Odwrót Napoleona spod Moskwy. Obraz Adolfa Northerna (1828–1876).
Rupkatha Journal o interdyscyplinarnych studiach humanistycznych (ISSN 0975-2935), tom. IX, nr 4, 2017 r
[Indeksowane przez Scopus i zatwierdzone przez UGC]
DOI: https://dx.doi.org/10.21659/rupkatha.v9n4.15
Pełny tekst: http://rupkatha.com/V9/n4/v9n415.pdf
Wizerunek Napoleona w Wojnie i pokoju Tołstoja: lingwistyka i
aspekty historyczne
Oksana Vyacheslavovna Zakirova & Zemfira Vilenovna Gallyamova
Kazan Federal University, Tatarstan, 423600, Elabuga, Kazanskaya St., 89. Email:
zemfiera_9@mail.ru
Abstrakt
Artykuł przedstawia krytyczną analizę wizerunku postaci historycznej, Napoleona Bonaparte, przedstawionego w Wojnie i pokoju Tołstoja. Autorki badają językowy i historyczny opis Napoleona jako drugoplanowej, ale dość ważnej postaci w powieści Wojna i pokój. Autorki skupiają się na roli przymiotników jakościowych w kreowaniu wizerunku Napoleona jako postaci literackiej. Przedstawiono także historyczny komentarz do działalności publicznej cesarza Francji. Obraz Napoleona uzyskany dzięki analizie językowej został porównany z informacjami pochodzącymi ze źródeł historycznych. Dochodza do wniosku, że wizerunek Napoleona Bonaparte w powieść jest jak najbardziej zbliżony do rzeczywistości, mimo że w dziele Tołstoj ma wyraźnie negatywny stosunek do Napoleona jako postaci historycznej.
Słowa kluczowe: wizerunek postaci literackiej, osobowość historyczna, językowe środki obrazowania.
v9n415Tłumaczenie
1. Wstęp
Wizerunek postaci literackiej jest przedmiotem szczególnej uwagi wielu nauk pokrewnych: literaturoznawstwa, językoznawstwa itp. Językoznawstwo zajmuje się językową realizacją wizerunku postaci literackiej, dlatego językowa strona obrazu często staje się przedmiotem badań naukowych. Badanie językowej implementacji kategorii „autor – postać” w utworze literackim tekst, EA Gonczarowa uważa, że wizerunek postaci literackiej to seria szkiców portretowych, akcji i stanów wewnętrznych powiązanych ze sobą wspólnym centrum semantycznym i tworzących składową obrazowej struktury całego tekstu (Goncharova, 1984, s.87). EN Vinarskaya definiuje literacki wizerunek bohatera jako system poznawczy obejmujący takie cechy, jak: jednostkowość (wygląd, zachowanie, mowa), specyficzność (odnosząca się do historii, epoki, środowiska społecznego) i uniwersalność (przemyślenia autora na temat postaci) (Vinarskaya, 1989, s. 26-27). Próbę rekonstrukcji obrazu bohatera lirycznego odnaleźć można w pracy R.S. Voitekhovich i A.V. Bykov poświęcony twórczości M. Cwietajewej (Voitekhovich, Bykov 2015). Lingwiści zauważają, że jednostki prawie dowolnego poziomu językowego opisujące postać literacką mogą być materiałem konstrukcyjnym obrazu. Rozważając, w jaki sposób i jakie środki językowe służą do tworzenia obrazu postaci literackiej, na pierwszy plan wysuwają się leksykalne środki tworzenia obrazu. Na przykład I. Ya. Czernuchina bada obraz z leksykalnego punktu widzenia i wprowadza pojęcie „leksykalnej struktury obrazu literackiego”. Trzy warstwy słownictwa w tekście pracy (nieoznaczone, barwne i dominujące słownictwo) służą jako model „struktury leksykalnej obrazu obrazu literackiego”. Według I.Ya. Chernukhina, słownictwo nieoznaczone składa się z pól tematycznych, w tym leksemów, oznaczających ruchy, mowę, postrzeganie, realia domowe, części ciała człowieka itd. ciała itp. Według autorki, słownictwo barwne obejmuje leksemy, które powtarzają się szczególnie często i tworzą obraz postaci, który wchodzi w asocjacyjny i kontrastowy relację z innymi obrazami. Słownictwo dominujące obejmuje wyrazy, które podkreślają to, co najważniejsze w obrazie literackim i są powtarzane więcej niż raz. Te środki mowy mogą być wyrażone zarówno w osobnych słowach, jak i w figurach mowy wchodzących na różne poziomy słownictwa (Chernukhina, 1977, s. 88). Koncepcja struktury leksykalnej obrazu literackiego leży u podstaw pracy V.I. Khovaeva, który wyróżnia trzy rodzaje jednostek językowych biorących udział w tworzeniu obrazu postaci literackiej, w kombinacjach semantycznych których wyrażają się m.in. wyrażone: informacja o przynależności postaci do określonego środowiska; stosunek postaci do stosunek postaci do otaczającego ją świata; informacje o wyglądzie postaci (Khovaev, 1988, s. 41). Oprócz poziomu leksykalnego, obraz postaci literackiej może być postrzegany za pomocą środków językowych innych poziomów językowych. Jeśli chodzi o morfologię, to praktycznie każda część mowy mowy, która nadaje taką czy inną cechę bohaterowi dzieła literackiego, może służyć jako materiał strukturalny obrazu. materiał strukturalny obrazu. L.A. Gusiewa uważa, że zaimki, słownictwo predykatowe i nawet słowa okolicznościowe są środkami tworzenia obrazu (Guseva, 2007). Środki mowy służące do rekonstrukcji obrazu postaci są wymienione w pracach E.P. Artemenko, który bada wewnętrzną monologiczną mowę postaci (Artemenko, 2007). (Artemenko, 1998) oraz M.A. Żdanowicza, który bada słowne i mowy środków kreowania wizerunku postaci w dialogu literackim (Zhdanovich, 2009). O.G. Artemova zauważa znaczenie graficznych i paralingwistycznych środków kreowania wizerunku postaci (Artemova, 2002).
Badane pojęcie jest najczęściej reprezentowane przez środki językowe o różnym poziomie. Na przyklad L.M. Kozenyasheva uważa, że cały zestaw środków lingwistycznych (werbalno językowych i artystyczno-kompozycyjnych) jest wykorzystywany do tworzenia typowego obrazu sługi w angielskiej literaturze 19-20 wieku (Kozenyasheva, 2006, s.5); N.G. Naumova bada wizerunek postaci jako kompleks nieproceduralnych N.G. Naumova bada wizerunek postaci jako zespół cech nieproceduralnych (wygląd, rzeczy należące do postaci, system wartości) i proceduralnych (model zachowania) cech przebiegających przez wszystkie poziomy języka (Naumova, 2009, p.11-13).
Wymienione wyżej podejścia dowodzą, że istnienie obrazu postaci literackiej jest w tekście wyrażane poprzez język i że obraz ten jest językowo rekonstruowany. Wizerunek postaci literackiej łączy w sobie koncepcję obrazu jako indywidualnego typu, istniejącą w literaturoznawstwie (Polivanov, 2017), definicję obrazu w filozofii jako odzwierciedlenia fragmentu rzeczywistości (Kerimov, 2015) oraz obraz człowieka przez dane językowe w rozumieniu Yu.D. Apresyana (Apresyan, 1995), ponieważ bohaterowie dzieła literackiego są tworzeni na obraz i podobieństwo człowieka i posiadają wszystkie typowo ludzkie cechy. Wizerunek postaci literackiej badamy jako autorski pomysł na nierealną postać podobną do podmiotu rzeczywistości, realizowany w zespole zewnętrznych i wewnętrznych cech osoby, które są i wewnętrznych cech człowieka, które wyrażane są za pomocą środków językowych przebiegających poprzez poziomy leksykalne, frazeologiczne, gramatyczne i słowotwórcze języka (Zakirova, 2007, s. 23). Idea obrazu postaci literackiej jako obrazu osoby pozwala twierdzić, że w dziele fikcji można odtworzyć nie tylko wymyśloną, ale i rzeczywistą osobowość historyczną, zgodnie z zamysłem autora.
Przedmiotem badań jest wizerunek Napoleona. Celem pracy jest porównanie autorskiej interpretacji tego obrazu w powieści „Wojna i pokój” z opisem Napoleona przez historyków i jemu współczesnych, które uwzględnił L.N. Tołstoj przy tworzeniu wizerunku postaci.
2. Metody
Wybraliśmy przymiotniki jakościowe jako najbogatsze w językowe środki reprezentacji obrazu postaci literackiej. Ponieważ znaczenie słowa jest realizowane w określonej pozycji składniowej, rozważamy przymiotniki jakościowe w ich pozycjach atrybutywnych i predykatywnych. Atrybut wyraża integralną wewnętrzną jakość przedmiotu (Sandakova 2006, s. 224). Zadaniem predykatu jest pokazanie cech przedmiotu, które są „komunikatywnie relewantne” (Arutyunova 2013, s.12). Z językoznawczego punktu widzenia praca opiera się na metodzie indukcyjnej analizy materiału (niektóre obserwacje faktów językowych są systematyzowane i uogólniane do twierdzeń i wniosków teoretycznych); o metodzie analizy składowej stosowanej do określenia najmniejszych niuansów semantyki przymiotników; o metodzie statystycznej pozwalającej na określenie najczęściej używanych leksemów w celu określenia dominujących cech postaci. W badaniach zastosowaliśmy również metodę: historyczno-chronologiczną, pozwalającą następnie zbadać przemiany wizerunku Napoleona w społeczeństwie rosyjskim od dojścia do władzy we Francji do 1912 roku; metoda historyczno-porównawcza identyfikująca etapy ewolucji wizerunku Napoleona w społeczeństwie rosyjskim w określonych ramach chronologicznych.
3. Analiza lingwistyczna i komentarz historyczny
Przeprowadzone badania pozwoliły na sformułowanie następujących wniosków:
i. Analiza materiału językowego wykazała, że środki językowe oceniające działania,zachowanie i zdolności intelektualne bohatera są najczęściej stosowane w opisie Napoleona zachowanie i zdolności intelektualne bohatera są najczęściej stosowane w opisie Napoleona (obok cech fizycznych). Osobowość historyczna jest postrzegana poprzez ocenę autora, jak i innych bohaterów. Ocena jest zawsze określeniem znaczenia jakiegoś przedmiotu, podmiotu dla innych podmiotów. Przewaga cech oceniających w opisie Napoleona mówi, że jest on osobowością epokową nie tylko w dziejach Europy, ale jawi się także jako znaczącą postacią w czasoprzestrzeni świata literackiego tekstu.
ii. Obraz Napoleona stworzony przez Lwa Tołstoja ma cechy kontrowersyjne. Z jednej strony z jednej strony Napoleon Bonaparte opisany jest jako genialny i wielki, co świadczy o powszechnej opinię o Napoleonie wśród ludzi, którzy uważali go za wzór do naśladowania. Z drugiej strony jego działania są krytykowane, zaś sam Napoleon jawi się jako osoba mało znacząca. Antonimiczne przymiotniki przeważają w opisie zdolności intelektualnych tworząc opozycję „mądry – głupi” opozycję. Sprzeczny obraz kreowany jest nie tylko poprzez użycie leksemów antonimicznych ale także poprzez neutralizację przymiotników pozytywnych. Staje się to możliwe dzięki zastosowaniu razem z kombinacji wyrazów, w których następuje albo negatywna charakterystyka bohatera albo wyrażany jest ironiczny stosunek do jego pozytywnej cechy, albo pozytywny obraz postaci zostaje zakwestionowany.
iii. Na wizerunek Napoleona w społeczeństwie rosyjskim miał wpływ kurs polityki zagranicznej Rosji. Badanie opinii o Napoleonie typowych dla przedrewolucyjnej Rosji pozwoliło określić główne etapy transformacji wizerunku francuskiego polityka. W pierwszym etapie (koniec XVIII i początek XIX w.) dominuje romantyczny wizerunek antycznego bohatera i rozjemcy. – początek XIX wieku). W drugim etapie (1925-1950) w wyniku aktywnej propagandy antynapoleońskiej kształtuje się negatywny obraz Napoleona jako antychrysta. Tworzy się obraz człowieka, który naruszył prawa boskie i ośmielił się przeciwstawić monarsze, Bożemu Pomazańcy. Trzeci etap (połowa XIX – początek XX w.) to czas, kiedy pojawiają się prace historyczne koncentrujące się na talentach Napoleona Bonapartego jako przywódcy wojskowego. Naszym zdaniem wynika to z dominującej sfery jego działalności, ponieważ całe życie Napoleona było związane ze sztuką wojskową: udział w kampaniach wojskowych, studiowanie specjalnej literatury, kształtowanie własnego podejścia do prowadzenia operacji wojskowych, reorganizacja armii francuskiej itp. z pewnością jest to obiekt bezstronnych badań.
4. Analiza lingwistyczna wizerunku Napoleona.
Analiza środków językowych użytych przez autorkę do stworzenia wizerunku Napoleona Bonaparte pozwala na głębsze i pełniejsze zrozumienie tego obrazu. Artykuł traktuje przymiotniki jakościowe jako sposób kreowania wizerunku Napoleona Bonaparte. L.N. Tołstoja używa przymiotników jakościowych zarówno w pozycjach atrybucyjnych, jak i predykatywnych, wdrażając w każdej z nich własne specjalne znaczenie.
4.1. Analiza przymiotników jakościowych opisujących Napoleona w powieści „Wojna i pokój”
Przymiotniki opisujące Napoleona w pozycji atrybutywnej: Analiza materiału językowego wykazała, że największą grupę przymiotników w pozycji atrybutywnej stanowi grupa semantyczna przymiotników wyrażających ocenę Napoleona przez inne postacie, a także grupa przymiotników „intelektualnych”. Wśród przymiotników „oceniających” najczęściej używane są leksemy great i brilliant połączone seme „gifted”. W większości przypadków leksem great ma znaczenie „niesamowicie zdolny, genialny” i idzie w parze ze słowami człowiek, dowódca, cesarz, Napoleon, taktyk. Porównaj: … mówił z o wielkim narodzie i wielkim człowieku … (Tołstoj 1977, t.4, s.471); … instytut jak Legion d’honneur wielkiego cesarza Napoleona … (Speransky) (Tołstoj 1977, Vol.2, s.506). Jeśli chodzi o. opisu działań bohatera, przymiotnik wielki idzie w parze z rzeczownikami czyny, słowa i oznacza „wybitny w swoim znaczeniu i wartości”. Porównaj: Każdy jego czyn, każdy zły uczynek czy mały podstęp natychmiast zamieniłby się w wielki czyn w ustach jego współpracowników (Tołstoj 1977, Epilog s.627).
Przymiotnik genialny służy do opisu zarówno bohatera, jak i jego planów. W odniesieniu do. Napoleona, leksem ten ma znaczenie „genialny, niezwykle utalentowany, twórczo obdarzony”, jednak w kontekście jego geniusz zostaje poddany w wątpliwość. Porównaj: I genialny Napoleon, nagle uznany za rozbójnika, został podbity i wywieziony na wyspę Świętej Heleny (Tołstoj 1977, Epilog s.681); Napoleon, nazywany genialnym dowódcą, wydał bitwę tracąc jedną czwartą swojej armii i rozciągając jeszcze bardziej swoją linię (Tołstoj 1977, Vol.3, s.182). Taki leksem brilliant jako „typowy dla geniusza, stworzony lub wykonany przez takiego” opisuje wyniki aktywności umysłowej bohatera polegającej na tworzeniu założeń dotyczących przebiegu operacji wojskowych. operacji. Porównaj: … on … projektuje genialny plan przyszłej kampanii na całej mapie Rosji (Tołstoj 1977, t.4, s.475). Leksemy great i brilliant często wskazują na talent i geniusz bohatera, określając go jako talent i geniusz opisując go jako osobowość wybitną i niezwykłą.
Istnieją również przymiotniki, które wyrażają negatywną ocenę postaci. Leksemy „mały, żałosny” bezwartościowy, „nikczemny, małostkowy, pusty” żałosny, „przywiązywanie wagi do drobiazgów, nieistotnych faktów” małostkowych i innych dyskredytują wybitne umiejętności Napoleona. Porównaj: stary kniaź wydawał się być pewien… że Bonaparte był bezwartościowym Francuzem… (Tolstoj 1977, t. 1, s. 122).
W pozycji atrybutywnej zdolnościom umysłowym Napoleona nadawane są cechy negatywne. Negatywne znaczenie ma przymiotnik narrow-minded, który pozwala przedstawić Napoleona jako człowieka „o wąskim spojrzeniu; tępo myślącego”. Porównaj: Pamiętam jego zadufaną i wąską twarz na polu Austerlitz (Tołstoj 1977, t.3, s.56). Następnie negatywny opis stanu intelektualnego Napoleona ulega stopniowaniu (wąski umysł – bezsensowne wystąpienia publiczne – zaciemniony umysł). Przemówieniom Napoleona brakuje sensu i znaczenia (przymiotnik bezsensowny). Porównaj: …wygłasza bezsensowne mowy, które by go zrujnowały (Tołstoj 1977, Epilog s.625). Umysł i myśli Napoleona nie są jasne, a nawet zmętniałe (leksem obscured). Porównaj: … jego zaciemniony umysł znalazł usprawiedliwienie w fakcie, że wśród setek tysięcy poległych było mniej Francuzów niż Hesów czy Bawarczyków (Tołstoj 1977, Vol.3, s.258). Widać, że Lew Tołstoj celowo wprowadził coś negatywnego do opisu zdolności umysłowych tej postaci, aby pokazać Napoleona jako człowieka o chorym umyśle, który wszczynał wojny dla cienia idei.
4.1.2. Przymiotniki w pozycji predykatywnej charakteryzujące Napoleona: W pozycji predykatu najczęściej używaną strukturą przy opisie Napoleona jest „czasownik łączący być + krótka forma przymiotnika (po rosyjsku)”, przy czym najczęściej używane są przymiotniki wielki i genialny. Wyrażając aktualność cechy w pozycji predykatowej w czasie teraźniejszym, wyżej wymienione przymiotniki połączone semem „uzdolnienie” pokazują ocenę Napoleona przez ludzi z jego otoczenia. Porównaj: … Napoleon jest wielki, bo wzniósł się wyżej niż m.in. rewolucji… (Tołstoj 1977, t.1, s.27); Napoleon jako człowiek jest wielki na Pont d’Arcole, w w szpitalu w Jaffie, gdzie wyciąga rękę do chorych na dżumę… ale są też inne jego czyny które trudno usprawiedliwić (Tołstoj 1977, t.1, s.29); Napoleon Bonaparte był pogardzany przez wszystkich Tołstoj 1977, tom 2, str. 632); Wszędzie wygrywał, czyli zabijał wielu ludzi, bo był naprawdę genialny (Tołstoj 1977, Epilog s.628). Pomimo takich dominujących leksemów, ich pozytywne znaczenie w tym kontekście jest neutralizowane przez sąsiednie jednostki językowe jednostki niszczące pozytywne znaczenie przymiotników. Kiedy takie stwierdzenia jak „while he was wielki” i „był pogardzany przez wszystkich” lub „był naprawdę genialny” i „zabił wielu ludzi” znajdują się blisko siebie w zdaniu, człowiek zaczyna wątpić w wielkość i błyskotliwość tego człowieka. Porównaj: Nie znamy na pewno prawdziwej genialności Napoleona w Egipcie (Tołstoj 1977, t.4, s.471). Tam są również przymiotniki w pozycji predykatywnej, które wyrażają negatywną opinię o bohaterze. Porównaj: Sam Napoleon nie jest już ważny, wszystkie jego czyny są oczywiście żałosne i podłe… (Tolstoj 1977, Epilog, s. 628).
W pozycji predykatywnej w porównaniu z atrybutywną w opisie Napoleona spotykamy leksemy sprytny, przebiegły i głupi, które wyrażają istniejące/ograniczone zdolności umysłowe osoby. Jednak ta antonimia zostaje zneutralizowana w kontekście: znaczenie przymiotnika sprytny jest zmniejszone. Porównaj: I z jakiegoś powodu poszedł zabijać Afrykanów i zabijał ich tak dobrze, a był tak przebiegły i sprytny, że po powrocie do Francji nakazał wszystkim być mu posłusznym (Tolstoj 1977, Epilog, s. 681). Nieproceduralne jakości wyrażone w kontekście przymiotnikami bystry i przebiegły są ukazywane jako jednorodne z proceduralną jakością „zabijania”, co skutkuje nieoczekiwaną formułą: zabity = był przebiegły = był sprytny. Jakość wyrażona przymiotnikiem smart nabiera konotacji negatywnej. Nie pochwalając działań Napoleona, autor nie może jednoznacznie ocenić działalności jego bohatera. Porównaj: Ale powiedzieć, że Napoleon zniszczył swoją armię, ponieważ tego chciał lub dlatego, że był tak głupi, byłoby tak samo niesprawiedliwe, jak powiedzieć, że Napoleon sprowadził swoich żołnierzy do Moskwy, ponieważ był taki mądry i błyskotliwy (Tolstoj 1977, t. 4 , s. 471). Będąc częścią struktury koniunkcyjnej o znaczeniu przyczynowym, przymiotniki wskazują na rzekome przejawy jakości w czasie, która jest identyfikowana jako rzekoma przyczyna działania. Nie można z całą pewnością stwierdzić, że zniszczenie jego armii była wynikiem głupich działań Napoleona, tak jak niesprawiedliwe jest twierdzenie, że wojska Bonapartego dotarły do Moskwy tylko dzięki jego sprytnemu i błyskotliwemu przywództwu. Tym samym jego zdolności intelektualne są poddawane w wątpliwość.
5. Przedstawienie Napoleona w źródłach historycznych. W badaniach historycznych obraz Napoleona jest dość wszechstronny i zmienia się w zależności od czasu i miejsca wydania tych dzieł historycznych. Szczególnie interesująca wydaje się interpretacja jego osobowości przez współczesnych. Od połowy XVIII wieku rosyjska elita podziwiała Francję, jej kulturę, idee polityczne. Rewolucja 1789 r. i następujące po niej wydarzenia wywołały burzę krytyki ślepego naśladownictwa idei zachodnich. Krytyczne poglądy w publicystyce prezentował S.N. Glinka i A.S. Sziszkow (Stiepanow 2015). Dojście do władzy Napoleona Bonaparte wywołało nową falę popularyzacji Francji w społeczeństwie rosyjskim, co bardzo dobrze widać w artykułach z czasów rządów napoleońskich. MO Lobachkova zauważa, że wpływ na jego wizerunek miał kurs polityki zagranicznej Rosji (Lobachkova 2007). Przed 1804 rokiem dziennikarstwo rosyjskie wydawało się wierne polityce Napoleona w ramach propagandy ustroju konsularnego. Na arenie międzynarodowej występował jako rozjemca, strażnik tradycji chrześcijańskich (Lobachkova 2007). Ówczesną opinię publiczną dobrze obrazuje „Vestnik Evropy” N.M. Karamzina, w którym w latach 1802-1803 opublikowano ponad 50 artykułów o Napoleonie w 48 numerach (Kafanova 2015, s.101). Według O.B. Kafanovej, „wizerunek Napoleona stworzony przez Karamzina jest ideałem przywódcy politycznego lansowanym przez samego wydawcę i jednocześnie odbiciem antycznego mitu” (Kafanova 2015, s.101). Anthony Cross zauważa, że „Napoleon był wszędzie w„ Vestniku ”zarówno jako osobowość, jak i jako klucz do europejskiego świata” (Cross 2002). NI Grech nazwał Napoleona „Wielkim” w czasopiśmie „Geniy vremeni” [Geniusz tamtych czasów] (Fedotova 2009).
Udział Rosji w trzeciej i czwartej koalicji antyfrancuskiej spowodował dominację poglądów antynapoleońskich. Romantyczny obraz Napoleona, zbawiciela narodu, przekształca się w obraz Napoleona Antychrysta (Lobachkova 2007). Anty-Napoleońska propaganda była kontynuowana wraz z początkiem wojny ojczyźnianej. Rosyjska Cerkiew Prawosławna przyczyniła się do ukształtowania obrazu antychrysta Napoleona. W apelu Świętego Synodu z 6 lipca 1812 roku Napoleon został nazwany „żądnym władzy, nienasyconym wrogiem, nie dotrzymującym ślubów i nie szanującym ołtarzy”, który „wdziera się w naszą wolność, zagraża naszym domom i wyciąga drapieżne ramiona na właściwej wystrój domów Bożych” (Oficjalna strona internetowa eparchii moskiewskiej Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej). W armii kapłani rozpowszechniali informacje o szatańskim pochodzeniu Napoleona: według gematrii imię Napoleona wynosiło łącznie 666, liczbę Bestii. Czasopismo „Syn Otechestva” [Syn Ojczyzny] „zdemonizowało” wizerunek Napoleona, nazywając go zwykle: „złym niszczycielem królestw i tronów”, „nienasyconym krwiożerczym niszczycielem, który zrujnował Europę”, „biczem bożym”, „Szatan w sercu zła”. Napoleon był nazywany „rzeźnikiem” i „barbarzyńcą” (Stiepanow 2009). Po kampaniach zagranicznych następuje nowy etap kształtowania się wizerunku Napoleona w społeczeństwie rosyjskim. Nie jest już barbarzyńcą, ale odzyskanym myślicielem. Dzienniki publikują fałszywe wspomnienia byłego cesarza, aby pokazać negatywny wpływ idei oświeceniowych na zasady państwa. Ogólnie rzecz biorąc, od pierwszej ćwierci XIX wieku działania Napoleona rozpatrywane były w kontekście oficjalnych poglądów patriotycznych. W kolejnych latach wizerunek Napoleona staje się mniej negatywny. Według E.I. Babakina, próby bezstronnego podejścia można znaleźć w pracach A.I. Michajłowski-Danilewski, NA Polewoj, MI Bogdanowicz. Jednakże, podczas gdy podejście Michajłowskiego-Danilewskiego do badań nad Napoleonem było ograniczone przez oficjalną ideologię ochronną, N.A. Polewoj i M.I. Bogdanowicz jako pierwszy podniósł kwestię konieczności obiektywizacji obrazu Napoleona w badaniach historycznych (Babakina 2015). Pojawiają się wówczas prace historyków francuskich, niemieckich, angielskich poświęcone Napoleonowi. Prace badające Napoleona z punktu widzenia obiektywnego podejścia pojawiają się w Rosji na przełomie XIX i XX wieku, zwłaszcza w roku 100-lecia Wojny Ojczyźnianej 1812 roku. Obok prac o charakterze autokratyczno-obronnym pojawiają się prace przedstawicieli politycznych środowisk opozycyjnych. Główną uwagę poświęca się strategicznej działalności Napoleona Bonaparte (Babakina 2015). Krytykując agresywne plany cesarza Francuzów, autorzy prac uznają jego talent przywódcy wojskowego.
6. Wnioski
Analiza porównawcza środków językowych tworzących obraz Napoleona w powieści „Wojna i pokój” oraz historyczne relacje dotyczące stosunku społeczeństwa do cesarza wykazały, że obraz Napoleona wyrażony w języku ma wiele podobieństw do opinii, jaką ludzie mieli o nim pod koniec XVIII – początku XX wiek. Zgodnie z wynikami badań, wizerunek Napoleona stworzony przez Lwa Tołstoja z jednej strony wyraża stosunek autora do tej postaci historycznej, a w pełni koresponduje z przemianami wizerunku w świadomości społecznej przed rewolucją 1917 r., z których wynika, że autor chciał, aby wizerunek Napoleona był jak najbardziej realistyczny, aby przedstawić bezstronną rekonstrukcję epoki historycznej.
Naszym zdaniem podejście zastosowane w pracy wyróżnia się nowością, gdyż badanie wizerunku postaci literackiej – osobowości historycznej nie było dotychczas prowadzone pod kątem historii i językoznawstwa. Jest to również dość obiecujące, po pierwsze, jeśli chodzi o badanie trzech osi czasowych (kalendarz, czas związany z wydarzeniami, czas percepcyjny) tekstu literackiego. Po drugie, badanie, w jaki sposób postacie historyczne i realia historyczne znajdują odzwierciedlenie w tekście literackim z punktu widzenia języka i historii pozwalają wyodrębnić to, co realistyczne w zrekonstruowanym obrazie, a co fikcyjne. Takie podejście pozwala wniknąć głębiej w przekaz autora, co sprzyja odpowiedniej interpretacji tekstu.
Oksana Vyacheslavovna Zakirova & Zemfira Vilenovna Gallyamova
Referencje
Apresyan Yu.D. (1995). Obraz osoby według danych językowych: próba opisu systemu // Problemy Językoznawstwa. Nr 1. P. 37-67.
Artemova O.G. (2002). Ispolzovanie graficheskikh i paralingvisticheskikh sredstv v sozdanii semantiki khudozhestvennogo obraza personazha (Na materiale rasskazov R. Bredberi) [Wykorzystanie środków graficznych i paralingwistycznych do tworzenia semantyki literackiego obrazu postaci (na przykładzie opowiadań R. Bradbury’ego)] // Yazyk, kommunikatsiya i sotsialnaya sreda: międzyuniwersyteckie prace zebrane. Issue 2. Voronezh: VGTU, S.164-177.
Arutyunova N.D. (2013). Predlozhenie i ego smysl (Logiko-semanticheskie problemy) [Sentence and its meaning (Logical and semantic problems)]. M.: URSS. 384 p.
Artemenko E.P. (1988). Vnutrennyaya monologicheskaya rech geroya kak komponent rechevoi struktury obraza v khudozhestvennom tekste [Wewnętrzna monologiczna mowa postaci jako składnik struktury mowy obrazowej w tekście literackim] // Struktura i semantika tekstu: międzyuniwersyteckie prace zebrane. Voronezh. P.61-69.
Babakina E.I. (2015). Napoleon Bonapart v voine 1812 g.: istoriograficheskoe issledovanie [Napoleon Bonapart w wojnie 1812 roku: badania historiograficzne]: praca autorska … Cand. Sc. History. Moscow. 30 Vinarskaya, E.N. (1989). Vyrazitelnye sredstva teksta (na materiale russkoi poezii) [Środki ekspresyjne tekstu (na przykładzie poezji rosyjskiej)]. M.: Wyszaja szkoła. 136 str.
Gonczarowa, E.A. (1984). Puti lingvisticheskogo vyrazheniia kategorii avtor-personazh v khudozhestvennom tekste [Sposoby językowego wyrażania kategorii autor-postaci w tekście literackim]. Tomsk.
Gusiewa LA (2007). Lirichesky geroi N. Glazkova: yazykovye sredstva sozdaniya obraza [Charakter liryczny N. Glazkova: językowe sposoby tworzenia postaci]: praca autorska… Cand. Sc. Filologia. Jarosław,
2007. 20p.
Żdanowicz MA (2009). Lingvisticheskie sredstva sozdaniya obraza personazha v khudozhestvennom dialoge: na materiale sovremennoi angloiazychnoi prozy i dramaturgii [Sposoby językowego tworzenia obrazu postaci w dialogu literackim: na przykładzie współczesnej angielskiej prozy i dramatu]: praca autorska… Cand. Sc. Filologia. Skrzydlak. 22 str.
Zakirova O.V. (2007). Kachestvennye prilagatelnye kak sredstvo sozdaniya obrazov personazhei romana L.N. Tołstogo „Voina i mir” [Przymiotniki jakościowe jako sposób tworzenia wizerunków postaci w powieści „Wojna i pokój” L.N. Tołstoj]: teza … Cand. Sc. Filologia. Kazań. 199 str.
Kafanowa O.B. (2015). Obraz Napoleona v interpretatsii N.M. Karamzina i G.R. Derzhavina: klassitsizm ili sentymentalizm? [Obraz Napoleona w interpretacji N.M. Karamzina i G.R. Derzhavin: klasycyzm czy sentymentalizm?] // Uchenye zapiski Kazanskogo universiteta. Seria Gumanitarnye nauki. nr 2. Cz. 157. s. 101-107.
Kerimov T. (2015). Współczesny słownik filozoficzny. Moskwa: URSS, 2015. 823 s.
Kozeniasheva LM (2006). Lingvopoeticheskie sredstva sozdaniya obraza slugi v angliiskoi literatura XIX – XX vekov [Linguopoetyczne środki tworzenia typowego wizerunku sługi w literaturze angielskiej XIX-XX wieku]: praca autorska… Cand. Sc. Filologia. Skrzydlak. 22 str.
Cross, Antoni. (2002). „Vestnik Evropy” N.M. Karamzin. 1802 – 1803 // Vestnik Evropy. № 6. URL: http://magazines.russ.ru/vestnik/2002/6/kross.html
Lobachkova MG (2007). Obraz Napoleona Bonaparta v russkoi publitsistike. [Obraz Napoleona Bonaparte w dziennikarstwie rosyjskim] 1799–1815: teza … Cand. Sc. Historia. Pietrozawodsk. 263 s.
Naumova NG (2009). Yazykovye sredstva sozdaniya obraza P.I. Chichikova: na materiale poemat N.V. Gogolia „Mertvye dushi” [Sposoby językowe tworzenia wizerunku postaci Cziczikowa w wierszu Gogola „Martwe dusze”]: praca autorska… Cand. Sc. Filologia. Kirow. 24 str.
Oficjalna strona eparchii moskiewskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Adres URL: http://www.mepar.ru/library/vedomosti/62/1220
Polivanov ED (2017). Słownik terminów językowych i literackich. Moskwa: URSS. 186 str.
Razborschikova, A.V. (1988) Technika asymetrycznego rozwiązania leksykalnego obrazów postaci w utworze literackim // Struktura tekstu i semantyka: międzyuczelniany zbiór prac badawczych. Woroneż. s. 46-53.
Sandakova, M.V. (2006). Metonimiya kachestvennogo prilagatelnogo i ego sintaksicheskaia pozitsiia [Metonimia przymiotnika jakościowego i jego pozycja syntaktyczna] //Aktualnye problemy lingvistiki XXIveka: prace zebrane Internatu. konferencja naukowa. Kirow. P. 222-229.
Stiepanow Yu.G. (2015). V teni Napoleona… zhurnal «Syn Otechestva» o Frantsii i frantsuzakh v 1815 godu [W cieniu Napoleona… dziennik „Syn kraju” o Francji i Francuzach w 1815 r.] // Istoriia i istoricheskaia pamyat. № 11. s. 71-81.
Tołstoj L.N. (1970). Voina i mir [Wojna i pokój]. tomy 1-4. Fiedotowa L.V. (2009). Obraz Napoleona na stranitsakh zhurnala «Syn Ojczyzny» z okresu Otechestvennoi voiny 1812 g. [Obraz Napoleona w czasopiśmie „Syn ojczyzny” podczas Wojny Ojczyźnianej 1812 r.] // Vestnik Rossiiskogo universiteta druzhby narodov. Seria: Istoria Rossii. № 2. P.137-143 Khovaev V.I. (1988). Hierarchia asocjacyjnych serii słów w tekstach literackich małego gatunku // Struktura tekstu i semantyka: międzyuczelniany zbiór prac badawczych. Voronezh: VSU. P. 38-45.
Chernukhina, I.Ya. (1977). Ocherki stilistiki khudozhestvennogo prozaicheskogo teksta (faktory tekstoobrazovaniia) [O stylistyce prozy literackiej (czynniki kształtowania tekstu)]. Voronezh. 206 p.
Voitekhovich R.S., Bykov A.V. (2015). Rodzaje masek w poezji Mariny Cwietajewej // European Journal of Science and Theology. Vol. 11. No. 5. P. 119-128.
© AesthetixMS 2016. This Open Access article is published under a Creative Commons Attribution Non-Commercial 4.0
International License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/), which permits non-commercial re-use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited. For citation use the DOI. For commercial re-use,please contact editor@rupkatha.com.
Obraz wyróżniający: Odwrót Napoleona spod Moskwy. Z Wikipedii, wolnej encyklopedii.
