harmonia. Studiował na KUL-u w latach 1974–1980. Od końca lat 70. XX wieku pracuje nad systemem filozoficznym zwanym lazurową ideą, który zostanie przedstawiony w powstającym obecnie kilkutomowym opus vitae autora. O rzeczywistości jest pierwszą częścią tego dzieła.
Dane wydawnicze:
Wydawnictwo: Grupa Wydawnicza Harmonia. Wydawnictwo UNUO
ISBN: 978-83-8309-120-4
Oprawa: twarda
Liczba stron: 488
Premiera: październik 2022
O rzeczywistości (pierwszy tom „Lazurowej idei”)
Żyjemy w dobie postępującej specjalizacji. Naukowcy zajmują się coraz mniejszymi wycinkami rzeczywistości, niekiedy tracąc z oczu związki interesującej ich dyscypliny z innymi obszarami wiedzy. Problemami ogólnymi i podstawowymi powinna zajmować się filozofia, ale i ona często wpada w rozmaite pułapki – hermetycznego języka wykluczającego szerokie grono odbiorców czy akademickich sporów o szczegóły historyczne, rozmijających się z życiem współczesnego człowieka. Pozostaje mu literatura, nieraz tak odważna i zdolna podjąć bodaj każdy temat, choć wybór wartościowych utworów spośród nieprzebranego morza propozycji nie jest sprawą łatwą. A gdyby tak spróbować wykorzystać potencjał wszystkich tych sposobów mówienia o świecie?
Taką drogę proponuje prezentowana książka O rzeczywistości, która łączy w sobie filozoficzną głębię i nieszablonowe podejście do opisywanych problemów, argumentację odwołującą się do wiedzy naukowej oraz walory literackie – staranną konstrukcję postaci i stopniowe odsłanianie tajemnicy przykuwającej uwagę czytelników. Pokazuje bogactwo, różnorodność, ale i jedność rozmaitych obszarów świata, dowodząc jednocześnie, że podział na odrębne dziedziny naukowe to w dużej mierze konwencja stworzona przez człowieka. Nie unika specjalistycznego słownictwa, niezbędnego do opanowania trudnych zagadnień, które porusza – ale stopniowo prowadzi czytelników do ich zrozumienia, posługując się bliską wszystkim ludziom konwencją rozmowy. Przekazuje uporządkowaną wiedzę z zakresu filozofii, fizyki, chemii czy biologii, ale nie nuży informacjami encyklopedycznymi, proponując w zamian spotkanie z ciekawymi bohaterami i atrakcyjny wątek fabularny. Udziela odpowiedzi na trudne pytania i proponuje spójną, przekonującą wizję rzeczywistości, ale pozostawia też wiele miejsca na indywidualne odkrycia czytelników, ich kreatywność i pasję poznawczą.
Jedność świata oznacza wzajemne ścisłe związki różnych wymiarów rzeczywistości – sfery otaczających nas przedmiotów i ludzi, sposobów zdobywania o nich wiedzy, wyznawania konkretnych wartości, patrzenia na świat społeczny, na siebie samego jako jednostkę, ale też spoglądania „w górę” – w kierunku Wszechświata. Ku niebiosom, ku wiedzy, ku szlachetnej harmonii, ku czystości serca, ku nieśmiertelności, ku wieczności… Tak bogatą symbolikę pomieścić może w sobie tylko lazur. „Lazurowa idea” – zaplanowana na siedem tomów – rozpoczyna się od rozważań O rzeczywistości. To podstawowy przedmiot rozważań ontologii, czyli najbardziej ogólnej dziedziny filozofii zajmującej się wszystkim tym, co istnieje. Co mamy na myśli, gdy mówimy, że ktoś lub coś „jest”? Czym jest byt? Co o tym świadczy? Co w bycie jest wyjątkowego, a co czyni go częścią większych całości? Co jest w nim najważniejsze, a co tylko przygodne? Czy byt może istnieć samoczynnie, czy też potrzebuje do tego czegoś z zewnątrz? Co decyduje o jego rozwoju lub rozpadzie? Czy byt ma tylko sobie właściwą naturę, czy też zależy on tylko od tego, jak patrzy na niego konkretny człowiek? Oto pytania, które od wieków stawiają ontolodzy. Teraz stają się one przedmiotem dyskusji mądrego, doświadczonego życiowo Emanuela i jego zdolnego, kreatywnego, a nierzadko też zbuntowanego ucznia Justasa.
Gdy uświadomimy już sobie złożoność otaczających nas bytów, naturalna ciekawość wiedzie nas do pytania o przyczynę tej niebywałej różnorodności. Czy istnieje jedno źródło, z którego wszystkie byty biorą swój początek? Wiele cennych intuicji mieli starożytni Grecy,
posługujący się terminem arche – pierwotnej zasady i przyczyny wszystkiego. Czy jednak udało im się znaleźć przekonującą odpowiedź na pytanie, co nią jest? Emanuel docenia ich wysiłki, ale proponuje własne, nowatorskie rozwiązanie. Intuicja nadal zajmuje tu miejsce honorowe, lecz towarzyszy jej wiedza z zakresu fizyki, chemii i biologii. W którym punkcie różne nauki mogą się spotkać? Czy na podstawie sformułowanych przez nie praw można przewidzieć, co dokładnie stanie się ze światem w przyszłości? Czy jeśli znamy wszystkie małe elementy układanki, to możemy ułożyć z nich coś zupełnie nowego i niespodziewanego? Czy te same rzeczy mogą się nam ujawniać i ukrywać się przed nami jednocześnie? I co z tym wszystkim wspólnego ma tajemnicza próżnia, pojęcie tak chętnie
używane przez badaczy Wszechświata?
Wydaje nam się często, że świat wokół nas pędzi chaotycznie, być może w niebezpiecznym kierunku. Wytężamy rozum, ale nie jesteśmy w stanie za nim nadążyć. To, co istnieje, rozwija się, ale przecież musi też się rozpaść, nieraz niezwykle gwałtownie. W szkole uczymy się praw fizyki, zasad chemicznych czy reguł ewolucji struktur biologicznych, by okiełznać tę dynamiczną różnorodność. Skąd jednak wiemy o tych prawach? Wymyślamy je sami, a może jedynie jesteśmy ich odkrywcami? Czy obowiązują one tylko wtedy, gdy patrzymy na świat oczami naukowca zainteresowanego przyrodą? Czy dotyczą wyłącznie atomów, cząsteczek i komórek? A może obowiązują wszystkie byty, bez żadnych wyjątków? A co z ewolucją, o której często słyszymy? Czy jest ona w stanie w pełni wytłumaczyć kierunek, w jakim podążamy? Emanuel porozmawia z Justasem i z Czytelnikami o czymś
znacznie bardziej tajemniczym – o emergencji…
Dostrzec w świecie harmonię, przekonać się, że wszystko wokół jest uporządkowane, a ja jestem częścią tego ładu – to marzenie wielu z nas, pragnących stabilnego fundamentu myśli, oazy pośród niepokojów egzystencji. Emanuel nauczy nas, że nie jesteśmy oderwanymi częściami niezrozumiałej całości. Możemy istnieć i rozwijać się tylko dzięki sieci relacji z różnymi obszarami i poziomami rzeczywistości. Aby dowiedzieć się, kim jesteśmy i jacy jesteśmy, musimy tropić ślady naszych kontaktów z otoczeniem, w którym nieustannie się odbijamy, podobnie jak ono w nas. Co to znaczy? Poszukiwania te są zadaniem dla ludzi pełnych pasji, ale też… miłości. Największy temat sztuki, filozofii, religii, życia człowieka okazuje się również niezbędny dla zrozumienia najbardziej podstawowych zasad rządzących światem. Dlaczego nie wystarczą intelekt, zmysły i odrobina intuicji? Czy trzeba kochać świat, aby móc go poznawać? Czy możliwe, że powstał on i może trwać dzięki twórczej, dynamicznej miłości?
To ledwie kilkanaście pytań spośród tych, które stawia autor „Lazurowej idei”. Pyta i naprowadza każdego rozmówcę, który sięgnie po książkę, na odpowiedzi, ale nie stwierdza kategorycznie, nie każe uczyć się na pamięć wysłuchanych wykładów. Szlachetna forma dialogu to naturalny żywioł dla filozofii, by przypomnieć tylko najsłynniejsze dzieła wielkiego Platona. Współcześnie jednak, w dobie równouprawnienia wszystkich indywidualnych refleksji i powszechnej skłonności do uwzględniania przede wszystkim własnej perspektywy, jest to konwencja nieco zapomniana. Tym bardziej uczestnictwo w rozmowie toczonej na kartach książki O rzeczywistości może stać się doświadczeniem niezwykłym. Poruszającym intelekt, pobudzającym do rozwoju, twórczym i otwierającym na
rzeczywistość. Odtąd trudno już będzie pozostać przy zwykłym, potocznym sposobie jej odczuwania…
Bartłomiej Kuczkowski
