„Wykłady u Pellowskiego” – Początki państwowości / Piotr Kotlarz

0
808

[Po spowodowanej pandemią przerwie pragnę powrócić do moich wykładów o dziejach cywilizacji. Tym razem zapraszam na wykład na temat: „Początków państwowości”.]

Początki państwowości sięgają trzeciego tysiąclecia p.n.e. To właśnie wówczas doszło do powstania pierwszych tworów o tym charakterze. Terytoria pierwszych państw i zasięg jurysdykcji ich władców były niewielkie. Ograniczały się do terytorium podbitej osady, która z czasem nabierała charakteru miejskiego. To oczywiste dla czasów gdy człowiek poruszał się głównie pieszo, ponadto w sąsiedztwie społeczeństw o innej formie gospodarki i organizacji.

Pierwsze państwa powstawały w dorzeczach wielkich rzek Mezopotamii, w dorzeczu Nilu, czy też wielkich rzek w Chinach. Powstała na tych obszarach idea państwowości stopniowo przyjmowana była przez społeczeństwa innych obszarów. Słowo „przyjmowana” jest tu bardzo nieścisłe. Najczęściej idea ta była na kolejnych obszarach narzucana w wyniku podboju lub też pojawiała się w wyniku konieczności przed nim obrony. Proces powstawania państwowości trwał aż do czasów nowożytnych. Ich kształtowanie trwa do dzisiaj.

Zastanawiając się nad początkami powstania idei państwa, społeczeństwa zhierarchizowanego w miejsce wcześniej istniejących społeczeństw egalitarnych,  musimy postawić sobie kilka pytań.

Po pierwsze, dlaczego doszło do tego procesu? Jakie zmiany środowiskowe, tak środowiska przyrodniczego, jak i społecznego spowodowały to, że społeczeństwa zaczęły zmieniać zasady swej wewnętrznej organizacji? Jakie idee poprzedzały powstanie państw, umożliwiły ten proces i wpłynęły na to, że przybrał on właśnie taką formę? Wreszcie, co umożliwiło trwanie tych nowych na pewnych obszarach tworów (państw)? W „Germanii” Tacyta, autor ten opisuje np. pewne plemię germańskie, które żyło w ten sposób, że napadało na grody (osady) tzw. Germanii, eksploatując zasoby ich ludności aż do wyczerpania ich zasobów, po czym przenosiło się na kolejne grody. Z jakiego powodu tamte próby utworzenia państwowości musiały każdorazowo kończyć się niepowodzeniem?

Powstanie pierwszych państw przyczyniło się do dalszej polaryzacji społeczeństw. Powstały elity zarządzające, wywodzące się z rodzin panujących, wojownicy.

Pozwolę tu sobie na dygresję. Obserwując losy oficerów powstania listopadowego zauważyłem, że byli oni „poszukiwanymi fachowcami” na wielu europejskich dworach, robiąc tam często wielkie kariery (przyjmując niekiedy nową religię, a nawet tożsamość narodową). Generałowie, a nawet oficerowie niższych rang, innych nacji, często sięgali po korony różnych – obcych im kulturowo – krain. Spójrzmy na dzieje Korsyki, a nawet Francji. Proces tworzenia, powstawania państw trwał bardzo długo. Właściwie trwa do dziś, choć w tym wypadku możemy mówić raczej tylko o próbach ich tworzenia niż o powstawaniu (np. „Państwo islamskie”, „Dombas”). Zwróćmy uwagę na to, że i te próby utworzenia państwowości mają charakter „siłowy”.

To tylko pobieżny zakres zagadnień, o których będę mówić w czasie mego wykładu w czwartek (10 czerwca b.r. o godz. 17.00) w Kawiarni „Pellowski” w Galerii Medison przy ul Rajskiej w Gdańsku.

Wszystkich zainteresowanych serdecznie zapraszam. Wstęp wolny.

                                                   Piotr Kotlarz

Uwaga!! Wcześniej omyłkowo podałem datę 3 czerwca. Będę w związku z tym i w tym dniu i dla zainteresowanych wygłoszę i w tym dniu wykład. Mój błąd. Jeszcze raz przepraszam.

Obraz wyróżniający: widok na częściowo zrekonstruowane ruiny miasta Ur. Autorstwa M.Lubinski z Iraq,USA. – Flickr, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3065765