Pismo „Teatr w Szkole”, które ukazywało się regularnie aż do wybuchu wojny światowej, powstało z inicjatywy Związku Nauczycielstwa Polskiego 1 września 1934 roku. Początkowo redagowali je Jędrzej Cierniak i Henryk Ładosz, który po roku, w listopadzie 1935 roku został redaktorem naczelnym[1]1639. Kolegium redakcyjne stanowili: Jędrzej Cierniak, Maria Kownacka, Aleksander Maliszewski i Witold Miller. Z ramienia ZNP redaktorem odpowiedzialnym był Ludwik Pawłowski a wydawcą Stanisław Machowski. Ten pierwszy i – dotychczas! – jedyny tego rodzaju w Polsce periodyk, poświęcony był wyłącznie sprawom teatru szkolnego, różnym formom twórczości scenicznej dzieci i młodzieży.
„Teatr w Szkole” przeznaczony był zarówno dla uczniów (teksty), jak i dla nauczycieli szkół powszechnych i w mniejszym zakresie średnich (artykuły teoretyczne). Nie ograniczał się do teatru szkolnego realizowanego przez dzieci i młodzież, pisał także o teatrze dla młodzieży, zamieszczając recenzje przedstawień szkolnych Reduty, przeważnie pióra Aleksandra Maliszewskiego i Natalii Zarembiny.
W ciągu zaledwie pięciu lat „Teatr w Szkole” skupił pokaźną grupę teoretyków i praktyków teatru szkolnego – m.in.: Helenę Tyrankiewiczową, Jana Wesołowskiego, Zdzisława Kwiecińskiego, Jerzego Zawieyskiego, Wandę Bruner-Niczową, Ewę Porajską, Natalię Landauową, Helenę Silbercwajgową i Wandę Tatarkiewicz-Małkowską. W piśmie publikowano sztuki wybitnych autorów literatury dziecięcej, przykłady dramatyzacji tekstu oraz liczne i różnorodne projekty inscenizacji (m. in. inscenizacje samorzutne, pantomimiczne i taneczne), dialogi, monologi, krótkie sztuki dla młodych widzów, a także utwory poetyckie. Cyklicznie zamieszczano bajki Benedykta Hertza i monologi, dialogi oraz wiersze – nieraz w jego własnym opracowaniu scenicznym – Aleksandra Maliszewskiego. Redakcja korzystała również ze współpracy lewicowego poety i działacza antyfaszystowskiego Edwarda Szymańskiego, autora tomiku wierszy dla dzieci „ABC”. Z pisarek zajmujących się twórczością dla dzieci teksty na łamach „Teatru w Szkole” zamieszczały Maria Kownacka i Lucyna Krzemieniecka, znane już wówczas autorki popularnych sztuk dla teatrów kukiełek, oraz Janina Morawska, Janina Porazińska, Wanda Tatarkiewicz-Małkowska, Ewa Szelburg-Zarem-bina i Natalia Zarembina.
Pismo publikowało również artykuły nauczycieli, do których już w pierwszym roku działalności „Teatru w Szkole” redakcja wystąpiła z apelem o przesyłanie krótkich sprawozdań z przedstawień lub innych poczynań w zakresie pracy teatralnej[2]1640. W artykułach teoretycznych pismo podejmowało niejednokrotnie zagadnienia wychodzące poza ścisły krąg problemów teatralnych w szkole. Poruszano między innymi sprawy teatru zawodowego dla dzieci, kwestie badań dotyczących zainteresowań teatralnych dzieci, zagadnienia teatru kukiełkowego, filmu dla dzieci, programów radiowych dla dzieci, teatru chińskich cieni, teatru samorodnego[3].
Od drugiego rocznika „Teatr w Szkole” położył szczególny nacisk na praktyczną stronę inscenizacji szkolnych (starając się nie zaniedbywać oczywiście i rozważań teoretycznych). Liczna była kadra współpracujących z redakcją inscenizatorów i adaptatorów. Przodował tu Henryk Ładosz, który zamieścił w piśmie m. in. opracowania sceniczne: „Ody do młodości” Mickiewicza, „Pieśni o Białym Domu” i „Dwóch wiatrów” Tuwima oraz innych utworów bardzo popularnych w szkołach w latach dwudziestych. Wśród nich opracowanie mocnego, rewolucyjnego szkicu Żeromskiego o roku 1905 „Nagi bruk”[4], co niewątpliwie wskazuje na lewicowe poglądy redakcji pisma. Wanda Bruner-Niczowa proponowała inscenizację utworów Mickiewicza[5]; scenariusze inscenizacji w „Teatrze w Szkole” publikowały też m.in. Teresa Szaferówna[6] i Helena Tyrankiewiczowa[7].
W roczniku 1936/37 numer szósty poświęcono w całości działalności Lucjusza Komarnickiego. W wielu numerach można znaleźć recenzje imprez teatru szkolnego „Muza”, prowadzonego przez uczennice tego wybitnego reformatora scen uczniowskich.
„Teatr w Szkole” prezentował doświadczenia i osiągnięcia teatrów szkolnych w ZSRR, w USA (teatr skautów), we Francji i w Niemczech (udramatyzowane zabawy szkolne). Podjęto również badania nad odbiorem przedstawień przez dzieci. Wyniki tych badań omówił Ludwik Bandura (późniejszy profesor i rektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku) w artykule „Dziecko jako widz w teatrze”. Od 1938 roku „Teatr w Szkole” prowadził „Dział teatru kukiełek”. Skierowane głównie do młodzieży szkół podstawowych pismo „Teatr w Szkole”, mimo że nie w pełni spełniło oczekiwania swych założycieli, stanowiło ważny wkład w rozwój teatrów szkolnych w dwudziestoleciu międzywojennym. Zdzisław Kwieciński pisał jeszcze w 1970 roku o potrzebie wznowienia takiego czasopisma, które – jego zdaniem – poszerzywszy tematykę o sprawy telewizji i kół przyjaciół teatru i filmu, służyłoby pomocą opiekunom teatrów szkolnych, stanowiłoby łącznik między nimi i platformę wymiany doświadczeń[8].
Piotr Kotlarz
Przypisy:
[1] Pismo to zostało od razu bardzo przychylnie przyjęte przez środowisko pedagogiczne. Por.: Teatr w Szkole, „Polonista” 1934, z. VI, s. 207–208. 387
[2] 1640 Por.: H. Ładosz, Przypomnienie o „Teatrze w Szkole”, „Teatr Ludowy” 1948, nr 9, s. 412.
[3] Por.: tamże, s. 412–413.
[4] Por.: H. Ładosz, Inscenizacja do wykonania zespołowego. A) Stefan Żeromski: Nagi bruk, „Teatr w Szkole” 1936, nr 8–9, s. 214–217.
[5] Por.: W. Bruner-Niczowa, „Pani Twardowska”. Inscenizacja, „Teatr w Szkole” 1935, nr 6–7, s. 130–136.
[6] Por.: Antoni Lange, „Nad Świtezią”, „Teatr w Szkole” 1938/39, nr 1–2, s. 18–19. Por. np.: T. Szaferówna, Inscenizacja. Antoni Lange „Nad Świtezią”, „Teatr w Szkole” 1938/39, nr 1–2, s. 18–19; por. też: H. Ładosz, Przypomnienie o „Teatrze w Szkole”, „Teatr Ludowy” 1948, nr 9, s. 412.
[7] Por. np.: H. Tyrankiewiczowa, Jak piąta klasa obmyśliła inscenizację, „Teatr w Szkole” 1938/39, nr 4–5, s. 87–94.
[8] Por.: H. Ładosz, Przypomnienie o „Teatrze w Szkole”…, s. 412; por. też: Zdzisław Kwieciński, Z doświadczeń dawnego teatru szkolnego w Polsce, [w:] Teatr młodzieży, pod red. I. Słońskiej, Warszawa 1970, s. 32–36.
Obraz wyróżniający: Tytuł tematu: Teatr szkolny im. Stanisława Wyspiańskiego przy Gimnazjum Józefa Zeligmana w Białymstoku. Opis obrazu: Teatr szkolny im. Stanisława Wyspiańskiego podczas występu w „Damach i Huzarach” A. Fredry. Zbiory NAC on-line.