Zbroja Draculi na wystawie w winnicy Coppoli w Kalifornii. Z Wikimedia Commons, repozytorium wolnych mediów.
Wstęp
Wampiry od zarania dziejów występowały w wierzeniach ludowych kultury sumeryjskiej, indyjskiej, greckiej, węgierskiej, rumuńskiej, anglosaskiej, słowiańskiej oraz włoskiej jako istoty bardzo złe, żywiące się ludzką krwią i prawie nieśmiertelne. W każdej z tych społeczności ludzkich występował i występuje w kulturach współczesnych do dnia dzisiejszego wizerunek potwora łączony z człowiekiem jedynie przez jego cielesną powłokę.
Dzisiejsze wyobrażenia wampirów są zgoła odmienne od tych pochodzących jeszcze z końca XIX stulecia. Wraz z nadejściem wielkiej mody na zło, mrok i krew w literaturze young adults na przełomie lat 2005 – 2015, zaczęło powstawać coraz więcej książek i filmów w których bohaterami są wampiry chociaż ich obraz ewaluował wraz z następnymi latami. Wszelcy autorzy, a także reżyserzy filmów czy seriali nałożyli na te „mityczne” istoty puder, perfumy, nowoczesne stroje i akcesoria życia codziennego dając im często więcej człowieczeństwa oraz uczuć niż posiadają niektórzy ludzie.
Mimo szeregu zmian w historii wszelkich magicznych istot, nic tak nadal mocno nie oddziałuje na wyobraźnię społeczeństwa jak znany wszystkim sprzed wieków wampir. Jeżeli więc uważa się, że nic nowego nie można byłoby o nich już stworzyć, to jest się w głębokim błędzie. Moda na wampiry trwa nieprzerwanie zarówno w literaturze, w świecie kina, operze, teatrze, mangach i w grach komputerowych do dnia dzisiejszego.
Krótka historia wampira
Nazewnictwo wampira zmieniało się na przestrzeni stuleci, w zależności od danej kultury. Często nazywano go upiorem, wąpierzem, zimnokrwistym, strzygą, wupim, upirem czy wukim. Najbardziej powszechnym określeniem w dawnej Europie zostało jednak słowo wampir, znane z angielskiej kultury vampire, rozpowszechnione na szeroką skalę dzięki słynnej powieści Brama Stokera Dracula (1897 r.).
Według dawnych wierzeń Słowian wampir powstawał z ciała, które za życia dopełniło się
zbyt wielu grzechów, a po śmierci nie zostało poddane odpowiedniemu pogrzebowi spaleniu ciała. Wraz z chrześcijaństwem zakazano jednak oficjalnego palenia i dokonywano wówczas należytego według Kościoła grzebania zwłok. Z czasem doszło też wiele powodów, według których człowiek żyjący w nieodpowiedni sposób, przeklęty jeszcze za życia, często zmarły gwałtowną śmiercią, a nad którego ciałem spoczywającym już w trumnie przebiegło dowolne zwierzę, stawał się wkrótce złowieszczym upiorem nękającym najbliższych i całą, dawną społeczność.
Wierzono, że prócz domniemanej nieśmiertelności wampiry posiadają również niezliczone ilości umiejętności. Mógł on, wedle zapisów z dawnych wieków, przybierać formy zwierzęce takie jak nietoperz, kot, ropucha czy kruk (późniejszy motyw w serialu Pamiętniki Wampirów), potrafił także dobrze latać, czytać w myślach, przenikać przez ściany, przewidywać przyszłość, teleportować się i hipnotyzować. Był on przede wszystkim bardzo szybki, zwinny i nadludzko silny. Wielu ludzi w dawnych wiekach uważało też, że owe stwory przenosiły bezdotykowo przedmioty i porozumiewały się między sobą za pomocą telepatii. Najczęstszym przekonaniem był jednak wówczas fakt, że ugryzienie wampira przemieniało w sposób nieodwracalny człowieka w istotę nocy.
Według mitów wspomniany upiór nie tolerował czosnku, bał się przepływającej wody, krzyża, srebra (niczym wilkołak) i ognia (częsty motyw w powieściach wampirycznych). Zabicie takiego stwora było jednak dość skomplikowanym zadaniem. Dawna i współczesna literatura ukazuje nam wiele sposobów na pozbycie się tego praktycznie nieśmiertelnego bądź długowiecznego wampira. Najbardziej pewnym sposobem zabicia zimnokrwistego delikwenta był oczywiście kołek, najlepiej osikowy, wymierzony prosto w serce albowiem wedle słowiańskich wierzeń osika była magicznym drzewem odpędzającym złe duchy czyli i wampiry. Jeszcze innym, popularnym mitem na dokonanie dekapitacji dzieci nocy było wystawienie ich na działanie promieni słonecznych (okrutna kara dokonana między innymi w Wywiadzie z wampirem Anny Rice).
Początki motywu wampira w literaturze XVIII – XIX wieku
Wiara w wampiry, upiory czy strzygi w czasach antycznych, średniowiecznych i w dobie nowożytnej była nieustannie podsycana licznymi opowieściami o postaciach znanych na przestrzeni dekad w historii, budząc zarazem przerażenie, ale i ogromną fascynację, niekiedy przeradzającą się już w niezdrową ciekawość, a nawet pożądanie. Dotyczyło to wówczas głównie historii o lamiach (znanych z mitologii greckiej), sukubach (demonach żeńskich), inkubach (demonach męskich), Wladzie Palowniku i Elżbiecie Batory. Wlad, hospodar wołoski, słynny okrutnik swoich czasów (mordujący dla przyjemności),
stał się w przyszłości inspiracją dla wspomnianego Brama Stokera, a z kolei Elżbieta, zwana przez współczesnych Krwawą hrabiną, zasłynęła jako węgierska arystokratka zabijająca służące dla ich dziewiczej krwi stosowanej do swoich codziennych kąpieli w celu zatrzymania uciekającej młodości.
Nic dziwnego, że wszelkie podania i legendy pojawiające się na przestrzeni lat przyczyniły
się do rozpalenia wyobraźni pokoleń wielu pisarzy przełomu XVIII – XIX wieku. W tych czasach wampir przestał być już tylko potworem budzącym lęk, ale dzięki rosnącej antropologii romantycznej stał się nową jakością kulturową. Wtedy to bowiem swoją karierę rozpoczął wampir w dziele Goethego Narzeczona z Koryntu (1797), Byrona Giaur (1813) i Polidoriego Wampir (1819) Kolejnym tekstem była Carmilla (1872) Sheridana oraz wspomniany Dracula Stokera, do dziś uznawany za jedno z ważniejszych dzieł o tematyce wampirycznej. Dość szybko stał się on klasyką gatunku grozy w swojej treści. Powieść Brama Stokera została ujęta w formie listów, wycinków prasowych i fragmentów dzienników, poruszyła swym autentyzmem, złożonością i różnorodnością zawartych w niej uczuć czy emocji. Wampir Stokera to nie bez powodu upiór wszech czasów, gdyż autor zebrał w swoim dziele licznie odnalezione tradycje i legendy dotyczące krwiopijców utrzymując w literaturze na wiele lat stereotyp wampira. Jego powieść była dodatkowo oparta na prawdziwych miejscach w historii, gdyż akcja powieści działa się w wiktoriańskim Londynie i Transylwanii Podkarpackiej. Warto więc tutaj podkreślić, że postać wampira i jego nocnego świata powstała spod pióra Brama Stokera odwołuje się do klasyfikacji wyobrażeń zwierzęcych z osobą Antychrysta i walką Boga z nadchodzącym złem. Ten motyw stał się nie bez powodu głównym przekazem w powieści XIX-wiecznego pisarza.
Wampiry we współczesnej literaturze
Wampir podążał za człowiekiem od wspomnianych czasów starożytnych, aby wraz z nadejściem XX stulecia zmienić całkowicie swoje literackie oblicze choć nadal jednak stanowił najbardziej rozpoznawalną i popularną figurę artystyczną. Budzi lęk i niezdrową fascynację, którą zaczęto dostrzegać w powieściach przeznaczonych dla kobiet i nastolatek w drugiej połowie XX wieku. Warto jednak przypomnieć, że pojawiają się wówczas dwa nurty ukazywania postaci wampira. Pierwszy, czerpie z jego pierwotnej natury ukazując go jako istotę potężną, ale przeklętą, o zdeformowanej twarzy i ciele, pozbawione człowieczeństwa, dla których życie toczy się wokół zdobywania krwi. Drugi z kolei przedstawia nam wampiry jako istoty wyzbyte skaz, o ponadludzkiej urodzie, a przy tym okazujące głębokie uczucia, głównie pozytywne. Kreowani są na romantycznych kochanków, nie zawsze piją tylko ludzką krew i spacerują za dnia za sprawą zaklęć czy magicznych przedmiotów. Tylko czy to są nadal wampiry?
Jak wiemy, wampir jest żądny krwi. Jest to głód wieczny, nienasycony. To instynkt, który skłania wampiry do zabijania istot ludzkich, aby wieść dzięki ich krwi życie wieczne, nie zawsze jednak stanowiące dla nich dar, a wręcz przekleństwo. Wampir choć żyje wiecznie, widzi odchodzących bliskich i zmieniający się go otaczający świat, co w przyszłości może bardzo źle może wpływać na jego psychikę.
Wampiry, które w pewnym stopniu przypominają potwory rodem z dawnych legend, to bohaterowie cyklu Kroniki wampirów (1976 – 2018) Anne Rice. Czytając jej kroniki możemy dowiedzieć się o historii poszczególnych generacji wampirów, ich możliwościach, mocach i ułomnościach. Wampiry Rice są piękne, obdarzone wdziękiem, powabem i gracją. Ich ciało się nie starzeje, mają bladą skórę, lekkie i jedwabiste włosy, a oczy zamiast ronić łzy, krwawią (podobny zabieg będzie u Harris). Mają doskonałe zmysły, ale nie są nieśmiertelne, a jedynie długowieczne. Choć uodporniły się na wiele ludzkich chorób i nie zginą od ran, ich ciało się starzeje. Swój „dar” mogą przekazywać innym poprzez ugryzienie i podanie swojej krwi osobie, która chcą zmienić w swoją „bratnią duszę”. Dwie powieści Rice doczekały się nawet ekranizacji filmowej – Wywiad z wampirem (1994) i Królowa potępionych (2002), gdzie ukazano między innymi losy niepogodzonego z przemianą wampira Louisa, żyjącego chwilą Lestata oraz wybudzoną z głębokiego snu królową Akashę.
Wampiry, które kreowali następni literaci zatracały się powoli w swojej nowoczesności. Przestały pić ludzką krew prosto z żyły, biegały po słońcu, nie żyły tylko w nocy, nabierały nowych, nieznanych dotychczas wampirom umiejętności, stając się dla współczesnego czytelnika istotami idealnymi. Moda na wampira jako kochanka bez skazy zapoczątkowana została w 1992 roku przez Lisę Jane Smith, która w opublikowanych początkowo jako trylogia Pamiętnikach wampirów ukazała historię żyjącej w Fells nastolatki Eleny Gilbert zauroczonej dwoma, wampirzymi braćmi pochodzącymi z Włoch, z którymi będzie ją wiązać romans, główny wątek całej serii. Tutaj wampiry są ucieleśnieniem tego, czego pragną młode kobiety, te nocne stworzenia są szarmanckie, urodziwe i bardzo bogate. Nic dziwnego, że w młodszym z nich, Stefano, Elena odnajduje bratnią duszę, aczkolwiek i Damon nie jest jej całkowicie obojętny. 6 lutego 2009 roku ogłoszono produkcję serialu opartego w pewnym stopniu na motywach powieści Smith, który wkrótce po swojej premierze jesienią 2009 roku zupełnie odmienił oblicze wampirów, niż to uczynił rok wcześniej Zmierzch.
Iście wampirzą serię (łącząc romans z kryminałem), o jakże uroczych tytułach (m.i.n Martwy aż do zmroku), stworzyła także Charlaine Harris, pisząc swój dorosły cykl powieści o losach telepatki Sookie Stackhouse zawarty aż w 14 tomach (2001 – 2013). W każdym z nich ukazana jest pewna część życia Sookie i jej przyjaciół, często będących spoza ludzkiego gatunku. Książki Harris rozeszły się kilkunastu milionach egzemplarzy na całym świecie. Sława tej wampirzek serii sprawiła, że na ich podstawie HBO stworzyło późniejszy serial Czysta krew.
Najbardziej popularną, z resztą do dnia dzisiejszego, wampirzą powieścią jest oczywiście historia 17 – letniej Belli Swan zakochanej ze wzajemnością w ponad stuletnim wampirze Edwardzie Cullenie, jakich to losy w małym, amerykańskim miasteczku Forks, przewijają się na kartach czterotomowej sagi Stephanie Meyer – Zmierzch (2005), Księżyc w nowiu (2006), Zaćmienie (2007) i Przed świtem (2008). Seria ta doczekała się z resztą swojej ekranizacji, zyskując tym rzesze fanów na świecie, zachwyconych historią miłosną wampira do śmiertelniczki. Obecnie trwają pertraktacje nad serialem opartym na kultowej sadze.
Inną serią, również opierająca się na losach wampirów, jest saga Deborah Harkness Księga wszystkich dusz (Czarownica, Tajemnica, Wędrówka), przeznaczona dla dorosłego odbiorcy. Główna bohaterka, Diana Bishop, młoda doktor historii, poznaje uroczego profesora Matthew de Clermonta, jak się okazuje, wampira. Ich losy przeplatają się w czasach współczesnych, jak i elżbietańskich, przenosząc czytelnika w świat dawnej Anglii. Seria Harkness również doczekała się swojej serialowej adaptacji.
Dla fanów wampirów wymagających nieco krótszych treści warte uwagi jest zestawienie opowiadań „na ząb zebranych” w książce Wampiry nie starzeją się nigdy (2022) czy
Warto też wspomnieć o polskich autorach parających się tematyką wampirów jak chociażby Andrzej Pilipiuk w cyklu o losach kuzynek Kruszewskich i nietypowej wampirzycy Moniki Stiepankowic w tomie Kuzynki (2003), Księżniczka (2004), Dziedziczki (2005) czy w zbiorze humorystycznych opowiadań o warszawskich wampirach z czasów PRL-u zebranych w 3 tomach Wampir z M3 (2012), Wampir z MO (2013), Wampir z KC (2018), opowieści o miłości i nadprzyrodzonych istotach przedstawionych dotychczas w dwóch częściach autorstwa Edyty Prusinowskiej – Krew, która nas dzieli (2023) oraz Jad, który w nas płynie. Krew, która nas dzieli (2024) oraz w jednym z dzieł Jerzego Buczyńskiego Klan wampirów (2024), powieści w klimacie czarnego humoru z fabułą po polsku i śląskimi dialogami.
Wampiryzm u progu współczesności w kinematografii
Jeszcze do lat 60 – tych i 70 – tych XX stulecia postać wampira w kinematografii ulegała stagnacji i groziło jej powolne odejście z ówczesnego kanonu. Należało nieco odświeżyć jego wizerunek w całej, popularnej kulturze. Wówczas początkiem tego stulecia zaczynały pojawiać się filmy z tematyką wampirów, a ich początek otwiera klasyk tego gatunku, arcydzieło niemieckiego ekspresjonizmu Nosferatu. Symfonia grozy (1922) i kolejne dzieło, tym razem z popularnym ówczesnym aktorem kina Bela Lugosi w roli ikonicznej postaci wampira w Draculi (1931). Rozgłos wampirów w kinematografii to jednak zdecydowanie lata 70, 80 i 90 XX wieku kiedy to na ekranach amerykańskich i europejskich kin wyświetlano liczne komedie i horrory o tematyce zimnokrwistych.
Jednym z bardziej komicznych, ale wartych uwagi filmów o wampirach to bez wątpienia przyjemna dla oka komedia Romana Polańskiego Nieustraszeni Pogromcy Wampirów (1967) gdzie sam reżyser uznał, że „ośmieszył lęk”, oddający hołd niemieckiemu ekspresjonizmowi Nosferatu Wampir (1979), otwierająca nową falę filmów o wampirach Zagadka nieśmiertelności (1983), historia chłopaków mieszkających w mieście terroryzowanym przez wampiry w Straconych chłopcach (1987), nastoletnia komedia Buffy, postrach wampirów (1992), Gary Oldman w oryginalnym dziele Coppoli jako wampir w Draculi (1992), klasyk Anne Rice przeniesiony na ekrany czyli Wywiad z wampirem (1994), prześmiewcza komedia z Leslie Nielsenem Dracula – wampiry bez zębów (1995), odmienna rola znanego później jako dr Dolittle Eddiego Murphy’ego w filmie Wampir w Brooklynie (1995) czy również krwawa jatka kina klasy B z gangsterskim postmodernizmem w Od zmierzchu do świtu (1996). To oczywiście tylko wybrane filmy końca XX wieku, w których przodował temat wampirów i stworzeń podobnych do klasycznych wampirów.
Początek XXI stulecia to potężny wysyp filmów z tematyki wampirycznej, często zgoła odmiennej od wizerunku dzieci nocy jako krwiożerczych stworzeń, nadal jednak powielany w dorobku historii kina. Znanymi, aczkolwiek mniej popularnymi czy tak mocno wpisującymi się w nurt szaleństwa na wampiry niż wspomniany książkowy czy filmowy Zmierzch, jest bez wątpienia seria o chodzącym za dnia wampirze Bladzie (1998 – 2025), seria Underworld (2003 – 2016) ukazująca walkę wampirów z wilkołakami, dark fantasy Van Helsing (2004) z Hugh Jackmanem, wirus zamieniający ludzi w krwiożercze istoty w Jestem legendą (2007), historia miasteczka na Alasce pogrążonego w mroku atakowanego przez oszalałe wampiry w 30 dni mroku (2007), przyjaźń niezrozumiałego przez kolegów ze szkoły Oskara z wampirzycą Eli w Pozwól mi wejść (2008), przerażający w swojej wizji zagłady ludzkości przez wampiry Świt (2009), komedia Tima Burtona Mroczne cienie (2012) dzieje Lincolna jako łowcy dzieci nocy w Abraham Lincoln. Łowca wampirów (2012), wampiry jako koneserzy sztuki w Tylko kochankowie przeżyją (2013), losy Włada Tepesa w Dracula. Historia nieznana (2014), mockument o codzienności kilku wampirów w Co robimy w ukryciu (2014), magia, namiętność i intrygi nastolatków w szkole Akademia wampirów (2014), losy biochemika, przyszłego wampira, owładniętego bardzo rzadką chorobą krwi czyli Morbius (2022), czarna komedia Humanitarna wampirzyca poszukuje osób chcących popełnić samobójstwo (2023) oraz dzieje sługi Draculi po odejściu spod jego wpływu w komedii Renfield (2023). Oczekiwanym przez wszystkich filmem w tematyce wampirów jest bez wątpienia nowy Nosferatu (polska premiera luty 2025), określony jako gotycki horror, stanowiący remake znanego fanom wampirów Nosferatu. Symfonia grozy (1922), opartego na wspomnianej, klasycznej powieści Stokera.
Seriale o wampirach. Przegląd.
Nie tylko literatura czy kino mogą pochwalić się produkcjami poświęconymi tematyce wampirycznej. Dzisiejszy świat seriali jest równie mocny, jak świat kina, pozwalający sobie na stworzenie znacznie silniejszego uniwersum niż pojedyncze filmy. Reżyserzy na przestrzeni dwóch dekad przełomu XX – XXI wieku stworzyli kilka wartych uwagi produkcji, w jakich to na pierwszy plan wytoczone zostały dotychczas omawiane jedynie na kartach powieści czy dużym ekranie zimnokrwiści.
Początkiem nurtu wampirycznego na małym ekranie był bez wątpienia serial poświęcony
walce tytułowej bohaterki z siłami ciemności w Buffy, postrach wampirów (1997 – 2003),
do dziś stanowiący klasyk tego gatunku. Kolejny serial, mający swój jedyny sezon – Pod osłoną nocy (2007) był z kolei wstępem do apogeum wampirycznego szaleństwa, które miało dopiero nadejść. Tak o to stworzona przez HBO Czysta krew (2008 – 2014), oparta na kartach powieści wspomnianej Harris, zrewolucjonizowała obraz wampira na zawsze. Historia tego serialu przez 8 sezonów ukazuje codzienne losy kelnerki Sookie (telepatki), która zakochując się w wampirze Billu zmienia swoje dotychczasowe życie w pasmo niecodziennych zdarzeń. Twórcy Czystej krwi stworzyli bez wątpienia potężne uniwersum, które zachwyciło wampirzych fanów na całym świecie.
Równie wielkie zainteresowanie wzbudziły też powstałe rok później Pamiętniki Wampirów (2009 – 2017) opierające się na historii typowego trójkąta miłosnego pomiędzy braćmi Salvatore, przybyłymi po latach do rodzinnego Mystic Falls, a sobowtórem ich dawnej miłości, Eleny. Serial ten przez lata dorobił się miliona fanów co potwierdzają tylko liczne spotkania aktorów na filmowych i serialowych konwentach w Stanach i Europie. Twórcy, widząc wielkie zainteresowanie losami Mystic Falls i jrgo bohaterami, stworzyli w trakcie PW jego spin – off w postaci The Originals (2013 – 2018). Przedstawiał on na kartach pięciu sezonów losy pierwotnych wampirów, wcześniej nadmienionych już w PW. To jednak nie był koniec tej historii, albowiem znany jest również serial, na granic fantasy i horroru, po części stanowiący kontynuację tematyki Pamiętników Wampirów czy The Originals czyli Legacies (2018 – 2022), gdzie córka jednego z Pierwotnych podejmuje naukę w szkole dla nadprzyrodzonych istot. O ile PW czy The Originals były naprawdę mocnymi serialami wyreżyserowanymi przez Kevina Williamsona oraz Julie Plec, tak Legacies było już jedynie cieniem tamtej świetności.
Sporą rzeszę fanów zebrał też mniej znany, ale równie interesujący czterosezonowy serial Księga czarownic (2018-2022) oparty na wspomnianych powieściach Harkness z motywem zakazanej miłości wampira do czarownicy. A mogłoby się nam jednak wydawać, że po słynnej już sadze Zmierzch, Czystej Krwi i Pamiętnikach Wampirów nic nie jest już w stanie zainteresować w tym temacie zarówno czytelnika jak i fana seriali.
Wampiry dla dzieci
Wampir, jako przerażającą postać, zabijający swoje ofiary, był niegdyś potworem, przed jakim przestrzegano najmłodsze pokolenia. Dziś, bez wątpienia, jest jednym z tych stworzeń, jakie budzą w dzieciach bardziej zainteresowanie niż w strach w powstających specjalnie dla nich bajkach i książeczkach specjalnie im dedykowanym. Reżyserowie, jak i sami autorzy książek, od wielu lat wielokrotnie zachęcali najmłodszych do sięgania po twórczość o mrocznym zabarwieniu, co widać z resztą już w samym podejściu do obchodzenia święta Halloween, już nie tylko w dalekich krajach Europy, ale nawet i w Polsce, gdzie dzieciaki chętnie wybierają strój wampira czy wampirzycy.
Jedną z dawnych serii książek dla dzieciaków poświęconych krwiopijcom była niewinna w swoim wydaniu trzytomowa historia szkolnych wampirków Jackie Niebischa z serii Szkoła wampirów (Fałszywy wampir, Egzamin, Konkurs potworów) wydanych w 2000 roku opowiadająca szkolne losy grupy niedorosłych jeszcze potworów i ich codziennych przygód na początku swojej wampirzej edukacji.
Na przestrzeni lat (2010 – 2015) powstał również serial dla dziewcząt Monster High (jedną z jej bohaterek jest wampirzyca uczęszczająca do nietypowej akademii, Straszyceum), na bazie którego dość szybko zrobiono godne zarobku przedsięwzięcie polegające na sprzedaży gadżetów dla najmłodszych, i nie tylko, począwszy od zabawek (lalek od firmy Mattel), strojów, po słodycze czy kosmetyki.
Podobnie stworzono dla młodego i tego bardziej młodzieżowego pokolenia kilka części bajki Hotel Transylwania opowiadającej perypetie księcia Drakuli i jego córki Mevis, zakochanej w człowieku (Hotel Transylwania – 2012, Hotel Transylwania 2 – 2015, Hotel Transylwania: Wakacje – 2018, Hotel Transylwania: Transformacja – 2022, przyszłoroczna V część w przygotowaniu) znanej serii małym i dużym na całym świecie. W międzyczasie swoje premiery miały też dwie części Potwornej rodzinki (2017, 2022), Między nami wampirami (2017), Mój przyjaciel wampir (2020).
Podsumowanie
Fascynacja wampirami nie przemija, mimo upływu lat. Przepiękny wizerunek dzieci nocy i ich głęboka miłość do ludzkich istot, kiedyś zachowanie niewyobrażalne, zmieniło nieodwracalnie oblicze współczesnego wampira. Jeszcze nie tak dawno każda półka w księgarni uginała się pod ciężarem wampirycznych opowieści dla młodzieży i dorosłych.
Niegdyś straszne bestie, zagrażające ludziom, dziś nad wyraz inteligentne istoty, wzbudzają wielką sympatię, są obiektem pożądania i westchnień ludzi na całym świecie. Współcześni autorzy zdaje się, że zapomnieli lub na siłę zmieniają mroczne dotychczas istoty, aby pasowały do realiów XXI stulecia. Wampir to przecież przeklęta istota, mroczna, krwiożercza i niebezpieczna w swoich poczynaniach, a nie uroczy chłopak czy niewinna dziewczyna, wytwór pisarzy i reżyserów czasów obecnych.
Wielu uważa, że jednak powinniśmy powrócić do prawdziwego wzorca wampira, zaprzestając tworzenia czegoś, co tylko z dawnych cech zachowało kły, choć nawet i tego brakuje u wampirów Meyer, a stworzyć na nowo postać najbardziej strasznego upiora w kulturze wszechczasów. Na szczęście filmy utrzymują jeszcze, choć w niewielkim stopniu, klimat starego krwiopijcy, czego miejmy nadzieję dobrym powrotem będzie przyszłoroczny Nosferatu.
O tym co sądzi o wampirach zapisał też na kartach swojej powieści Wampir z MO Andrzej Pilipiuk, sceptycznie podchodzący do wizji nowoczesnego upiora z kłami:
Jak mówi staropolskie przysłowie, prawdziwe wampiry nie błyszczą…
Agnieszka Banaś
Bibliografia:
Baranowski B. (1981). W kręgu upiorów i wilkołaków. Wydawnictwo Łódzkie.
Belanger, M. (2010), Wampiry same o sobie. Wydawnictwo ILLUMINATIO.
Czamańska, I. (2003). Drakula – wampir, tyran czy bohater?. Wydawnictwo Poznańskie.
Dunn – Mascetti M. (2010). Świat wampirów. Od Draculi do Edwarda. Tłum. E. Morycińska – Dzius. Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
Harris C. (2009). Martwy, aż do zmroku. Tłum. E. Wojtczak. Wydawnictwo Mag.
Janion M. (2002). Wampir. Biografia symboliczna. Wydawnictwo słowo / obraz terytoria.
Karg B. Spaite A., Sutherland R. (2010). Wampiry, Historia z zimną krwią spisana, Wydawnictwo Septem. Tłum. O. Kwiecień – Maniewska. Wydawnictwo Helion.
Konstantinos (2012). Wampiry wśród nas. Ukryta prawda. Tłum. E. Androsiuk – Kotarska, Wydawnictwo Studio Astropsychologii.
Kozak Ł. (2020). Upiór. Historia naturalna. Fundacja Evviva L’Arte.
Lecouteux C. (2007). Tajemnicza historia wampirów. Tłum. B. Spieralska. Wydawnictwo Bellona.
Mascotti M. D. (2010), Świat wampirów. Od Draculi do Edwarda. Tłum. E. Morycińska – Dzius. Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
Meyer S. (2007). Zmierzch. Tłum. J. Urban. Wydawnictwo Dolnośląskie.
Petoia E. (2004). Wampiry i wilkołaki. Źródła, historia, legendy od antyku do współczesności. Tłum. A. Pers, J. Kornecka, M. Małecka, N. Korzycka, B. Bielańska. Wydawnictwo UNIVERSITAS.
Pilipiuk A. (2013). Wampir z MO. Wydawnictwo Fabryka Słów.
Śmiałkowski K. M. (2010). Wampir. Leksykon. Wydawnictwo Pascal.
Wańczowski M., Lenart M. (1993). Księga żałoby i śmierci. Opolskie Zakłady Graficzne im. Jana Łangowskiego w Opolu.
Agnieszka Banaś – absolwentka trzech kierunków na stopniu magisterskim – historii, filologii polskiej oraz turystyki i kultury śródziemnomorskiej WT. Redaktor działu historia nauki
w czasopiśmie „Pharmacopola”, archiwistka w opolskiej Kurii Diecezjalnej, członkini Polskiego Towarzystwa Historyków oddział w Opolu, studentka opolskiej „orientalistyki chrześcijańskiej” Wydziału Teologicznego. Uczestniczka kilkudziesięciu konferencji oraz autorka ponad 70 publikacji z zakresu historii medycyny i literatury dawnej. Zainteresowania badawcze skupione głównie wokół epidemii, medycyny, literatury XVI – XIX wieku, studentów Padwy, historii kobiet, literatury fantasy, śmierci, orientalistyki chrześcijańskiej i hagiografii.
