Obrazy Afganistanu / Aleksandria Sivak

Tablica 1. Nr 49. Plac artyleryjski przedstawiający Bastion Główny Cytadeli , 1881, dr Benjamin Simpson. Odbitka albuminowa, 36 x 45 cm. Getty Research Institute, 2013.R.5

Album Qandahar ukazuje złożoną historię na zdjęciach

Kandahar w Afganistanie od ponad dwóch tysiącleci znajduje się w centrum kulturowej konwergencji i konfliktów.

Położone na skrzyżowaniu starożytnych szlaków handlowych i otoczone przez potężne imperia azjatyckie, nic dziwnego, że mury o grubości prawie 30 stóp i wysokości 30 stóp otaczały niegdyś wczesnonowoczesne miasto.

W 1881 roku, pod koniec drugiej wojny anglo-afgańskiej, brytyjski lekarz wojskowy zaczął fotografować Kandahar. Jego zdjęcia, zebrane w tak zwanym albumie Qandahar, są jednymi z najwcześniejszych zapisów fotograficznych miasta. Ponad 140 lat później album można po raz pierwszy przeglądać online.

Fotograf, dr Benjamin Simpson, był członkiem sił brytyjsko-indyjskich, które kontrolowały miasto po pokonaniu Ayuba Khana, gubernatora Heratu, który próbował uwolnić Afganistan od zagranicznej interwencji. Intencją Simpsona było udokumentowanie regionu, kluczowych miejsc i ważnych graczy w konflikcie.

At the Crossroads: Qandahar in Images and Empires, nowe cyfrowe doświadczenie Getty Research Institute (GRI), zawiera dziesiątki tych zdjęć, które przedstawiają ważne miejsca dziedzictwa, architekturę miasta i jego mieszkańców, a także tekst wyjaśniający w języku angielskim, dari i paszto.

„Te zdjęcia ujawniają wtargnięcie brytyjskiej okupacji Kandaharu i mówią o odporności miasta i ludzi uwięzionych między zachowaniem tradycji i stylu życia a nierozerwalnymi siłami kolonizacji i globalizacji” — pisze Aparna Kumar, wykładowca sztuki i sztuki wizualnej kultur Globalnego Południa na University College London w swoim eseju o fotografiach. „Album oferuje kluczowy wgląd w przeszłość regionu i stara się zainspirować do dalszych badań nad historią i kulturą Afganistanu”.

Konflikt i kamera

W 1880 roku bitwa pod Maiwand prawie przypieczętowała zwycięstwo Afgańczyków pod Qandaharem, gdy siły brytyjsko-indyjskie walczyły o zabezpieczenie tego obszaru jako strefy buforowej między Indiami a terytoriami rządzonymi przez Rosję. Jednak brytyjskie posiłki z Kabulu szybko przywróciły miasto pod kontrolę sił brytyjsko-indyjskich w bitwie pod Qandahar.

Simpson sfotografował Kandahar na tle tych porażek i zwycięstw. Jego zdjęcia upamiętniają kluczowe miejsca konfliktu, w tym wioskę Deh-i-Khoja, przełęcz Baba Wali i wzgórze Karez. Ale zdjęcia służyły też innym celom – inwigilacji i strategii wojskowej oraz propagandzie dla Brytyjczyków w kraju, którzy mogli jednocześnie zachwycać się pięknem regionu i wspierać jego okupację.

„Simpson nie był fotografem-amatorem – jego pasja i wiedza z zakresu chemii fotograficznej mogą wyjaśniać, dlaczego zdecydował się przewieźć setki funtów sprzętu do Qandaharu, kiedy tam stacjonował” — mówi Frances Terpak, starszy kurator w Getty Research Institute. „Kiedy tworzył album, miał swój punkt widzenia i chciał opowiedzieć wizualną historię konfliktu w taki sposób, aby brytyjski weteran mógł ją opowiedzieć, bez względu na to, jak jednostronne jest wspomnienie”.

Widziane i niewidoczne

Spektakularna architektura i urbanistyka Qandaharu są obecne na prawie każdym zdjęciu w albumie, nawet jeśli nie zajmują głównego miejsca. Założony przez Ahmada Shaha Durraniego (1747–1772) w 1761 r., Qandahar został rozplanowany podobnie jak inne współczesne ośrodki miejskie we wczesnym nowożytnym świecie perskim, z dzielnicami zorganizowanymi według pochodzenia etnicznego ich mieszkańców, identyfikacji plemiennych i zawodów.

Na tętniących życiem bazarach miasta kupcy z Herati sprzedawali irańskie dywany i jedwabie, koczownicy wymieniali się skórami i wyrobami metalowymi, a Hindusi z Sindh/Shikarpur oferowali usługi bankowe. Wskazując na znaczenie miasta jako osi handlowej, jego monumentalne bramy zostały nazwane na cześć miast Herat, Kabul i Shikarpur i znajdowały się naprzeciwko miast Herat, Kabul i Shikarpur, które tworzyły kolejne ogniwo w serii tras, rozchodzących się promieniście tam iz powrotem, przez które obficie przepływały towary i idee .

„Południowy region Afganistanu – często przedstawiany we współczesnych produktach wizualnych i pismach kulturowych jako zakurzone, pustynne społeczeństwo potrzebujące rozwoju – ma kilka warstw bogatej miejskiej i kulturowej historii, która sięga tysiącleci” — mówi dr Jawan Shir Rasikh, niezależny naukowiec specjalizujący się w Azji Południowej i Środkowej drugiego tysiąclecia, ze szczególnym uwzględnieniem Afganistanu.

„Ruiny architektoniczne, miejsca i różnorodne materiały archeologiczne i tekstowe, którymi dysponujemy, pochodzące ze społeczności Mundigak z epoki brązu w Kandaharze, starożytnego miasta Achemenidów Zaranj w Nimroz oraz średniowiecznych pałaców Ghaznawidów i Ghuridów, fortów, minaretów, bazary, karawanseraje i kanały irygacyjne regionu Zamindawar w Ghazni, Zabul i Helmand są świadectwem głębokiej i nieznanej przeszłości tego regionu. Obrazy Simpsona w albumie Qandahar stanowią cenną okazję do uzyskania konkretnego wizualnego wrażenia na temat XIX-wiecznych krajobrazów społecznych i przestrzennych jednego z głównych ośrodków miejskich regionu”.

Simpsonowi udało się również sfotografować niektóre lokalne grupy etniczne, w tym Hazaras, Parsiwans i Timuris. Chociaż nie jest to pełna dokumentacja różnorodności miasta, ponieważ 15 000 jego mieszkańców zostało wymordowanych przez wojska brytyjskie, są to jedne z nielicznych znanych fotografii tych społeczności z XIX wieku.

„Chociaż większość dziedzictwa historycznego Afganistanu została zniszczona lub zniknęła w ciągu ostatnich dziesięcioleci, album Qandahar nie tylko daje Afgańczykom poczucie ciągłości ich historii, ale także wypełnia lukę w zrozumieniu jednego z najważniejszych okresów wyłaniania się Afganistanu jako narodu — mówi dr Omar Sharifi, dyrektor krajowy Amerykańskiego Instytutu Studiów nad Afganistanem.

Podczas gdy niektóre zdjęcia odzwierciedlają ludzi i społeczeństwo Qandaharu, inne wyróżniają się miejscami, kulturami i kontekstem, które wykluczają.

Jednym z przykładów jest Chilzina, starożytna komnata i klatka schodowa wykute w szczycie góry na obrzeżach miasta. W komnacie znajdują się rzadkie ryciny w języku perskim, które opowiadają historię podbojów Babura, pierwszego cesarza imperium Mogołów. Jednak Simpson nie sfotografował żadnych szczegółów tego miejsca, mimo że było ono łatwo dostępne, a jedynie jego klif na większym zdjęciu panoramicznym.

Ten sam los spotkał buddyjski kompleks Qaitul, szereg struktur datowanych co najmniej na VIII wiek, czas, w którym buddyzm kwitł w regionie, zanim został wyparty przez islam. Podczas gdy Brytyjczycy używali go jako wygodnego punktu orientacyjnego dla badań wojskowych w Qandaharze, został on całkowicie pominięty w albumie. Dopiero w połowie XX wieku historycy naprawdę zrozumieli znaczenie kompleksu, wyjaśniając być może jego pominięcie.

„Dwie dekady przed tym, jak Simpson zrobił swoje zdjęcia, jego kolega oficer armii indyjskiej, Alexander Cunningham, jako dyrektor Archaeological Survey of India rozpoczął poszukiwania buddyjskich ruin. Kluczem do wysiłków Cunninghama były wykute w skale edykty starożytnego buddyjskiego cesarza Aśoki, z których przynajmniej jeden (w Lauriya Nandangarh) sam Simpson sfotografował na potrzeby ankiety” – mówi Nile Green, profesor i Ibn Khaldun Obdarzony Katedrą Historii Świata w Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles.

„Dopiero w 1958 roku odkryto najbardziej niezwykłą ze wszystkich inskrypcji Asokan – i tym razem nie w Indiach, ale w Qandaharze. Jako świadectwo roli miasta jako eurazjatyckiego skrzyżowania dróg, ten dwujęzyczny tekst indyjskiego władcy buddyjskiego został napisany po grecku i aramejsku, językowym dziedzictwie czasów hellenistycznych i achemeńskich w Afganistanie. Znaleziono go w Chilzinie, którą Simpson sfotografował tylko z daleka, pozostawiając edykt równie niezauważony jak pyłek na obiektywie aparatu.

Echa historyczne